Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα: «Κυριακή» του Ναζίμ Χικμέτ

Ο μεγάλος Τούρκος ποιητής, πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας, Ναζίμ Χικμέτ, πλήρωσε τους αγώνες, τα οράματα και τις κομμουνιστικές ιδέες του με μακρόχρονο εγκλεισμό στις απάνθρωπες φυλακές της Τουρκίας, με τον πρόωρό θάνατό του (1963) εξόριστος στην ΕΣΣΔ, με αφαίρεση της ιθαγένειάς του, από το δικτατορικό αλλά και από το «δημοκρατικά» σκοταδιστικό καθεστώς της Τουρκίας.

Ο Ναζίμ Χικμέτ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 15 Γενάρη 1902 και μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη. Τα πρώτα του ποιήματα τα έγραψε σε ηλικία 17 ετών.

Το 1922, μετά από ένα σύντομο γάμο, γοητευμένος από τα μηνύματα της Οχτωβριανής Επανάστασης περνάει τα σύνορα και πηγαίνει στη Μόσχα. Στο Πανεπιστήμιο γνωρίζεται με ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Το 1924 επιστρέφει στην Τουρκία, όμως σύντομα συλλαμβάνεται επειδή εργαζόταν σε αριστερό περιοδικό. Ήδη από το 1923 ήταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας.

Μεταξύ 1925 και 1929 το κράτος καταστέλλει άγρια κάθε δραστηριότητα του Κόμματος στην Τουρκία. Το 1926 ο Ναζίμ Χικμέτ καταφέρνει και δραπετεύει στη Σοβιετική Ένωση. Συνεχίζει να γράφει ποιήματα και γνωρίζεται με τον Μαγιακόφσκι και τον Μέγιερχολντ. Το 1928 δίνεται γενική αμνηστία στην Τουρκία και ο Χικμέτ επιστρέφει. Ωστόσο, βρισκόταν υπό καθεστώς παρακολούθησης.

Ναζίμ Χικμέτ (1902-1963)

Μπαινοβγαίνει στις φυλακές με διάφορες κατηγορίες, περνώντας συνολικά πέντε χρόνια πίσω από τα κάγκελα. Εν τω μεταξύ έχει παντρευτεί για δεύτερη φορά και οι συνθήκες στις οποίες ζει είναι δύσκολες καθώς πρέπει να θρέψει και την οικογένειά του. Μεταξύ 1929 και 1936 δημοσίευσε εννέα βιβλία, πέντε συλλογές και τέσσερα μεγάλα ποιήματα, εισάγει τον ελεύθερο στίχο και επαναστατικοποιεί την τούρκικη ποίηση.

Το Γενάρη του 1938 ο Ναζίμ Χικμέτ συλλαμβάνεται με την κατηγορία ότι προέτρεπε τις Τούρκικες Ένοπλες Δυνάμεις σε εξέγερση. Καταδικάστηκε σε 28 χρόνια φυλακή.

Μέσα στη φυλακή ο Ναζίμ Χικμέτ συνεχίζει να γράφει ποιήματα. Τα περισσότερα τα έστελνε σε γράμματα στην οικογένειά του ή στους φίλους του. Προς τα τέλη της δεκαετίας του ’40 χωρίζει από τη δεύτερη γυναίκα του και παντρεύεται για τρίτη φορά.

Το 1950 βραβεύθηκε με το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης. Την ίδια χρονιά πραγματοποίησε μια 18ήμερη απεργία πείνας παρότι ήδη είχε υποστεί μια καρδιακή προσβολή. Το 1950 η καταστολή κατά των κομμουνιστών συνεχίστηκε, ωστόσο δόθηκε μια γενική αμνηστία και με αυτήν βγήκε από τη φυλακή μετά από 12 χρόνια ο Χικμέτ.

Το σοβιετικό κράτος του παραχωρεί ένα σπίτι σε συνοικία συγγραφέων έξω από τη Μόσχα. Το τουρκικό κράτος απαγορεύει στη γυναίκα του και το παιδί του να τον επισκεφθούν. Το 1952 παθαίνει δεύτερη καρδιακή προσβολή.

Ο Ναζίμ Χικμέτ πίσω απ’ τα κάγκελα της φυλακής

Το 1959 το τουρκικό κράτος αφαιρεί την υπηκοότητα του Ναζίμ Χικμέτ, ο οποίος απέκτησε πολωνική υπηκοότητα, ενώ την ίδια χρονιά παντρεύτηκε για τρίτη φορά.

Η καρδιά του βάρδου της ειρήνης και του κομμουνισμού σταμάτησε στη Μόσχα στις 3 Ιουνίου 1963. Το βασανισμένο σώμα του αναπαύθηκε στο χώμα της πατρίδας του Λένιν. (στοιχεία από 902.γρ και Ριζοσπάτη)

Το ποίημα “Κυριακή” βρίσκεται στο βιβλίο “Ναζίμ Χικμέτ Ποιήματα” (μετάφραση, πρόλογος, σχόλια Άρη Δικταίου) των εκδόσεων Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος (Αθήνα 1981).

Κυριακή

Είναι Κυριακή σήμερα.
Για πρώτη φορά, σήμερα,
Μ’ αφήσανε να βγω στον ήλιο
κ’ εγώ
για πρώτη φορά στη ζωή μου
τον ουρανό κοίταξα ασάλευτος
απορώντας πώς είναι τόσο μακριά μου
πώς είναι τόσο γαλάζιος
πώς είναι τόσο απέραντος.
Κάθισα καταγής
γιομάτος δέος
και κόλλησα την πλάτη μου στον άσπρο τοίχο.
Δεν υπάρχει ένα ρώτημα τη στιγμή τούτη
σ’ ό,τι ακαθόριστο είναι να με ρίξει.
Ούτε αγώνας τη στιγμή τούτη
μήτε ελευθερία κι ουδέ γυναίκα.
Η γη, ο ήλιος κ’ εγώ:
είμαι  ένας ευτυχισμένος άνθρωπος.

(1938)

“Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα”: Δείτε όλα τα ποιήματα εδώ.