Ραφαέλ Αλβέρτι – Μπάμπης Ζαφειράτος: Δύο Σονέτα και ένα Επίγραμμα για τον Λόρκα

Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα: Γεννήθηκε  στις 5 Ιουνίου του 1898, στη Φουέντε Βακέρος της Γρανάδας.

Αφού η ακριβής ημερομηνία θανάτου του αποτέλεσε αντικείμενο μακράς συζήτησης (μέχρι και το 2011, ίσως και πιο πρόσφατα), φαίνεται ότι —οριστικά πλέον— ο ποιητής πυροβολήθηκε στις 4:45 το πρωί της 18ης Αυγούστου του 1936, στο δρόμο που πηγαίνει από το Βιθνάρ στο Αλφακάρ, στην περιοχή της Γρανάδας. Ακόμα και σήμερα σε πολλές βιογραφίες (π.χ. en.wiki, es.wiki κ.λπ.) αναφέρεται η 19η Αυγούστου. Tο Ίδρυμα Θερβάντες έχει στη Βιογραφία 18 Αυγούστου και στο Χρονολόγιο 19 Αυγούστου.

Τον συλλάβανε στην πόλη της Γρανάδας στις 16 Αυγούστου.

Κατηγορήθηκε ότι «ήταν κατάσκοπος των Ρώσων, ότι επικοινωνούσε μαζί τους μέσω ασυρμάτου, ότι ήταν γραμματέας του Φερνάντο δε λος Ρίος [Fernando de los Ríos Urruti, σημαίνων πολιτικός, διπλωμάτης, νομικός, καθηγητής] και ομοφυλόφιλος».

Μεταφέρθηκε στην πόλη Βιθνάρ όπου πέρασε την τελευταία του νύχτα σε μια πρόχειρη φυλακή, μαζί με άλλους κρατούμενους.

Το πτώμα του δεν βρέθηκε ποτέ. Παραμένει σε κάποιον από τους πολλούς ανώνυμους ομαδικούς τάφους σ’ εκείνα τα μέρη, όπου θάφτηκε μαζί με έναν δάσκαλο, τον Διόσκορο Γαλίντο (Dióscoro Galindo) και δυο μπαντεριγιέρος (βοηθούς ταυρομάχου), αναρχικούς, τον Φρανθίσκο Γαλαδί (Francisco Galadí) και τον Χοακίν Αρκόλιας (Joaquín Arcollas), που εκτελέστηκαν το ίδιο πρωί.

Ένας από τους εκτελεστές του, ο Χουάν Λούις Τρεσκάστρο (Juan Luis Trescastro) καυχιόταν αργότερα ότι ξεπάστρεψε έναν ομοφυλόφιλο.

___________

— Σχέδιο επάνω (λεπτομέρεια): Αυτοπροσωπογραφία του Λόρκα για τη συλλογή, Ο Ποιητής στη Νέα Υόρκη (1930). Ολόκληρο το σχέδιο κάτω.

*

Ραφαέλ Αλβέρτι: Δύο Σονέτα

Μπάμπης Ζαφειράτος: Επίγραμμα

*

Gregorio Prieto Muñoz (Βαλδεπένιας, 2 Μαΐ. 1897 – 14 Νοε. 1992)
Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα, 1962 (24,6 x 16,9 cm). Biblioteca Nacional de España. Madrid.

*

Ραφαέλ Αλβέρτι

Στον Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα,

Ποιητή από τη Γρανάδα

(1924)

*

Μετάφραση – Σημείωση
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

*

Ι

(ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ)

ΑΠΟΨΕ όπου στου καλοκαιριού το πτώμα
βαθιά του ανέμου το στιλέτο είναι μπηγμένο
είδα το μελαμψό σου πρόσωπο στο δώμα,
προφίλ Τσιγγάνου, στις σκιές ζωγραφισμένο.

Λιβάδια με άνθη. Τα ποτάμια, γιαταγάνια,
βαμμένα στο αίμα λουλουδιών κατρακυλάνε.
Ροδοδάφνες, καλύβια, οι τόποι στην ορφάνια.
Σαράντα λήσταρχοι στη Σιέρα τριγυρνάνε.

Κάτω από ίσκιο ελιάς ξύπνησε το κορμί σου
πλάι στο νιούτσικο λουλούδι των ασμάτων.
Σε γη κι αέρα ήταν αιχμάλωτη η ψυχή σου…

Κι ολόγλυκια, μακριά από τόπους θυσιασμάτων,
μια ανεμώνα καίει —θυσία μπρος στη μορφή σου—
η λαϊκή μούσα απ’ τα τραγούδια των θαυμάτων.

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, Ιουν. 2021

*

«Στον Φεδερίκο (1924)». Καλλιγράφημα του ποιήματος «Καλοκαίρι» και σχέδιο φιλοτεχνημένα από τον Ραφαέλ Αλβέρτι το 1980, για το ποίημα του Λόρκα: «Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας», σε έκδοση του χειρογράφου το 1982.

III

(ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ)

ΚΑΜΠΟΥΣ και πόλεις έλα αχόρταγα και πίνε
και σαν ελάφι του νερού μεταμορφώσου,
θάλασσα διάφανης αυγής να είναι το φως σου,
φωλιά αλκυόνης μες στο κύμα τώρα γίνε.

