Ερωτικά ποιήματα και τραγούδια του Μπέρτολτ Μπρεχτ
Οι ερωτικές εικόνες και οι σχέσεις του Μπρεχτ με τις γυναίκες αποτελούν πλευρά της βιογραφίας και της τέχνης του. Τι εμπνεύσεις και τι αντιλήψεις περιμένει κανείς από τον Γερμανό καλλιτέχνη;
Οι ερωτικές εικόνες και οι σχέσεις του Μπρεχτ με τις γυναίκες αποτελούν πλευρά της βιογραφίας και της τέχνης του. Τι εμπνεύσεις και τι αντιλήψεις περιμένει κανείς από τον Γερμανό καλλιτέχνη;
Μπαλάντα για την «εβραιοπουτάνα» Μαρία Σάντερς
1
Στη Νυρεμβέργη έβγαλαν νόμο
κ’ έκλαψαν οι γυναίκες που
μ’ εβραίο πλαγιάζουν στο κρεββάτι.
«Της φτώχειας το ψωμί ακριβαίνει
τα τύμπανα χτυπάνε δυνατά
Θε μου, ό,τι απ’ αυτούς μας περιμένει
Θα γίνει τούτη τη νυχτιά».
2
Μαρία, ο καλός σου έχει κατάμαυρα μαλλιά.
Καλύτερα απόψε να μην τον δεις
όπως τον είδες χτες.
«Της φτώχειας το ψωμί ακριβαίνει
τα τύμπανα χτυπάνε δυνατά
Θε μου, ό,τι απ’ αυτούς μας περιμένει
Θα γίνει τούτη τη νυχτιά».
3
Μανούλα, δως μου το κλειδί
Τόσο κακό δεν είναι.
Φέγγει όπως πάντα το φεγγάρι.
«Της φτώχειας το ψωμί ακριβαίνει
τα τύμπανα χτυπάνε δυνατά
Θε μου, ό,τι απ’ αυτούς μας περιμένει
Θα γίνει τούτη τη νυχτιά».
4
Ένα πρωινό κατά τις εννιά
Την έσυραν μέσ’ απ’ την πόλη
Γυμνή, με μια ταμπέλα στο λαιμό και κουρεμένη.
Ο κόσμος ούρλιαζε κι αυτή
Τους κοίταζε με κρύα ματιά.
«Της φτώχειας το ψωμί ακριβαίνει
τα τύμπανα χτυπάνε δυνατά
Θε μου, ό,τι απ’ αυτούς μας περιμένει
Θα γίνει τούτη τη νυχτιά».
Επανακυκλοφόρησε – πρώτη έκδοση 1998 – από τις Εκδόσεις ΔΩΔΩΝΗ το βιβλίο Bertolt Brecht: «Η ΑΠΟΠΛΑΝΗΣΗ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ, ερωτικά ποιήματα και τραγούδια». Η μετάφραση και το εισαγωγικό σημείωμα είναι έργο του Γιώργου Βελουδή ενώ τα σχέδια στο βιβλίο αποτελούν έμπνευση του Αυστριακού ζωγράφου Έγκον Σίλε. Την επιμέλεια της έκδοσης ανέλαβε η Κλεονίκη Μαγκλάρα με το εξώφυλλο και τη σελιδοποίηση να είναι δημιουργήματα της Αριάδνης Μιχαηλάρη.
Δεν περιμένει τον αγαπημένο
Σήμερα άπλυτα ποτήρια
κι ατσαλάκωτα σεντόνια
σήμερα βουβά τα γέλια
χορτασμένα και τα χείλια.
Χοντροπάπουτσα στα πόδια
στην καρέκλα: ένα βιβλίο.
Μάλλινο το παντελόνι.
Δε θα ‘ρθει ο αγαπημένος.
Στο βιβλίο, ποιήματα του Μπρεχτ αναφέρονται σε σχέσεις του με γυναίκες από τη νεανική και την ώριμη του ηλικία αλλά και σε ιστορικές και κοινωνικές πραγματικότητες της εποχής, όπως στην εκπόρνευση του έρωτα στη μεσοπολεμική Γερμανία. Παράλληλα δηλαδή με την αποτύπωση συναισθημάτων δίνεται και μια εικόνα της περιόδου. Στο εύρος τους περιλαμβάνεται η μπαλάντα, το επίγραμμα, το μοντέρνο ποίημα σε ελεύθερους στίχους και ρυθμούς καθώς και άλλα είδη. Όσον αφορά το κομμάτι της δομής του βιβλίου θα βοηθούσε να υπάρχουν σημειώσεις στις σελίδες των ποιήματων με τα στοιχεία των πηγών τους, τυχόν σχόλια κλπ. Σχολιασμός υπάρχει μόνο στο σημείωμα του μεταφραστή.
Στο κλείσιμο του βιβλίου, που γίνεται σύμφωνα με «υπόδειξη» αντίστοιχης γαλλικής έκδοσης – όπως γράφει ο Γ. Βελουδής – διαβάζουμε το σονέτο Η αποπλάνηση των αγγέλων (1948):
Ν’ αποπλανάς αγγέλους μόνο στο άψε-σβήσε:
Στρίμωξ’ τον νέτα-σκέτα στου σπιτιού την μπάση
τη γλώσσα χώσ’ στο στόμα του, το χέρι ας φτάσει
κάτω απ’ τη φούστα, ώσπου να χύσει, στήσε
την όψη του στον τοίχο, σήκωσ’ το φουστάνι
και γάμησέ τον. Κι’ αν βογγάει απ’ το γαμήσι
σφίξ’ τον γερά και κάνε τον διπλά να χύσει
αλλιώς στα χέρια σου ένα σοκ θα σ’ τον ξεκάνει.
Πες του όλο χάρη με τον πισινό να σειέται
πες του τα’ αρχίδια σου απαλά να σου τα πιάσει
πες του άφοβα να πέσει κάτω, να ησυχάσει
στη γλύκα, όσο ακόμα ανάμεσα ουρανού και γης κρεμιέται.
Αλλά στα μάτια, όσο γαμάς, μην τον κοιτάζεις
και τις φτερούγες του, άνθρωπέ μου, μην του σπάζεις.
Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ γεννήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου του 1898 στο Άουγκσμπουργκ. Το 1917 γράφτηκε στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Μονάχου αλλά εγκατέλειψε τις σπουδές του. Οι καλλιτεχνικές του αναζητήσεις γνώρισαν πολύ γρήγορα την καταξίωση με το βραβείο Κλάιστ (1922). Αντικομφορμιστής, ορκισμένος εχθρός του πολέμου και του καπιταλισμού, βρίσκεται στον μαύρο πίνακα του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος της Γερμανίας. Όταν οι τελευταίοι αναλαμβάνουν την εξουσία το 1933, ο Μπρεχτ παίρνει το δρόμο της εξορίας αρχικά σε χώρες της Ευρώπης και αργότερα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Το 1949 εγκαθίσταται οριστικά στο Ανατολικό Βερολίνο όπου πεθαίνει το 1956.