Στρατής Τσίρκας: Το τραγούδι των Σαϊτιανών …Της γης οι κολασμένοι

Από τους πιο άξιους και σημαντικούς εκπροσώπους των Γραμμάτων μας ο λογοτέχνης – συγγραφέας Στρατής Τσίρκας γεννήθηκε στο Κάιρο στις 23 του Ιούλη 1911 και έφυγε από τη ζωή στις 27 του Γενάρη 1980,  στην Αθήνα.

Το πραγματικό του όνομα ήταν Γιάννης Xατζηανδρέας. Εμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 1927 και συνέβαλε στην Αντίσταση και στον αγώνα του λαού μας κατά του φασισμού. Πολυταξιδεμένος και με πλούσια πολιτισμική εμπειρία, έγραψε μυθιστορήματα, ποιήματα, μελέτες και μεταφράσεις. Σημείο αναφοράς για τους νεότερους μελετητές το έργο του για τον Κ.Π. Καβάφη. Από τα πιο γνωστά έργα του Στρατή Τσίρκα είναι τα μυθιστορήματα «Ακυβέρνητες πολιτείες» (βραβείο καλύτερου ξένου βιβλίου – 1972) και «Χαμένη άνοιξη».

Στρατής Τσίρκας (1911-1980)

Το ποίημα του Στρατή Τσίρκα γράφτηκε στην Αλεξάνδρεια. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Πρωτοπόροι» (12/1931-1/1932). Οι σημειώσεις στο τέλος είναι του ίδιου.

Το τραγούδι των Σαϊτιανών(1)

…Της γης οι κολασμένοι

Σαν είδαμε τ’ αδύνατα πήραμε τω ματιώ μας…

Κ’ ύστερα από τα κλάματα – Φάτμα μιξάρα κ’ έγκυα! –
στο δρόμο σαν εβγήκαμε, τα ίδια τα σκυλιά μας
μεσ’ στο σκοτάδι το πηχτό, μας αλυχτούσαν ώρα.
(Νύχτα κινήσαμε ναν’ στο χωριό λιγότερη η ντροπή μας).

Περνώντας απ’ τη Μηχανή(2) των Χουαγκάδων(3)
τα βόδια μας ακούαμ’ να βογγούν,
τα βόδια που μας πήρεν ο κλητήρας
μαζί με το χωράφι και το σπίτι.
(Σπίτι μας χαμηλό και σκοτεινό και μποχερό
φτιαγμένο από σβουνιές, λάσπη και ίδρο,
αλέτρι μας, τσαπιά μας, σάγκια(4),
με την παραπονιάρικη, με την αργή των κλάψα…)

Κι’ απέ σαν ξεμακρύναμε μας πήρεν ο καημός…
Πόσες μέρες, πόσες νύχτες,
Καμ’λέλα, καμ γιομ,
Σιττίν λέλα, σιττίν γιομ(5),
Εξήντα μέρες, Εξήντα νύχτες,
Στην Πολιτεία να φτάσουμε πουν’ το ψωμί περίσσο!

(1)Οι κάτοικοι της Άνω Αιγύπτου (Σαΐτ) που είναι κυρίως γεωργοί μικροχτηματίες ή αχτήμονες δουλοπάροικοι.

(2)Μπαμπακομηχανή.

(3)Χαουάγκα σημαίνει στ’ αράπικα Κύριος. Χρησιμοποιείται προπάντων για τους Ευρωπαίους, που, για την προνομιακή τους θέση στην Αίγυπτο, θεωρούνται σαν αφεντάδες.

(4)Μαγκανοπήγαδο.

(5)Αυτοί οι αράπικοι στίχοι που η εξήγησή τους δίνεται απ’ τους 2^ο και 5^ο στίχο της στροφής, είναι μοτίβο ενού λαϊκού τραγουδιού των Σαϊτιανών που το τραγουδούνε στις μοναχικές νυχτερινές τους πορείες, ή συντροφικά στα ταξίδια τους με βάρκες πάνω στο Νείλο. Θα μπορούσε να το πει κανείς αράπικο «Τραγούδι του Βόλγα».