Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα: «Στον ήλιο του Στάλιν» του Παύλου Μεράνου

Ένα άγνωστο ποίημα για τον Ιωσήφ Στάλιν, τον θρυλικό ηγέτη του ΚΚΣΕ και της ΕΣΣΔ, έβγαλε στο φως η σκαπάνη της έρευνας της εξαιρετικής στήλης «Δαχτυλικά αποτυπώματα» που φιλοξενείται στον Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου και επιμελείται ο δημοσιογράφος, συγγραφέας, κριτικός βιβλίου Βασίλης Καλαμαράς.

Πρόκειται για το ποίημα «Στον ήλιο του Στάλιν» του επίσης άγνωστου στις μέρες μας Κύπριου ποιητή Παύλου Μεράνου (πραγματικό όνομα Σωτήρης Κωνσταντίνου), που, μαζί με άλλα δυο ποιήματά του, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Φλόγα» (Γενάρης-Φλεβάρης 1945), εκδότης του οποίου ήταν ο μεγάλος Κύπριος κομμουνιστής ποιητής Τεύκρος Ανθίας (ψευδώνυμο του Ανδρέα Παύλου, 1903 – 1968). Όπως αναφέρεται στη στήλη το περιοδικό τυπωνόταν στη Λευκωσία και διακινούταν από το Λονδίνο όπου βρισκόταν ο Τεύκρος Ανθίας αγωνιζόμενος ενάντια στο φασισμό και την αποικιοκρατία (δείτε εδώ ολόκληρο το αφιέρωμα της στήλης στον Παύλο Μεράνο).

Ο Παύλος Μεράνος (Σωτήρης Κωνσταντίνου) γεννήθηκε το 1906 στο χωριό Σανίδα της επαρχίας Λεμεσού και έφυγε από τη ζωή το 1997. Για τη ζωή και το έργο του Κύπριου ποιητή σημειώνει ο Βασίλης Καλαμαράς στη στήλη «Δαχτυλικά Αποτυπώματα»: «Ο Παύλος Μεράνος λόγω της οικονομικής ανέχειάς του, δεν καταφέρνει να τελειώσει ούτε το Δημοτικό. Έτσι από ανήλικος αναγκάζεται να μπει στη βιοπάλη για να επιβιώσει. Στα δεκαεννιά του μεταναστεύει στην Αίγυπτο, όπου γνωρίζεται με τους Κωνσταντίνο Καβάφη (1863 – 1933), Γλαύκο Αλιθέρση (ψευδώνυμο του Κύπριου Στέφανου Χατζηδημητρίου, 1897 – 1965) και Στέφανο Πάργα (ψευδώνυμο του Νίκου Ζελίτα, 1888 – 1938), εκδότη του πρωτοποριακού περιοδικού «Γράμματα» και του ομώνυμου εκδοτικού οίκου, από τον οποίο κυκλοφορεί «Το φως που καίει» (1922) του Κώστα Βάρναλη.

Ωστόσο, παρά τη βοήθεια που δέχεται από την ομογένεια, η οποία σε μεγάλο κομμάτι της είναι ενήμερη για τους νέους καιρούς που φέρνουν την εργατική τάξη στο προσκήνιο, δεν κατορθώνει ν’ ολοκληρώσει τις σπουδές του. Προσπαθεί ν’ αντικαταστήσει τη συστηματική σπουδή, με το σχολειό της αυτομόρφωσης. Και φτάνει σε τέτοια επάρκεια της γαλλικής, ώστε να μεταφράζει «δύσβατους» ποιητές, όπως τον Κάρολο Μπωντλαίρ ή τον Αλφρέ ντε Μυσσέ. Εξι χρόνια με τα δόντια κρατιέται στην ξενιτιά, γι’ αυτό κι αναγκάζεται να επιστρέψει στην Αμμόχωστο, όπου ζει έως την Κυπριακή τραγωδία του 1974, οπότε πλέον ως πρόσφυγας κι αφού έχει χάσει τον γιο του Φοίβο, εγκαθίσταται στο χωριό Καντού της επαρχίας Λεμεσού.

