64 χρόνια από την Κουβανική Επανάσταση: Τσε «εναντίον» Λεόν Φελίπε και η εργασία στην κομμουνιστική Κούβα

Με αφορμή τα 64 χρόνια από το θρίαμβο της Κουβανικής Επανάστασης, 1 Γενάρη 1959, ένας διάλογος ανάμεσα στον Τσε Γκεβάρα και στον φίλο του, τον μεγάλο Ισπανό ποιητή Λεόν Φελίπε (1884 – 1968), για το τι σημαίνει εργασία στην κομμουνιστική Κούβα και στον σοσιαλισμό.

64 χρόνια από την Κουβανική Επανάσταση

Ο Λεόν Φελίπε του Τσε, ο Τσε του Λεόν Φελίπε

και η εργασία στην κομμουνιστική Κούβα

Μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Τα κείμενα που ακολουθούν προέρχονται από το υπό έκδοση βιβλίο, Μπάμπης Ζαφειράτος: Ο Τσε της Ποίησης, με ποιήματα του Τσε, ποιήματα άλλων για τον Τσε, ποιήματα από την προσωπική, χειρόγραφη Ανθολογία του Τσε κλπ. Βλέπε σχετικά και στο τέλος σε Επίγραμμα για τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, το βίντεο από την ομιλία μου στην εκδήλωση για τα 55 χρόνια από την αθανασία του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, STUDIO, 8/10/2022.

Ο Λεόν Φελίπε του Τσε

Λεόν Φελίπε, 11 Απρ. 1884, Τάβαρα, Θαμόρα, Ισπανία – 18 Σεπ. 1968, Πόλη του Μεξικού. Φωτό: Απρίλης του 1944. (Πηγή: https://www.lagaceta.com.ar)

Λεόν Φελίπε

Το ρόδο από αλεύρι

ΟΜΩΣ ο άνθρωπος είναι ένα παιδί εργατικό και ανόητο
που έχει κάνει το παιχνίδι μια μέρα γεμάτη ιδρώτα.
Την μπαγκέτα του τύμπανου
την έκανε αξίνα
κι αντί να παίζει πάνω στη γη ένα τραγούδι χαράς
έχει βαλθεί να τη σκάβει.
Ω, αν ξέραμε να περπατάμε κάτω απ’ των άστρων το χειροκρότημα
και να κάνουμε ένα σύμβολο ποιητικό της κάθε εργάσιμης μέρας μας!
Πάει να πει πως κανένας δεν ξέρει στο ρυθμό του ήλιου να σκάβει
και πως κανένας δεν έχει κόψει ακόμα ένα στάχυ
από χαρά κι από έρωτα.
Ετούτος ο φούρναρης, για παράδειγμα, γιατί ετούτος ο φούρναρης
να μη βάλει ένα ρόδο από άσπρο ψωμί στο πέτο
εκείνου του πεινασμένου ζητιάνου;

La rosa de harina. Από τη συλλογή El Ciervo (Το Ελάφι, 1958)

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 10 Ιουλ. 2022

Ο Τσε του Λεόν Φελίπε

Η αφιέρωση του Φελίπε στη συλλογή ποιημάτων του «Το Ελάφι» προς τον Τσε, λίγο μετά το Θρίαμβο της Κουβανικής Επανάστασης

«Στον Δρ. Τσε Γκεβάρα, εξαιρετικό στρατιώτη υπερασπιστή της ελευθερίας της Κούβας. Με τους χαιρετισμούς του φίλου του, Λεόν Φελίπε. Μεξικό, Ιαν. ’59».
Πηγή φωτό: Sitio web official “CHE 80, Che por siempre en la memoria”, για τα 80 χρόνια από τη γέννηση του Τσε.  (http://www.che80.co.cu)

Ο Τσε στον Λεόν Φελίπε

Αβάνα, 21 Αυγούστου 1964
Έτος της Οικονομίας
Κύριo Λεόν Φελίπε
Editorial Grijalbo, S.A.
Avenida Granjas, 82
México 16, D.F.

Δάσκαλε:
Πριν από αρκετά χρόνια, όταν πήρε την εξουσία η Επανάσταση, έλαβα το τελευταίο σας βιβλίο, με αφιέρωσή σας.

Δεν σας ευχαρίστησα ποτέ, αλλά το είχα πάντα σε πρώτη ζήτηση. Ίσως σας ενδιαφέρει να μάθετε ότι ένα από τα δύο ή τρία βιβλία που έχω στο προσκέφαλό μου είναι «Το Ελάφι»· σπάνια μπορώ να το διαβάσω γιατί ακόμα στην Κούβα το να κοιμάσαι, να αφήνεις χρόνο χωρίς να τον γεμίζεις με κάτι ή να ξεκουράζεσαι, είναι απλά το αμάρτημα μιας βλαβερής διαδικασίας.

Τις προάλλες παραβρέθηκα σε μια εκδήλωση μεγάλης σημασίας για μένα. Η αίθουσα ήταν γεμάτη με ενθουσιώδεις εργάτες και υπήρχε ο αέρας του νέου ανθρώπου. Μια σταγόνα του αποτυχημένου ποιητή που κουβαλάω μέσα μου βγήκε στην επιφάνεια και ανέτρεξα σε Σας, για να διαφωνήσω εξ αποστάσεως. Είναι ο φόρος τιμής μου. Σας παρακαλώ έτσι να το ερμηνεύσετε.

