Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα: «Μικρή μοιρολογήτρα» του Βασίλη Ρώτα

Τον Νοέμβρη του 1944 μια φωτογραφία που δημοσιεύει το περιοδικό Life προκαλεί αίσθηση στην αμερικανική κοινωνία. Η φωτογραφία του Ντμίτρι Κέσελ απεικονίζει μια νεαρή μαυροφορεμένη γυναίκα να κλαίει. Λίγους μήνες πριν, στις 10 του Ιούνη 1944, στο Δίστομο Βοιωτίας είχε συντελεστεί από τους Γερμανούς ναζί καταχτητές μια ανείπωτη θηριωδία (δείτε εδώ), που δύσκολο να βρεθεί όμοιά της.

Η Μαρία Παντίσκα – Μίχα – αυτό είναι το όνομα της νεαρής μαυροφορεμένης γυναίκας στη φωτογραφία του Κέσελ – θρηνεί το ολοκαύτωμα του Διστόμου,  τη σφαγή εκατοντάδων αμάχων, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονται αρκετοί συγγενείς της, και το ξεθεμέλιωμα – κυριολεκτικά – του χωριού της.

Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν ο μεγάλος μας ποιητής και δραματουργός Βασίλης Ρώτας (δείτε εδώ εκτενή στοιχεία για τη ζωή και το έργο του) είχε την εμβληματική αυτή εικόνα στο μυαλό του όταν έγραφε τη «Μικρή μοιρολογήτρα».

Βασίλης Ρώτας (1889-1977)

Οι στίχοι του είναι σα να γράφτηκαν για τη Μαρία, το ίδιο όσο και για χιλιάδες άλλες γυναίκες, μάνες κι αδελφές, που  πόνεσαν κι έκλαψαν σ’ αυτόν τον τόπο, από τα εγκλήματα του φασισμού κι έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στο χτίσιμο της λευτεριάς και της προόδου, με την αγωνία να μην ξεχάσουν οι επόμενες γενιές…

Το ποίημα περιλαμβάνεται στη συλλογή Μνημόσυνο (Αθήνα, 1961), όπου οι – σύντροφοι στη ζωή – Βασίλης Ρώτας και Βούλα Δαμιανάκου, μνημονεύουν με ποιήματα και μικρά πεζά αντίστοιχα, πολλούς «αδικοσκοτωμένους κι αδικοχαμένους»· κάποιους με τα ονόματά τους («όσους έτυχε να ’χουμε γνωρίσει ή ακούσει γι’ αυτούς»), αλλά «κι εκεί που ο λόγος μας δεν αναφέρει όνομα, πάλι αναφέρεται σε κάποιον απ’ τους πολλούς, που μας έμειναν άγνωστα τα ονόματά τους».

Η Μαρία Παντίσκα – Μίχα στην εμβληματική φωτογραφία του Ντμίτρι Κέσελ

Μικρή μοιρολογήτρα

Με σκυφτά πνιγμένα βήματα
μικρή μοιρολογήτρα,
τον τοίχο τοίχο περπατάς κλεφτά σαν ίσκιος
πας να κρυφτείς σε απόμερη άκρη
σ’ όχτον έρημο, γκρεμό βαθύν
για να κλάψεις τους λεβέντες
που ούτε η στάχτη τους, την πήρε ο αέρας,
ούτε ο ίσκιος τους κάτω απ’ τα δέντρα.

Κάτσε, ακούμπησε χάμω στο χώμα,
που ολουνών είν, ο έρημος τάφος,
λύσ’ τη μαύρη μαντίλα,
λύσ’ τα μαύρα μαλλιά σου
που τα χιόνισε πρώιμος βοριάς,
τρυφερή κόρη, που έγινες τόσο νωρίς
μοιρολογήτρα
κι άρχισε μόνη σου, εκεί που κανείς δε σ’ ακούει
το πικρό μοιρολόι σου, χύνοντας
δάκρυα ζεστά
να σου βρέχουν τα χέρια
την ποδιά σου,
το χώμα.

Βασίλης Ρώτας

“Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα”: Δείτε όλα τα ποιήματα εδώ.