Κι εγώ θα βγω σχεδόν νεκρός στη μοναξιά μου,
να σε προσμένω σαν καλάμι ξεχασμένος
και τη φωνή σου, απ’ τον αέρα πληγωμένος,
μόνη στις θύελλες, να βρω παρηγοριά μου.

Κι άσε να γράψω εγώ, μικρό φτενό καλάμι,
το όνομά μου στα τρεχούμενα νερά σου,
που ο άνεμος το καλεί, μοναχικό, ποτάμι.

Με τ’ όνομά μου μες στο χιόνι σου λειωμένο
γύρνα ξανά κι ανέβα επάνω στα βουνά σου,
χείμαρρε εσύ, λαφήσιο κύμα αφρισμένο.

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, Αύγ. 2021

*

Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα
Γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου 1898, στην πόλη Φουέντε, Βακέρος της επαρχίας Γρανάδας.
Δολοφονήθηκε στις 19 Αυγούστου 1936, μεταξύ Βιθνάρ και Αλφακάρ έξω από τη Γρανάδα.
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 5.VI.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

Επίγραμμα για τον Λόρκα

Φοράς του Ιγνάθιο το μαύρο μπολερό
Κάτω από τ’ άστρα αστράφτουν χίλιες μπαντερίγιες
Του φασισμού οι διψασμένες μύγες
Μέσα στο ρέμα στήνουν γύρω σου χορό

Ψυχή φευγάτη σε μια μπόρα από χαλίκι
Στο σκόρπιο αίμα φέγγει μια γαρυφαλλιά
Χρόνια στην Κόρντοβα ουρλιάζουνε πουλιά
Και στη Γρανάδα κελαηδάνε λύκοι

Μπάμπης Ζαφειράτος, 19 Αυγ. 2015

_______________

«Ψυχή φευγάτη» και «Σκόρπιο αίμα»: Αναφορά στο «Θρήνος Για Τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας» του Λόρκα, στην απόδοση του Νίκου Γκάτσου.
Ο Θρήνος εκτείνεται σε 4 μέρη:
1. Το Χτύπημα κι ο Θάνατος
2. Το Σκόρπιο Αίμα
3. Σώμα Στην Πέτρα.
4. Ψυχή Φευγάτη.

*

Σημείωση

1934. Ο Ραφαέλ Αλβέρτι με τη σύζυγό του, συγγραφέα και ακτιβίστρια, Μαρία Τερέσα Λεόν (31.10.1903 – 13.12.1988) και τον Λόρκα, στη γειτονιά Κουάτρο Καμίνος της Μαδρίτης. (Πηγή φωτό: cervantesvirtual.com).

Το Φθινόπωρο και το Καλοκαίρι είναι τα 2 πιο γνωστά και αγαπητά από 4 αρχικά σονέτα: Ι. Φθινόπωρο, ΙΙ. Χειμώνας, ΙΙΙ. Άνοιξη και ΙV. Καλοκαίρι.

Γράφτηκαν το 1924, μετά την γνωριμία των δύο ποιητών, στον κήπο της διάσημης Φοιτητικής Εστίας της Μαδρίτης. Ο Αλβέρτι (και ζωγράφος) χαρίζει έναν πίνακά του στον Ποιητή από τη Γρανάδα, ο οποίος του παραγγέλνει ακόμη έναν.

Λίγες μέρες αργότερα, η παραγγελία είναι έτοιμη και παραδίδεται στον Λόρκα, πάλι στη Φοιτητική Εστία, μαζί με το πρώτο σονέτο, υπό τον τίτλο Χειμώνας. Στη συνέχεια θα γράψει και τα άλλα τρία.

Προορίζονται για τη συλλογή Ναύτης στη Στεριά (1925), η οποία όμως θα κυκλοφορήσει με μια μικρή αλλαγή:

Θα συμπεριληφθούν μόνο τα 3 σονέτα, αφού ο ποιητής θα… αποκηρύξει το  Καλοκαίρι (θα δημοσιευτεί για πρώτη φορά το 1982), ενώ το δεύτερο, ο Χειμώνας, θα αλλάξει τίτλο και θα γίνει… Καλοκαίρι(!)

Αυτοπροσωπογραφία του Λόρκα για τη συλλογή: Ο Ποιητής στη Νέα Υόρκη (1930), από όπου και η λεπτομέρεια επάνω. (Πηγή φωτό: es.wiki).

____________________

Περισσότερα για Αλβέρτι:

Ραφαέλ Αλβέρτι: Τελετουργική τυμπανοκρουσία για το θάνατο του Στάλιν (Προλεταριακό Rock)

*

Για Λόρκα από Κατιούσα με ετικέτα: Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

*

Άλλα επιγράμματα του Μπάμπη Ζαφειράτου στην Κατιούσα:

Επίγραμμα για τον Μάνο Δούκα

Επίγραμμα για τον Θάνο Μικρούτσικο – Επίμετρο με 7+2 ιδιαίτερες μουσικές στιγμές του

Επίγραμμα για τον Άνθρωπο Με Το Γαρύφαλλο

Επίγραμμα: Η εκδίκηση του Μαραντόνα

Επίγραμμα για τον Ντιέγκολ Μαραντόνα

___________