Πάμπλο Νερούδα: «Ο Τσε μού είχε πει ότι διάβασε πολλές φορές το “Κάντο Χενεράλ” μου σε κείνους τους πρώτους σεμνούς και δοξασμένους γενειοφόρους»

Σαν σήμερα, στις 12 του Ιούλη 1904, γεννήθηκε ο μεγάλος Χιλιανός κομμουνιστής ποιητής και ένας από τους μεγαλύτερους του κόσμου, ο Πάμπλο Νερούδα.

Το 1948 κι ενώ βρίσκεται στην παρανομία, ο Πάμπλο Νερούδα ολοκληρώνει το μνημειώδες έργο του «Κάντο Χενεράλ», στο οποίο υμνεί τους αγώνες των λαών της Λατινικής Αμερικής, αλλά και των καταπιεσμένων όπου Γης.

«Πατρίδα, έχεις γεννηθεί από ξυλοκόπους, από τέκνα αβάφτιστα, από μαραγκούς,
από κείνους που δώσαν σαν παράξενο πουλί
μια σταγόνα αίμα πετούμενο
και σήμερα θα γεννηθείς και πάλι σκληρή,
μες από εκεί που ο προδότης και ο δεσμοφύλακας
σε πιστεύανε παντοτινά θαμμένη.
Σήμερα, όπως και τότε, θα γεννηθείς απ’ το λαό».

Σαλβαδόρ Αλιέντε – Ερνέστο Τσε Γκεβάρα

Στις 9 του Οκτώβρη 1967, ο κομαντάντε Τσε Γκεβάρα, ο Αργεντίνος γιατρός, μπροστάρης δίπλα στον Φιντέλ, στον επαναστατικό αγώνα του κουβανέζικου λαού, πέφτει νεκρός από τις σφαίρες ενός άνανδρου στρατιωτικού, στη Λα Ιγιέρα της Βολιβίας. Εκτελέστηκε εν ψυχρώ, μια μέρα μετά αφού, τραυματισμένος στη μάχη, βρέθηκε αιχμάλωτος στα χέρια της CIA.

Ο Νερούδα θα γράψει στα απομνημονεύματά του, για τον θάνατο του Τσε, που είναι γνωστό ότι αγαπούσε την ποίηση: «Το τηλεγράφημα του θανάτου του διέτρεξε τον κόσμο ολόκληρο σαν ιερό ρίγος. Εκατομμύρια ελεγείες επιχείρησαν να γίνουν χορωδία στην ηρωική και τραγική ύπαρξή του. Στη μνήμη του σπαταλήθηκαν, σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη, στίχοι, όχι αντάξιοι τόσο βαθιάς οδύνης. Ελαβα ένα τηλεγράφημα από την Κούβα, από συνταγματάρχη λογοτέχνη που μου ζητούσε δικούς μου στίχους. Ως τώρα, δεν τους έχω γράψει. Σκέφτομαι πως μια τέτοια ελεγεία δεν πρέπει να περιέχει μόνον την άμεση διαμαρτυρία, αλλά και να πάει στο βάθος της Οδυνηρής Ιστορίας. Και, αν τη γράψω, θα την έχω στοχαστεί ως να ωριμάσει. Ίσως γι’ αυτό να περνάω για αχάριστος στα πιο πολλά μάτια. Ο Τσε μού είχε πει μπροστά στον λοχία Ρεζαμάρ ότι διάβασε πολλές φορές το “Κάντο Χενεράλ” μου σε κείνους τους πρώτους σεμνούς και δοξασμένους γενειοφόρους. Και, στη συνέχεια, συγκινήθηκα, γιατί στο “Ημερολόγιό” του είμαι ο μόνος ποιητής που από κείνον αναφέρεται».

Μετά την δολοφονία του Τσε, οι εναπομείναντες ζωντανοί σύντροφοί του, καταδιωκόμενοι από τον στρατό της Βολιβίας και πράκτορες της CIA,  βρίσκουν καταφύγιο σωτηρίας στο έδαφος της Χιλής. Θα χρειαστεί για αυτό η παρέμβαση του ηγέτη της Αριστεράς Σαλβαδόρ Αλιέντε, που τότε βρίσκεται στην αντιπολίτευση.

Σαλβαδόρ Αλιέντε – Πάμπλο Νερούδα

Το 1970, ο Σαλβαδόρ Αλιέντε θα κερδίσει τις εκλογές επικεφαλής ενός συνασπισμού κομμουνιστών, σοσιαλιστών και άλλων προοδευτικών δυνάμεων και θα εκλεγεί Πρόεδρος της Χιλής.

Το «Κάντο Χενεράλ» μελοποιημένο από τον Μίκη Θεοδωράκη, επρόκειτο να παρουσιαστεί σε πρώτη εκτέλεση στη Χιλή, το φθινόπωρο του 1973. Η συναυλία θα αφιερωνόταν στον αγώνα του ελληνικού λαού ενάντια στη χούντα, μα οι εξελίξεις θα τη ματαιώσουν…

Στις 6 του Σεπτέμβρη 1973, ο χιλιάνικος λαός τιμά τον Πάμπλο Νερούδα, στο Στάδιο του Σαντιάγο. Παρών και ο ίδιος, παρά την άσχημη κατάσταση της υγείας του.

Στις 11 Σεπτέμβρη, ο δημοκρατικά εκλεγμένος Πρόεδρος της Χιλής  ανατρέπεται από το στρατιωτικό πραξικόπημα του  Αουγκούστο Πινοτσέτ, και με την προτροπή των ΗΠΑ, δολοφονείται απ’ τους χουντικούς. Ο Πρόεδρος Σαλβαδόρ Αλιέντε πέφτει ηρωικά, υπερασπιζόμενος το προεδρικό μέγαρο.

Τα γεγονότα επιδεινώνουν την υγεία του ποιητή. Σε κατ’ οίκον περιορισμό και στερούμενος ακόμα και την ιατρική περίθαλψη, η καρδιά του Πάμπλο Νερούδα σταματά να χτυπά στις 23 του Σεπτέμβρη 1973.

«Κι έρχεται το δέντρο, το δέντρο της καταιγίδας,
το δέντρο του λαού.
Απ’ τη γη ανεβαίνουν οι ήρωές του
όπως τα φύλλα απ’ το χυμό, κι ο άνεμος θρίβει
τα φυλλώματα της βουερής ανθρωποθάλασσας
ώσπου πέφτει στη γη ξανά»…

Η πρώτη εκτέλεση του Κάντου Χενεράλ θα πραγματοποιηθεί τελικά το 1975, στο στάδιο «Γεώργιος Καραϊσκάκης» με ερμηνευτές την Μαρία Φαραντούρη και τον Πέτρο Πανδή. Η συναυλία ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του Σαλβαδόρ Αλιέντε, του Πάμπλο Νερούδα και στον αγωνιζόμενο λαό της Χιλής.