«Δικέ μας αρχιστράτηγε Σαράφη…» – 4 ποιητές υμνούν τον δοξασμένο Στρατηγό του ΕΛΑΣ Στέφανο Σαράφη

Ο ηγέτης του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ), στρατηγός Στέφανος Σαράφης, γεννήθηκε στα Τρίκαλα, στις 23 του Οκτώβρη 1890.

Τα γεγονότα του Κιλελέρ θα παίξουν αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της συνείδησής του. Ήταν φοιτητής της Νομικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όταν αποφάσισε ν’ αφήσει το πανεπιστήμιο, να καταταχτεί εθελοντής στο στρατό και να λάβει μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους.

Αφού μεσολαβεί η φοίτησή του στη Σχολή Υπαξιωματικών, παίρνει μέρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία, όπου προάγεται συνεχώς επ’ ανδραγαθία.

Έχοντας δημοκρατικά φρονήματα ο Στ. Σαράφης θα αντιταχτεί στα δικτατορικά καθεστώτα του Πάγκαλου και του Μεταξά, θα πιαστεί, θα εκτοπιστεί και θα φυλακιστεί αρκετές φορές.

Η δικτατορία του Μεταξά, που τον είχε ήδη εκτοπίσει για τρία χρόνια στη Μήλο (1937), θ’ αρνηθεί την πατριωτική προσφορά του, όταν ο Σαράφης θα εκδηλώσει τη θέλησή του να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον πόλεμο με τους Ιταλούς.

Στην Κατοχή, τον Μάη του 1943, βγαίνει στο βουνό καλώντας όλους τους Έλληνες πατριώτες να μιμηθούν το παράδειγμά του και να ενταχτούν στο ΕΑΜ.

“Δε σ’ είδα πάρεξ απ’ αλάργα καβαλάρη/ κι ορθά το δίκωχο φορούσες του ελασίτη…” (Γ. Κοτζιούλας) – Ο στρατηγός του ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης

Η αφοσίωσή του και η πίστη του στη δύναμη και το δίκιο του λαού, οι μεγάλες στρατιωτικές ικανότητές του και το κύρος του, τον αναδεικνύουν αρχηγό του Λαϊκού Στρατού.

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας ο Στρατηγός ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες του στο λαό και την πατρίδα, θα εξοριστεί από τις ξενόδουλες μεταβαρκιζιανές κυβερνήσεις μαζί με άλλους αξιωματικούς που συμμετείχαν στην Εαμική Αντίσταση, στη Σέριφο (1946), στη Μακρόνησο (1948) και στον Αη Στράτη.

Το 1951, εξόριστος στον Αη Στράτη, εκλέγεται βουλευτής της Ε∆Α αλλά η εκλογή του ακυρώνεται. Γραμματέας της Ε∆Α και µέλος της Διοικούσας της Επιτροπής από το 1951, εκλέχτηκε βουλευτής Λάρισας το 1956.

Στις 31 του Μάη 1957 ο Στρατηγός Στέφανος Σαράφης σκοτώνεται διασχίζοντας την παραλιακή λεωφόρο του Αλίμου μαζί με τη σύζυγό του Μάριον Σαράφη, από αυτοκίνητο που οδηγούσε ο Αμερικανός σμηνίας Μάριο Μουζάλι, που υπηρετούσε στην αμερικανική αεροπορική βάση του Ελληνικού.

Την επόμενη μέρα του θανάτου του Στρατηγού, ο ποιητής της Ρωμιοσύνης Γιάννης Ρίτσος, γράφει το ποίημα «Στο Στρατηγό Σαράφη», που δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Η Αυγή» στις 2 του Ιούνη 1957:

Ο στρατηγός του ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης πάνω σε τραπέζι, απευθυνόμενος σε αντάρτες του ΕΛΑΣ στη Λαμία

ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΟ ΣΑΡΑΦΗ

Στρατηγέ,
με το σεμνό παράστημα
με τα λαϊκά μάτια της φιλίας,

Στρατηγέ μας, ανθρώπινε κι απλέ,
όπως όλα τα μεγάλα,
ανοίγοντας με το μεγάλο γέλιο σου
την ελπίδα μας και τη βεβαιότητα,

Στρατηγέ του στρατού της Αντίστασης,
που μοιράστηκες το ψωμί και το κουράγιο σου
με την κυνηγημένη Δημοκρατία
πάνω ψηλά στα κατσάβραχα της δόξας,

Στρατηγέ μας, που σ’ εξόρισαν στα Μακρονήσια
χωρίς ποτέ να μπορέσουν να εξορίσουν
την τόλμη και την καλοσύνη απ’ την καρδιά σου,

Στρατηγέ μας,
που η απόφασή σου σπιθοβόλαγε
σα γαλάζιο αστέρι στα μάτια της Ελλάδας,

Στρατηγέ μας,
σήμερα σ’ είδαμε πνιγμένο
ανάμεσα στα γαρίφαλα που κουβάλησαν
φτωχές γειτόνισσες από τις συνοικίες μας,
γερόντοι από τα πέρατα της ελληνικής ιστορίας,
παιδιά απ’ τα ματωμένα χωράφια της αγάπης τους.

