«Να κόψουμε τους άλυσους να βγουν οι σκλαβωμένοι…» – Τρία κλέφτικα τραγούδια

Τα κλέφτικα τραγούδια, ως διακριτό είδος των επικών δημοτικών μας τραγουδιών, πήραν το όνομά τους από το περιεχόμενο των στίχων.

Είναι δημιουργήματα της συγκεκριμένης περιόδου της Τουρκοκρατίας και στα θέματά τους, διαφαίνεται η επαναστατική δράση των κλεφτών και των αρματολών.

Οι ήρωες στα κλέφτικα τραγούδια, σε αντίθεση με τα ακριτικά, δεν έχουν υπερφυσικές ικανότητες, είναι απλοί θνητοί.

Ο Αλέξης Πολίτης αναφέρει:

«Συνθεμένα μέσα στον 18ο και στις αρχές του 19ου αιώνα, τα κλέφτικα τραγούδια δημιούργησαν ένα καινούριο είδος μουσικής ποίησης, που στάθηκε το τελευταίο θαλερό κλωνάρι της προφορικής μας λογοτεχνίας…

Ήρωές τους είναι κατεξοχήν οι αρματολοί, αλλά και γενικότερα οι ελεύθεροι άνθρωποι, είτε κλέφτες, είτε αρματολοί, που στάθηκαν άξιοι να φυλάξουν τη λευτεριά τους και δεν άφησαν τον εαυτό τους στη διάθεση του εχθρού»

*

         Της νύχτας οι αρματωλοί

Της νύχτας οι αρματωλοί και της αυγής οι κλέφτες
ολονυχτίς κουρσεύανε και τες αυγές κοιμώνται,
κοιμώνται στα δασά κλαριά και στους παχιούς τους ήσκιους.
Είχαν αρνιά και ψήνανε, κριάρια σουβλισμένα,
μα είχαν κ’ ένα γλυκό κρασί, Που πίν’ν τα παλληκάρια.
Κ’ ενας τον άλλον έλεγαν, κ’ ένας τον άλλον λέει:
«Καλά τρώμε και πίνουμε και λιανοτραγουδάμε,
δεν κάνουμε κ’ ένα καλό, καλό για την ψυχή μας;
– ο κόσμος φκιάνουν εκκλησιές, φκιάχνουν και μοναστήρια, –
να πάμε να φυλάξουμε στης Τρίχας το γεφύρι,
που θα περάσει ο βόιβοντας με τους αλυσωμένους·
να κόψουμε τους άλυσους να βγουν οι σκλαβωμένοι,
να βγη της χήρας το παιδί, π’ άλλο παιδί δεν έχει,
π’ αυτή το χει μονάκριβο στον κόσμο ξακουσμένο».

*

Του Βασίλη

«Βασίλη, κάτσε φρόνιμα, να γίνεις νοικοκύρης,
για ν’ αποχτήσεις πρόβατα, ζευγάρια κι’ αγελάδες,
χωριά κι’ αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν.
– Μάννα μου, εγώ δεν κάθομαι να γίνω νοικοκύρης,
να κάμω αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν,
και να μαι σκλάβος των Τουρκών, κοπέλι στους γερόντους.

Φέρε μου τ’ αλαφρό σπαθί και το βαριό τουφέκι,
να πεταχτώ σαν το πουλί ψηλά στα κορφοβούνια,
να πάρω δίπλα τα βουνά, να περπατήσω λόγκους,
να βρω λημέρια των κλεφτών, γιατάκια καπετάνων·
και να σουρίξω κλέφτικα, να σμίξω τους συντρόφους,
που πολεμούν με την Τουρκιά και με τους Αρβανίτες».

Πουρνό φιλεί τη μάνα του, πουρνό ξεπροβοδιέται.
«Γεια σας, βουνά με τους γκρεμνούς, λαγκάδια με τις πάχνες!
– Καλώς το τ’ άξιο το παιδί και τ’ άξιο παλληκάρι».

*

   Παίρνουν ν’ ανθίσουν τα κλαριά

Παίρνουν ν’ ανθίσουν τα κλαριά κ’ η πάχνη δεν τ’ αφήνει,
θέλω κ’ εγώ να σ’ αρνηθώ και δε μ’ αφήνει ο πόνος.

Σαν παίρνης τον κατήφορο, την άκρη το ποτάμι,
με το πλατύ πουκάμισο, με τ’ άσπρο σου ποδάρι,
χαμήλωσε τη μπόλια σου και σκέπασε τα φρύδια,
να μη φανούνε τα φιλιά, να μη σε καταλάβουν,
και σε ζηλέψουν τα πουλιά, της άνοιξης τ’ αηδόνια.

Σύρε να ειπής της μάννας σου, να μη με καταριέται,
τι θα την κάμω πεθερά, τι θα την κάμω μάννα.

Άιντε και βάνε τ’ άρματα, κ’ έλα στην Κρύα Βρύση,
να περπατάμε τα βουνά, στης Λιάκουρας τα χιόνια,
να σαι τσ’ αυγούλας η δροσιά και του Μαγιού η πάχνη,
και μέσα στο λημέρι μου να λάμπης σαν την Πούλια.

*

Και τα τρία κλέφτικα τραγούδια, είναι από το βιβλίο του Νίκου Γ. Πολίτη (1852 – 1921), “Εκλογαί από τα τραγούδια του Ελληνικού λαού”, όπως παρουσιάζονται στον πρώτο τόμο (που αναφέρεται στη χρονική περίοδο 1200 – 1880) της Ποιητικής Ανθολογίας των εκδόσεων Μαλλιάρη – 1975.

Επιμέλεια: Στρατής Γαλιάτσος