Χο Τσι Μινχ: Εκείνος Που Φωτίζει – Χοσέ Μαρτί: Με το πρόσωπο στου ήλιου το φως

Χο Τσι Μινχ (19.5.1890-2.9.1969) – Χοσέ Μαρτί (28.1.1853-19.5.1895): Μαρξιστές, επαναστάτες κομμουνιστές, αισθαντικοί ποιητές, φωτισμένοι ηγέτες. Άσβηστοι φάροι στη μέση ενός κόσμου που φλέγεται. Χιλιομετρικές στήλες που δείχνουν την πορεία προς μια κοινωνία χωρίς σίδερα, αφού: Πιο μεγάλο στον κόσμο μαράζι / Δεν υπάρχει άμα ζεις σκλαβωμένος!

Μετάφραση Μαρτί – Σχόλια
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Χο Τσι Μινχ: Εκείνος Που Φωτίζει

Εκεί η κορφή του Μαρξ
Εδώ ο ποταμός του Λένιν

Γυμνά χέρια
Θ’ ανοικοδομήσουν τη χώρα.

Νγκουγιέν Σιν Κουνγκ (Χο Τσι Μινχ, 19.5.1890-2.9.1969): Εκείνος που θα φώτιζε, σε φωτό του 1921. (Πηγή: flickr.com/photos)

Ψευδώνυμο του Νγκουγιέν Σιν Κουνγκ, 19 Μαΐου 1890 – 2 Σεπτεμβρίου 1969. Φωτισμένος επαναστάτης, ηγέτης του κινήματος ανεξαρτησίας του Βιετμίνχ (Ενιαίο Απελευθερωτικό Μέτωπο) από το 1941, ιδρυτής το 1945, πρωθυπουργός (1946–1955) και πρόεδρος (1945–1969), της Λαϊκής Δημοκρατίας του Βιετνάμ.

Συλλαμβάνεται από την αστυνομία του Τσαγκ Κάι Σεκ τον Αύγουστο του 1942. Όταν θα εμφανιστεί μετά από ένα χρόνο κράτησης σε άθλιες φυλακές, τον Σεπτέμβριο του 1942, θα έχει μαζί του πάνω από 100 ποιήματα, σε αυστηρή παραδοσιακή φόρμα, τετράστιχα τα περισσότερα. Είναι το περίφημο Ημερολόγιο Φυλακής.

Η θαυμαστή σταδιοδρομία του ελευθερωτή Χο Τσι Μινχ, που αποκάλυψε τον τραχύ οραματιστή επαναστάτη, δεν σκέπασε τα ίχνη του αισθαντικού ποιητή.

Ημερολόγιο Φυλακής

Φυλακισμένο μένει το κορμί
Το πνεύμα ωστόσο δραπετεύει.
Όσο πιο ψηλά βάζει το στόχο της
Τόσο πιο ατσαλωμένη πρέπει να ’ναι η καρδιά.

«ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ ΣΤΟ ΒΙΕΤ – ΝΑΜ»

Πληροφορία του πρακτορείου Χιτς – Ντάο,
δημοσιευμένη στον τύπο του Ναν – Νινγκ.

Καλύτερα ο θάνατος απ’ τη σκλαβιά!
Τις κόκκινες σημαίες του σηκώνει πάλι ο τόπος μου.
Μα αλλοίμονο! Στη φυλακή είμαι πάντα.
Άραγε πότε θα μπορώ στις μάχες ν’ ανεβώ.

ΤΑ ΣΙΔΕΡΑ

Στο πεινασμένο στόμα τους, σαν πνεύμα του κακού,
Ανθρώπινα ποδάρια πιάνουν, νύχτα τη νύχτα, αυτά τα τέρατα.
Και καταπίνουν ένα πόδι απ’ τον καθένα μας.
Μόνο μια κνήμη απομένει σ’ όποιον θέλει να σαλέψει.