Ο λαός μας τώρα κρατάει
ανάμεσα στα δυο φύλλα της καρδιάς του
τις «Αναμνήσεις» σου και τον «ΕΛΑΣ» σου
μαζί με το «Μακρυγιάννη» όπως η μάνα κρατάει στα δυο της χέρια
τ’ άξιο παιδί της,
όπως κρατάει ο πεινασμένος
ένα καρβέλι, όπως κρατάει πάντα ο κόσμος
την ελπίδα.

Στις τέσσερις γωνιές του φερέτρου σου,
τιμητική φρουρά,
όρθιοι κι ασάλευτοι,
ο Ελληνικός Λαός, το Θάρρος,
η Τιμή κ’ η Ελευθερία.

Και πάνω σου,
σκυμμένη η μάνα σου η Δημοκρατία,
σκουπίζει τα μάτια της
μ’ ένα φύλλο απ’ τη δάφνη σου.

“Στρατηγέ μας, που σ’ εξόρισαν στα Μακρονήσια/ χωρίς ποτέ να μπορέσουν να εξορίσουν/ την τόλμη και την καλοσύνη απ’ την καρδιά σου…” (Γιάννης Ρίτσος) – Βουλευτές της ΕΔΑ εξόριστοι στον Άη Στράτη. Ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης δίπλα στον αξέχαστο ηγέτη της αγροτιάς Κώστα Γαβριηλίδη (στο κέντρο της φωτογραφίας)

Στις 4 του Ιούνη 1957, και αφού έχει προηγηθεί η κηδεία του Στρατηγού, δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Η Αυγή», και στη στήλη «Λόγια που καίνε» χρονογράφημα του μεγάλου μας ποιητή Κώστα Βάρναλη, με τίτλο «Ο τιμημένος νεκρός»:

«Ο Στρατηγός δεν τα πήρε τα γαλόνια του από τα Γραφεία παρά του τάδωκε ο Λαός στα βουνά…» – Κώστας Βάρναλης: Ο τιμημένος νεκρός (Στέφανος Σαράφης)

Μια μεγάλη πνευματική μορφή του λαού μας, ο Βασίλης Ρώτας, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, κριτικός και μεταφραστής γράφει για τον ένδοξο Στρατηγό του ΕΛΑΣ το παρακάτω ποίημα:

Ο στρατηγός του ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης δίπλα στον πρωτοκαπετάνιο Άρη Βελουχιώτη, μαζί με άλλους αξιωματικούς του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού

ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΣΑΡΑΦΗΣ

Αν πήγε ο στρατηγός αδικοσκοτωμένος
αυτός που τη ζωή τη σεβάστη κι ο Άρης
για να του την τσακίσει ξένος ξιπασμένος
απ’ την αδιαντροπιά της ατιμωρησίας,
ας ρίξει ρίζα το άδικο μες στις καρδιές μας.
Ελάτε, ας τον κηδέψουμε, παιδιά, σαν άντρες
τον άντρα κι η μορφή του κόνισμα ας μας είναι.
Στολίστε του το λείψανο με τη σημαία
της λευτεριάς: την κράτησε ψηλά ως το τέλος.
Βάλτε του στο κεφάλι δάφνινο στεφάνι
της δόξας που φοράνε μόνο οι αντρειωμένοι,
τι εστάθη σ’ όλα του άντρας: στον βρασμό της μάχης
στα βάσανα του αγώνα, στη χαρά της νίκης
και στις κακοτυχιές, όταν αιχμάλωτό τους
τον φτύναν οι δειλοί δεμένον στο παλούκι.
Τα δέχτη με χαμόγελο, κεφάλι επάνω.
Και στην παρέα με φίλους άρχιζε το γλέντι
με κλέφτικα τραγούδια και στο σπίτι του
είταν ο πιο γλυκός, πιστός και τίμιος νοικοκύρης.
Στο στήθος του, αντί παράσημο άλλο, βάλτε
το δίκωχο που φόραε αρχηγός του αντάρτη,
του πιο γενναίου στρατηγού που χτύπησε τυρράνους
από το Εικοσιένα κι απ’ τον Μαραθώνα.
Στο Εθνικό Μουσείο πλάι στου Μιλτιάδη
το κράνος και το φέσι του Καραϊσκάκη
το δίκωχο να βάλετε και του Σαράφη.