Το εξώφυλλο της προλεταριακής ποιητικής συλλογής «Νέοι Βωμοί» (1945), με κεφαλαία γράμματα τυπωμένη την αφιέρωση, που συντονίζεται με τον αγωνιζόμενο σοβιετικό λαό στον τιτάνιο αγώνα του ενάντια στο βδέλυγμα του φασισμού: «ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΤΙΤΑΝΑ ΤΗΣ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ, ΤΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ ΤΗΣ ΙΔΑΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ, ΤΟΝ ΑΞΙΟ ΤΗΣ ΑΓΝΟΤΕΡΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ – ΤΟ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟ ΛΑΟ».

Παύλος Μεράνος (Σωτήρης Κωνσταντίνου)

Σύμπασα η ποίηση του Παύλου Μεράνου έχει τις αφορμές της στις σκληρές εμπειρίες της ζωής, οι οποίες δεν αποκτούν εγωιστικά χαρακτηριστικά και δεν αναλώνονται σε υπαρξιακό λυρισμό, αλλά αναζητούν ερείσματα στον συλλογικό αγώνα των λαϊκών και δυστυχισμένων ανθρώπων, που αποζητούν, μέσα από τη διεκδίκηση, να κάνουν πράξεις ζωής: τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, την ειρήνη και τον σοσιαλισμό. Τυπώνει άλλες δύο ποιητικές συλλογές: «Αγωνίες» (Λάρνακα, 1938) και «Επιστρεφόμενα Βέλη» (Αμμόχωστος, 1969).»

Στον ήλιο του Στάλιν

Σύντροφε Στάλιν! Του προσώπου σου
η έκφραση στην εικόνα καθρεφτίζει
κάτι δικό μας, κάτι απ’ την ψυχή μας:
το αίσθημα του ανθρώπου για τον άνθρωπο,
την ευλογία των πανανθρώπινων,
των ιερών, των ίσων δικαιωμάτων.

*

Το βλέμμα αυτό με τις ολόθερμες,
τις ασυγνέφιαστες αχτίδες,
πόσα μάς φέρνει, πόσα μάς θυμίζει
από τους κόσμους των ονείρων μας
που μάς νανούριζαν παιδάκια!

*

Τα πράγματα που κλειούνε την εικόνα σου,
τα πράγματα που εκφράζουν τ’ όνομά σου:
βιβλία, κορνίζες, μάρμαρα και λάβαρα,
που διαλαλούν τη φωτεινή τροχιά σου,
αγάλλονται, σαλεύουν και σκιρτούνε
όλα ζωντανεμένα απ’ τη θωριά σου.

*

Εμείς, έτσι θωρούμε και χαιρόμαστε
την επιβλητικήν, ιερή μορφή σου,
που έγινε Θρύλος, Δόξα κ’ Αιωνιότητα,
γιόμισε τους αιθέρες, την Απόσταση,
κ’ έγινε απέραντη του Κόσμου.

*

Στου στήθους σου το τείχος το ατσαλένιο,
στου ρεαλισμού σου το σοφό, το αλάθευτο
κριτήριο, και στη λάμψη του μυαλού σου
φωτίστηκε ο καλόβουλος, μα οι Χίτλερ
οι αδηφάγοι έσπασαν τη μασέλα τους,
και τις πληγές τους γλείφοντας μουγκρίζουν
τις σάρκες τους ξεσχίζοντας με λύσσα,
βρίζουν θεούς και ανθρώπους και δαιμόνους.

*

Απ’ των χεριών σου την Κυκλώπεια δύναμη
όταν θα φτάσει η Νίκη μας να στέψει
τον επικό, υπεράνθρωπό σου αγώνα,
και θα ξεχύνεται η πνοή του μόσκου
απ’ το αμάραντο κρίνο της Ειρήνης,
και θα σέρνει τα πάντα στην ορμή της
του δίκιου η φλόγα – σκέψη ελεύθερη,
των μεγάλων Ηρώων η ιστορία
με ολόχρυσα τα γράμματα και ανάγλυφα
θα ΄ναι γιομάτη απ’ τη γλυκιά μορφή σου.

*

Το βλέμμα σου το δρόμο μας φωτίζει
και προχωρούμε θριαμβευτές, Πατέρα!
Στάλιν! Το θείο, το λατρευτό σου χέρι
που λαχταρούν του Κόσμου τα ορφανά,
ποια ευτυχία στα χείλη μας θα φέρει
με την ψυχή στο στόμα να φιλήσουμε
και της ευγνωμοσύνης μας τα δάκρυα!

“Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα”: Δείτε όλα τα ποιήματα εδώ.