*

Μα είναι κάτι στη ζωή, ακόμα πιο παράξενο.
Όλοι γι’ αυτά τα σίδερα παλεύουν.
Οι σιδεροδεμένοι έχουν μια γωνιά να κοιμηθούν.
Πού να πλαγιάσουνε οι άλλοι, δεν γνωρίζουν.

Τα Σίδερα: Χειρόγραφο του Χο Τσι Μινχ (1943). Αρχείο, Μπ. Ζ.

ΣΚΑΚΙ

Για να περνούν οι ώρες
Παίζουμε σκάκι:
Χιλιάδες πιόνια κι άλογα χτυπιούνται.
Γίνου αστραπή στην έφοδο, στη σύμπτυξη γοργός.
Τέχνη και πόδια ανάλαφρα τη νίκη εξασφαλίζουν.

*

Αγκάλιασε με τη ματιά, λογάριασε σωστά.
Χτύπησε αποφασιστικά, καιρό μη χάνεις.
Και μ’ όλα τα άρματα μπορείς μια μάχη ναν τη χάσεις.
Από ένα λάθος.
Ένα πιόνι όμως, απλά σε μια ευκαιρία
Μπορεί κι αυτό τη νίκη να σου δώσει.

*

Ισοδύναμα είναι στην αρχή και τα δυο στρατεύματα.
Στο ένα όμως η νίκη θα γείρει.
Χτύπα, φυλάξου, παίξε σωστά!
Έτσι του στρατηγού τον τίτλο άξια θα τον κερδίσεις.

ΣΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΗΣ IV ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΖΩΝΗΣ

Γνώρισα ολόκληρο το Κουάνγκ – Σι και τις δεκατρείς του επαρχίες.
Γεύτηκα γλύκες κάθε λογής στις δεκαοχτώ του φυλακές.
Το έγκλημά μου ποιο; αναρωτιέμαι αληθινά.
Μήπως το πως θυσίασα στο λαό μου σώμα και ψυχή;

ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΙΚΗ ΣΤΗΛΗ

Ούτε πολύ ψηλή, ούτε πολύ μακριά
Ούτε βασίλισσα, ούτε πριγκηπέσα
Μόνο μια στήλη χιλιομετρική, μικρή
Στου μεγάλου δρόμου την άκρη στημένη
Στους περαστικούς
Το δρόμο δείχνεις
Για να μη χαθούν.
Και τους πληροφορείς
Πόσο έχουν ακόμα να περπατήσουν.
Καθόλου ασήμαντος ο ρόλος σου.
Όλοι θα σε θυμούνται.

ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΛΑΚΗ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ

Φιλούν τα νέφη τα βουνά,
Τα βουνά αγκαλιάζουν τα νέφη.
Καθρέφτης αψεγάδιαστος είν’ ο ποταμός
Κατάκορφα στα Δυτικά βουνά
Μονάχος με βαριά καρδιά
Τον ουρανό του Νότου αγναντεύω από μακριά.
Τους φίλους μου θυμάμαι.

Γράφτηκε όταν βγήκε από τη φυλακή. Στο διάστημα της αναγκαστικής διαμονής του στο Λιου – Τσάο ασκήθηκε να διαβαίνει τα βουνά, για να γυμνάσει τα σκεβρωμένα, από τη μακροχρόνια φυλάκιση, πόδια του (Σημ. στην έκδοση, κάτω).

Ημερολόγιο Φυλακής, εκατό ποιήματα

Μετάφραση: Στέλλα Τέσση (ΦΕΞΗΣ, χ.χ.ε.)

Χο Τσι Μινχ
19 Μαΐου 1890, Επαρχία Νγκε Αν, Γαλλική Ινδοκίνα
2 Σεπτεμβρίου 1969, Ανόι, Βόρειο Βιετνάμ
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 2.IX.2015 (Μελάνι, 29χ21 εκ.)

Χο Τσι Μινχ – Τρία ποιήματα

Πολύ πρωί πηγαίνω στο ρυάκι
Το βράδυ ξαναγυρνώ στη σπηλιά.

Ειν’ έτοιμη η καλαμποκόσουπα και τ’ άνθη του μπαμπού.

Μια πέτρα μου χρησιμεύει για τραπέζι
Πάνω σ’ αυτή μεταφράζω την ιστορία
Του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος

Πόσο έξοχη είναι λοιπόν η ζωή
Ενός επαναστάτη.

Τριγυρισμένος από βουνά
Κοντά σ’ ένα ποτάμι
Δε χρειάζεσαι πολλά
Για την ευτυχία σου.

Πριν είκοσι χρόνια ζούσα σ’ αυτή τη σπηλιά
Ύστερα από κάθε βήμα, έσιαζα τα χορτάρια
Γα να κρύβω τα ίχνη μου.

Από ’δω ξεκίνησε ο αγώνας
Εναντίον των Γάλλων και των Γιαπωνέζων.

Η επανάσταση νίκησε.

Τι υπέροχα που είναι σήμερα
Τα βουνά και τα ποτάμια!

Σημείωση: Η κορφή του Μαρξ (επάνω) και τα δύο πρώτα ποιήματα γράφτηκαν το 1941, σε μια σπηλιά, στα βουνά της βορεινής επαρχίας Κάο Μπανγκ.

Ο Χο Τσι Μινχ ζούσε εκεί μετά την επιστροφή του από την εξορία, και εκεί πάρθηκε η απόφαση για την ένοπλη αντίσταση.

Το τρίτο γράφτηκε, όταν επισκέφτηκε, με συντρόφους που είχαν σχεδιάσει μαζί την επανάσταση, την ίδια σπηλιά μετά από χρόνια.

Περιλαμβάνονται στο σπουδαίο και σπάνιο ντοκουμέντο, που αποκαλύπτει ένα άγνωστο σε εμάς τους δυτικούς σύμπαν, «Σημειώσεις για την πολιτιστική ζωή στο Βιετνάμ» (Μετάφραση: Σταύρος Καμπουρίδης. Νέοι Στόχοι, 1970), του Γερμανού κομμουνιστή θεατρικού συγγραφέα, ζωγράφου, σκιτσογράφου, σκηνοθέτη και θεωρητικού του κινηματογράφου, Πέτερ Βάις (8 Νοε. 1916 – 10 Μαΐου 1982), ο οποίος επισκέφτηκε τη Λαϊκή Δημοκρατία του Βιετνάμ από τις 14 Μάη μέχρι τις 21 Ιούνη του 1968.

(!) Αξίζει να προστεθεί ότι ο Βάις, εφτά (7) ολόκληρα χρόνια πριν την οριστική κατάπαυση του πυρός (1975) εξηγεί στο βιβλίο του «γιατί η επίθεση της ιμπεριαλιστικής τεχνοκρατίας, του πλούσιου κόσμου, θα ναυαγήσει σ’ αυτό το μικρό αγροτικό κράτος, τον εκπρόσωπο του φτωχού κόσμου».

— Περισσότερα για τον Χο Τσι Μινχ, τον Βάις και τις Σημειώσεις δες από Μποτίλια Στον Άνεμο: Μπάμπης Ζαφειράτος: Αποκάλυψη Τώρα – Από τον Κόπολα και τον Τζόζεφ Κόνραντ στον Χο Τσι Μινχ.

Χοσέ Μαρτί: Με το πρόσωπο στου ήλιου το φως

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος

Χοσέ Μαρτί – Η δική μας Αμερική (Nuestra América). Εθνικός ήρωας της Κούβας και ποιητής
(José Julián Martí y Pérez – Jose Marti). Αβάνα, 28 Ιαν. 1853 – Ντος Ρίος, 19 Μαΐ. 1895.
Σχέδιο – Σύνθεση, Μπάμπης Ζαφειράτος, 18.V.2015 – Bandera Cuba Ιαν. 2020. (Μελάνι, 29χ21 εκ.)