(Βασίλη Ρώτα – Βούλας Δαμιανάκου, «Μνημόσυνο», Αθήνα 1961)

Ο Γιώργος Κοτζιούλας εκτός από σπουδαίος ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, κριτικός, δοκιμιογράφος και μεταφραστής, συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση. Εντάχτηκε από το 1943 στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ακολουθώντας τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη. Ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση της 8ης Μεραρχίας και δημιούργησε τη «Λαϊκή Σκηνή» όπου ανέβαζε δικά του θεατρικά έργα για την ψυχαγωγία των ανταρτών και των κατοίκων των χωριών της Ηπείρου που περιόδευε. Με την πένα του υμνεί τον Στρατηγού του ΕΛΑΣ:

Ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης και ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ Άρης Βελουχιώτης στα Γιάννενα (Φωτογραφία: Κώστας Μπαλάφας)

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΑΡΑΦΗΣ

Δε σ’ είδα πάρεξ απ’ αλάργα καβαλάρη
κι ορθά το δίκωχο φορούσες του ελασίτη
σαν που σε δέχτηκε χωρίς να σ’ αποπάρει,
παιδί φευγάτο, η μάνα μας στο σπίτι.

Και γίνηκες εσύ του αγώνα μας καμάρι,
σύνθημα νίκης ως τον τελευταίον οπλίτη,
τότε που δυο φωτιές μάς ζώναν κι οι Βουλγάροι
με τους δικούς μας, αχ, έτσι που ο νους να φρίττει.

Μα η μοίρα των λαών ελευθερίες γράφει
κι έτσι, δικέ μας αρχιστράτηγε Σαράφη,
φτάσαμε εκεί που δεν ξανάφτασε στρατός.

Μόνος απόμεινες, χωρίς πολεμιστάδες,
μα τ’ όνομά σου πια το διαλαλούν χιλιάδες.
Ζήτω ο ΕΛΑΣ μας! Ζει και βασιλεύει αυτός.

(«Οι πρώτοι του Αγώνα», Αθήνα 1946 – «Άπαντα», εκδ. Δίφρος, 2013)

Το όνομα του Στέφανου Σαράφη πέρασε στα χείλη των ανταρτών στο βουνό και του λαού μας, και μέσα από τους στίχους ενός από τα πιο γνωστά αντάρτικα τραγούδια, που δεν έπαψε να τραγουδιέται ως τις μέρες μας. Ο κομμουνιστής λογοτέχνης Δημήτρης Ραβάνης – Ρεντής ασχολήθηκε με όλα τα είδη του γραπτού λόγου, από το στίχο και την ποίηση, έως το θέατρο και το σενάριο. Έγραψε επίσης τους στίχους κάποιων τραγουδιών που τραγούδησαν εκατομμύρια Έλληνες, χωρίς να γνωρίζουν τον δημιουργό τους. Δικοί του είναι οι στίχοι στα λαοφιλή αντάρτικα «Παιδιά σηκωθείτε», «Ο Μπελογιάννης», κ.ά. όπως και του τραγουδιού «Στους αρχηγούς του ΕΛΑΣ» που είναι πιο γνωστό με τον τίτλο «Σαν ατσάλινο τείχος». Οι στίχοι του Ραβάνη – Ρεντή τραγουδήθηκαν σε διάφορες παραλλαγές σε όλη την Ελλάδα, ντυμένοι με τη μελωδία ενός ρώσικου εμβατήριου.

ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΗΓΟΥΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ
(ΣΑΝ ΑΤΣΑΛΙΝΟ ΤΕΙΧΟΣ)

Σαν ατσάλινο τείχος και αλύγιστο ορμάει
στα πεδία των τίμιων μαχών,
με αρχηγούς Σαμαρινιώτη, τον Σαράφη και τον Άρη
που είν’ οι μάνες του λαϊκού στρατού.

Δίχως τανκς, αεροπλάνα, μόνον όλμους, πολυβόλα
και ψυχή σαν του λαϊκού στρατού,
με καθοδήγηση λαμπρή του αρχηγού μας του Σαράφη
ξεψυχάει ο αγκυλωτός του φασισμού.

Να η ώρα μας ήρθε και σαν θύελλα ξεσπάει
στον αγώνα η παγκόσμια εργατιά,
μια φωνή αντηχεί στον αέρα πέρα ως πέρα
μ’ επανάσταση να διώξουμε τη σκλαβιά.

Και βογκώντας ο αέρας ανεμίζει τη σημαία
τη βαμμένη μες στο αίμα του λαού,
κατακόκκινη τη νίκη μας αγγέλλει
μ’ ένα ζήτω, γύρω γύρω από παντού.

(Ευάγγελου Μαχαίρα, “Η Τέχνη της Αντίστασης”, εκδ. Προσκήνιο – Άγγελος Σιδεράτος, 2008)