Η ερωτική εκζήτηση της απουσίας

Η τέταρτη ποιητική συλλογή του Σωτήρη Λυκουργιώτη, υπό τον τίτλο «Γεωγραφίες της απουσίας», κυκλοφόρησε μόλις πριν λίγες μέρες από τις εκδόσεις Κουρσάλ. Στα 48 της ποιήματα, από μικρόστιχα έως μακροσκελή πολυσέλιδα, ο αναγνώστης θα συναντήσει τις διαρκείς αγωνίες, τα μοτίβα και τις λεπτές ευαισθησίες που χαρακτηρίζουν την ποίηση του Λυκουργιώτη. 

Βασικό του ζητούμενο είναι η υπαρξιακή ερωτική αγωνία. Στην παρούσα συλλογή, ο ποιητής επιδιώκει να συλλάβει μια λεπτή, «χωρική» διάσταση της απουσίας. Δεν τον απασχολεί όμως μια τυπική μελέτη του χώρου και της απόστασης, αλλά μια ψυχικά και φιλοσοφικά εμποτισμένη διαλεκτική ανασύνθεση της εμπειρίας της. 

Γι’ αυτό και το ερωτικό αίτημα στην ποιητική γραφή του Λυκουργιώτη, είναι ταυτόχρονα ερωτικό και πολιτικό, σαν ένα αδιαχώριστο συνεχές που συνειδητά, ίσως, αφήνεται στην ασάφεια. Το ερωτικό αντικείμενο του πόθου μοιάζει να μετασχηματίζεται στο όραμα της ουτοπίας, η επανάσταση να είναι αξεδιάλυτη από την ερωτική πράξη.

Ο κόσμος που ζούμε συνεχώς διασυνδέεται, ο άνθρωποι ταξιδεύουν όλο και περισσότερο, όμως ο κόσμος «γίνεται όλο και πιο απρόσιτος». Ο ποιητής συλλαμβάνει την ακραία εξατομίκευση που χαρακτηρίζει το σύγχρονο καπιταλισμό, αλλά και τις «αποστάσεις» που ο τελευταίος διαρκώς αυξάνει μεταξύ των ανθρώπων. Πρόκειται για μια κριτική της ερωτικής, κοινωνικής και επικοινωνιακής αλλοτρίωσης, ένα αιχμηρό κατηγορώ και μια προειδοποίηση για τον κοινωνικό δεσμό που τείνει να σπάσει. 

Σε επίπεδο ποιητικής, ο Λυκουργιώτης δεν κρύβει τις αναφορές του. Από τον Μιχάλη Κατσαρό, τον Νίκο Καββαδία, έως τον Ντίνο Χριστιανόπουλο και τον Καβάφη, τα ποιήματα της συλλογής βρίθουν διακειμενικών και αισθητικών αναφορών όπως και ρητών αφιερώσεων. Όπως και στις προηγούμενες συλλογές του, ο ποιητής δείχνει σαν να αδιαφορεί για την ένταξή του σε κάποιο ποιητικό ρεύμα ή για τις εξελίξεις της μεταμοντέρνας ποίησης. Η μόνη του αγωνία είναι τα ποιήματά του να είναι αιχμηρά και απόλυτα σαφή, οι λέξεις του «να καρφώνονται σαν πρόκες». Την ίδια στιγμή, τα ποίημα του Λυκουργιώτη είναι πλημυρισμένα με δεκάδες γεωγραφικές αναφορές τόπων και θαλασσών, ενώ αναρίθμητες ιστορικές, πολιτικές, μουσικές και λογοτεχνικές συνδηλώσεις, που προδίδουν την εντυπωσιακή ευρυμάθεια του ποιητή, ταξιδεύουν χωρίς εισιτήριο επιστροφής τον αναγνώστη.  

Οι «Γεωγραφίες της απουσίας» σε αφήνουν με μια επίγευση οργισμένης αισιοδοξίας, με μια επαναστατική —και ερωτική— απελπισία που σε καλεί να κατέβεις στους δρόμους και να πυρπολήσεις τη ζωή (όπως ρητά σου ζητά στο τελευταίο ποίημα). Αν έχει δίκαιο ο ποιητής, αν η ερωτική απουσία είναι η ίδια η εκζήτηση για έναν δίκαιο κόσμο, αν η ερωτική επιθυμία δεν είναι τίποτα παραπάνω από την προεικόνιση της ουτοπίας, τότε η «απουσία» του Λυκουργιώτη είναι ένα αίτημα τόσο πολιτικό όσο και υπαρξιακό. Εκεί που το ατομικό Εγώ γίνεται συλλογικό και το συλλογικό όραμα προσωπική αγωνιά.  

ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Το καλοκαίρι δεν θα ‘ρχεται για πάντα
υπάρχουν όρια στις επιστροφές του
όπως κι ο ποταμός που χύνεται
μέσα απ’ τα μάτια σου
καταπίνοντας ωκεανούς, υπονομεύοντας θύελλες
κάποτε θα σωπάσει

Το καλοκαίρι δεν θα ‘ρχεται για πάντα
ούτε ο πόνος με το κλάμα της ζωής
ούτε το άζωτο στις ρίζες των δέντρων…

Όσο υπάρχουν ακόμα σταγόνες
στα πρωινά φύλλα
καλό είναι να συλλέγονται

ΕΞΟΔΙΟΣ ΠΟΝΟΣ

Τον πόνο μη φοβηθείς
ο κόσμος που θα ζήσουμε θα είναι σταλαγμίτης
φτιαγμένος απ’ το άλας των δακρύων

ΟΔΟΣ ΑΡΑΤΟΥ

Στους αδένες του λαιμού σου
στέκουν οι κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας
Ανάμεσα στα στήθη σου φυσά
η αύρα των μεγάλων βουλεβάρτων
και το νανούρισμα του Σηκουάνα
Πίσω απ’ τους ώμους σου προβάλει
η κόκκινη αυγή των Πυρηναίων
Στους πήχεις των χεριών σου
τα καραβάνια χτενίζουν
τους δρόμους του μεταξιού
Ανάμεσα στα σκέλια σου στάζουν
οι μυστικές πηγές του Νείλου
Την πλάτη σου χαϊδεύουν οι αιώνιες
πινελιές των κυνηγών στην Αλταμίρα
Πάνω στα μάτια σου καθρεφτίζεται
ο κρυστάλλινος ορίζοντας της Βαϊκάλης
και το πνιχτό κροτάλισμα του πάγου
Στις υποσχέσεις των χειλιών σου ανοίγουν
οι βελούδινοι κόλποι στο Παλαουάν
Και στα μαλλιά σου, αχ στα μαλλιά σου,
ο μέγας ύφαλος των κοραλλιών
πλάθει τη νοσταλγία του κόσμου

…κι ας μην έχω ταξιδέψει ποτέ
πέρα απ’ τον δρόμο σου
απρόσιτα αγαπημένη
όταν περνάς από κοντά μου
όλος ο κόσμος γεννιέται
πάνω στο σώμα σου

ΜΟΝΑ ΛΙΖΑ [απόσπασμα]

Τη στέψη του οδοφράγματος σ’ είδα να πατάς
με τόλμη κι ο Γαβριάς δίπλα σου προχωρούσε
Πέστη, Παρίσι, Δρέσδη˙ κι ένας κουφός το στήθος ποθούσε
να κάνει αιώνια μουσική τον ήχο μιας γενιάς

Στον ουρανό ενός τρένου σε είδα να περνάς
πρόσφυγα θα σε δώσει ο Παναμάς στο Μεξικό λαθραία
για μια βολή στο Τέξας που γλίτωσες τυχαία
στα μάτια σου των Ατζέκων το χρυσό θα κουβαλάς

Στους αχανείς σπουδαστικούς σε είδα να ματώνεις
κάτω απ’ το βλέμμα του Γκεβάρα ο κόσμο της πληγής σου
κόκκινη θάλασσα χαρτί, κι αυτός η φυλακή σου
πνιχτή στον ποταμό Μενγκόγκ μα εσύ να επιβιώνεις

Μέσα στο κέντρο θα σε βρω του κουρνιαχτού
δάκρυα στα μάτια σου, λευκό ασβέστη
της μάχης τούτης τον χαμό ποιος θα τ’ αντέξει
ποιος θα περάσει μεσ’ απ’ τις πόλεις τ’ Ουρλιαχτού;

[…]

Πάντα θα ζεις αρχαίου πνεύματος θωπεία
ένας λεβάντες θα ‘σαι που χαϊδεύει το νερό
τι κι αν κολύμπησα πιστός για να σε βρω
θα μένεις πάντα άγνωστη στους χάρτες, ουτοπία

O Σωτήρης Λυκουργιώτης σπούδασε Πολιτικός Μηχανικός και Νηπιαγωγός. Κατέχει μεταπτυχιακό δίπλωμα και διδακτορικό στους τομείς της γεωγραφίας και του περιβάλλοντος. Διδάσκει για αρκετά χρόνια στο ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδος και στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Έχει αρκετές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά, συνέδρια και κεφάλαια βιβλίων. Είναι συγγραφέας δυο βιβλίων και  τεσσάρων ποιητικών συλλογών: Ο κύκλος της Άλφα (2011, 2018), Ιερουργία της άνοιξης (2016), Αστικά λήμματα (2017, μαζί με τον Λεωνίδα Πανόπουλο) και Γεωγραφίες της Απουσίας (2021). Ποιήματα και δοκίμια του έχουν δημοσιευτεί σε πλήθος λογοτεχνικών και θεωρητικών περιοδικών. Συμμετέχει στο συγκρότημα πειραματικής μουσικής Seven to Rhine.