Χοσέ Μαρτί (José Julián Martí y Pérez). Γεννήθηκε στην Αβάνα στις 28 Γενάρη 1853 και σκοτώθηκε στο Ντος Ρίος (Δυο Ποτάμια) στις 19 Μαΐου 1895, σε μαγιάτικο ανθισμένο κάμπο, όπου έπαιξε και έχασε τη ζωή του στην πρώτη και τελευταία του μάχη:

Σε κάμπο ανθισμένο κρατήσου,
Εκεί που τις μάχες σου δίνεις·
Για όσα ποτέ δεν προδίνεις
Θα παίζεις διαρκώς τη ζωή σου.

Χοσέ Μαρτί, Απλοί Στίχοι, VII: 3/8
(Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος)

XXIII

ΘΕΛΩ ετούτον τον κόσμο ν’ αφήσω
Φυσικά μ’ έναν τρόπο απλό
Και μια άμαξα με πράσινα φύλλα
Να με πάει ως τον τάφο ποθώ.

ΜΗ με βάλουν ποτέ στο σκοτάδι
Σαν προδότης να σβήσω σκυφτός·
Είμαι ντόμπρος, γι’ αυτό θα πεθάνω
Με το πρόσωπο στου ήλιου το φως!

Χοσέ Μαρτί, Απλοί Στίχοι (1891)
Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος

XXXIV

ΒΑΣΑΝΑ! Πώς τολμώ να θρηνώ
Για τα βάσανα που έχω περάσει;
Η φωτιά κι η αστραπή σαν κοπάσει
Θα ’χω χρόνο να λέω πως πονώ

ΓΙΑΤΙ μόνο ένας πόνος κρυμμένος
Μες στα βάσανα τ’ άλλα δε μοιάζει:
Πιο μεγάλο στον κόσμο μαράζι
Δεν υπάρχει άμα ζεις σκλαβωμένος!

ΓΥΡΩ δες των βουνών τις κορφές
Πρέπει εκεί η θέλησή μου να φτάσει
Κι ύστερα έλα ψυχή μου και πες
Ποιος σε θάνατο σ’ έχει δικάσει!

Χοσέ Μαρτί, Απλοί Στίχοι (1891)
Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος

XLIII

ΤΑ ΠΥΚΝΑ σου μαλλιά για να λύσω
Τι δε θα ’δινα απόψε κυρά μου!
Τα  μαλλιά τ’ ακριβά να κρατήσω
Λαμπερά στα γυμνά δάχτυλά μου.

Και στην πλάτη σου αργά να τ’ αφήσω
Το χρυσάφι βουβός να φιλήσω.

ΠΕΦΤΟΥΝ πάνω στ’ αφτιά σου τα φίνα
Τα ατίθασα, πλούσια μαλλιά σου,
Μια πανέμορφη σπάνια κουρτίνα
Στη θεσπέσια λευκή τραχηλιά σου.

Και τ’ αφτιά σου θεϊκά είναι κι εκείνα
Σαν λεπτή πορσελάνη απ’ την Κίνα.

ΝΑΙ, θα τα ’δινα όλα να λύσω
Τις σφιχτές σου πλεξούδες μπροστά μου,
Στο γυμνό σου λαιμό ν’ ακουμπήσω
Τα μαλλιά σου τα ρούσα κυρά μου.

Μεταξένιες κλωστές να ριπίσω
Και με χέρια απαλά να χτενίσω

Χοσέ Μαρτί, Απλοί Στίχοι (1891)
Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος

Περισσότεροι Απλοί Στίχοι:

Το κορίτσι απ’ το Γουαντάναμο ή Από τον λενινιστή Χοσέ Μαρτί και τον κομμουνιστή Πητ Σίγκερ μέχρι τον Σέρτζιο Εντρίγκο και τον τυφώνα Ίρμα

Χοσέ Μαρτί: Ο Όρκος

Βλέπε και:

Πάμπλο Νερούδα: Ο Μαρτί με οράματα και βόλια