Αν σας εξάπτει η πρόκληση, ισχύει η πρόσκληση.
Με ειλικρινή θαυμασμό και εκτίμηση.

Κομαντάντε Ερνέστο Τσε Γκεβάρα

Τσε «εναντίον» Λεόν Φελίπε

Βίντεο με ελληνικούς υπότιτλους

Ο Τσε είχε συνδεθεί φιλικά με το Λεόν Φελίπε από την εποχή του Μεξικού, το 1955.
Η αναφορά στον «γέρο ποιητή» είχε γίνει μια βδομάδα πριν την επιστολή, στις 15 Αυγούστου 1964, στην αρχή ομιλίας του Τσε προς τους βιομηχανικούς εργάτες, σε εκδήλωση στο Υπουργείο Βιομηχανίας κατά την Παράδοση πιστοποιητικών για την Εργασία των Κομμουνιστών.

Η αρχή της ομιλίας του Τσε στους βιομηχανικούς εργάτες

Τσε Γκεβάρα, 4 Ιουνίου 1928 – 9 Οκτωβρίου 1967. Φωτό από την ομιλία του Τσε στις 15 Αυγ. 1964. (Πηγή: https://brasil.elpais.com).

Σύντροφοι:

Πιστεύω πως σήμερα, με την ευκαιρία αυτή, για τον εορτασμό μιας πράξης ιδιαίτερης επαναστατικής σημασίας όπως η παρούσα, στην οποία το Υπουργείο Βιομηχανίας είναι ειλικρινά περήφανο που βρισκόταν πάντα στην πρώτη γραμμή, για την ενδυνάμωση της επαναστατικής συνείδησης, μέσα από τη συλλογική δουλειά με κοινωνική και εθελοντική εργασία, πρέπει να κάνουμε κάποιες απαραίτητες εκτιμήσεις σχετικά με το τι σημαίνει εργασία στον σοσιαλισμό.

Αν μου επιτρέπετε, θα σας «σπρώξω» ένα ποιηματάκι. Μην ανησυχείτε, γιατί δεν είναι δικής μου έμπνευσης, όπως λένε! Είναι ένα ποίημα —τίποτα περισσότερο από μερικούς στίχους ενός ποιήματος— κάποιου απελπισμένου ανθρώπου. Είναι ένα ποίημα γραμμένο από έναν γέρο ποιητή που πλησιάζει στο τέλος της ζωής του, αφού μετράει πάνω από 80 χρόνια, κάποιου που έχει δει την πολιτική υπόθεση για την υπεράσπιση της Ισπανικής Δημοκρατίας να καταρρέει πριν από χρόνια, και που έκτοτε ζει εξόριστος στο Μεξικό. Στο τελευταίο βιβλίο του που εκδόθηκε πριν λίγα χρόνια είχε μερικά ενδιαφέροντα σημεία. Έλεγε τα εξής:

ΟΜΩΣ ο άνθρωπος είναι ένα παιδί εργατικό και ανόητο
που έχει κάνει το παιχνίδι μια μέρα γεμάτη ιδρώτα.
Την μπαγκέτα του τύμπανου
την έκανε αξίνα
κι αντί να παίζει πάνω στη γη ένα τραγούδι χαράς
έχει βαλθεί να τη σκάβει.

Και μετά έλεγε —μέσες άκρες, γιατί δεν έχω πολύ καλή μνήμη:

Πάει να πει πως κανένας δεν ξέρει στο ρυθμό του ήλιου να σκάβει
και πως κανένας δεν έχει κόψει ακόμα ένα στάχυ
από χαρά κι από έρωτα.

Είναι ακριβώς η στάση των ηττημένων σε έναν άλλο κόσμο, έναν άλλο κόσμο που εμείς τον έχουμε αφήσει έξω απ’ τη δουλειά⸱ και πάντως στη φιλοδοξία μας να επιστρέψουμε στη φύση, να μετατρέψουμε την καθημερινότητά μας σε μια πυρκαγιά.

Ωστόσο, τα άκρα συναντώνται και γι’ αυτό ήθελα να σας παραθέσω αυτά τα λόγια, γιατί σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε σε αυτόν τον μεγάλο απελπισμένο ποιητή να έρθει στην Κούβα, να δει πώς ο άνθρωπος αφού έχει περάσει όλα τα στάδια της καπιταλιστικής αποξένωσης, και αφού έχει μελετήσει τον εαυτό του σαν ένα ζώο ζεμένο στο ζυγό του εκμεταλλευτή, έχει ξαναβρεί τη ρότα του και έχει ανακαλύψει πάλι το δρόμο του παιχνιδιού. Σήμερα στην Κούβα μας η δουλειά μέρα με τη μέρα αποκτάει καινούργιο νόημα, γίνεται με καινούργιο κέφι. […]

Τελικά από ό,τι φαίνεται ο Τσε είχε πολύ καλή μνήμη. Συγκρίνοντας με το ισπανικό κείμενο οι διαφορές είναι αμελητέες.

(Κεντρική φωτό: CUBA. Santa Clara. 1959. ‘Castro and his people where coming in from the Sierra Mastre using any transport they could find including a tank that belonged to Batista’. Burt Glinn-Magnum Photos)

Μπάμπης Ζαφειράτος, 31/12/2022

____________________

Βλέπε και:

Λεόν Φελίπε: Χριστέ

*

Ο Τσε και ο Φελίπε στο Μεξικό το 1955:

Hasta la poesía de la revolución − Ο Τσε και η ποίηση

*

Επίγραμμα για τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα