24 Οκτώβρη 1963: Νόμπελ στον Γ. Σεφέρη – Ο αποκλεισμός των «πολιτικώς βεβαρυμένων» Νερούδα και Σόλοχοφ

Σαν σήμερα, στις 24 του Οκτώβρη 1963, η Σουηδική Ακαδημία τιμά τον Γιώργο Σεφέρη με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ήταν μια από τις φορές που η απόφαση της Σουηδικής Ακαδημίας δεν προκάλεσε αντιδράσεις, αφού τίμησε ένα ποιητή με σπουδαίο έργο.

Η απονομή των βραβείων Νόμπελ πάμπολλες φορές μέχρι σήμερα καθοδηγήθηκε από πολιτικές σκοπιμότητες (πχ μας έρχεται στο μυαλό η απονομή του Νόμπελ Ειρήνης στον «σφαγέα» λαών  Αμερικανό υπ. Εξωτερικών Χένρι Κίσσιγκερ και πολλά πολλά άλλα).

Το 1963 συνυποψήφιοι του Γιώργου Σεφέρη για το Νόμπελ Λογοτεχνίας ήταν ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν – Πολ Σαρτρ, ο Χιλιανός ποιητής Πάμπλο Νερούδα και ο Σοβιετικός λογοτέχνης Μιχαήλ Σόλοχοφ. Η Επιθεώρηση Τέχνης (τ. 106-107 / Οκτ.-Νοέ.1963) σε εκτενές άρθρο της αναφέρεται εγκωμιαστικά στον Σεφέρη και το έργο του και δεσμεύεται να αφιερώσει στο προσεχές μέλλον πολλές σελίδες της σε αυτό. Κάνει λόγο (αναφέροντας παραδείγματα και ονόματα)  για τις πολιτικές σκοπιμότητες που εξυπηρετούσε ενίοτε η απονομή ή η μη απονομή του βραβείου και για το κλίμα της εποχής, που κάθε άλλο παρά ευνοϊκό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί για τους προαναφερόμενους λογοτέχνες, συνυποψήφιους του δικού μας μεγάλου ποιητή Γ. Σεφέρη. Μεταφέρουμε το σχετικό απόσπασμα.

«Τη χαρά και την εθνική υπερηφάνεια για την τιμή που έγινε στην ελληνική ποίηση και στην Ελλάδα γενικότερα με τη βράβευση του Σεφέρη δεν πρέπει να σκιάσει η πικρία πως ο τόπος μας στερήθηκε στο παρελθόν αυτή τη διάκριση, ενώ προσωπικότητες όπως ο Παλαμάς, ο Καβάφης, ο Σικελιανός, ο Καζαντζάκης – για να περιοριστούμε μόνο στους νεκρούς – διαθέτανε τα φόντα για μια ανάλογη αναγνώριση. Ούτε και το πασίγνωστο πια γεγονός ότι κατά την απονομή του Νόμπελ χρησιμοποιούνται και κριτήρια πολιτικά.

Πραγματικά καταγγέλθηκε παλιότερα – και ποτέ δεν διαψεύσθηκε- πως η Σουηδική Ακαδημία δεν έδωσε το Νόμπελ στον Καζαντζάκη, ύστερα από διπλωματική επέμβαση αντιδραστικών ελληνικών πολιτικών παραγόντων. Αλλά και η βράβευση του Τσώρτσιλ ή η μη βράβευση του Γκόρκι λογουχάρη ήταν καθαρά πολιτικές ενέργειες.

Κ’ εφέτος επανήλθε εντονότερα το ζήτημα των κριτηρίων της Ακαδημίας γιατί ανάμεσα στους υποψήφιους ήταν και λογοτέχνες με πολιτική προβολή, όπως ο Σαρτρ, ο Νερούντα κι ο Σόλοχοφ. Δεν είναι τυχαίο ότι η εφημερίδα της Στοκχόλμης «Εξπρέσσεν» απέκλειε προκαταβολικά τη βράβευσή τους γράφοντας στις 21 Οκτωβρίου: «Ο Νερούντα είναι γενικά αναγνωρισμένος σαν ένας απ’ τους μεγαλύτερους λυρικούς του 20^ου αιώνα, αλλά είναι πολιτικώς βεβαρυμένος. Είναι γνωστός κομμουνιστής και εκτός των άλλων έχει γράψει και ένα εγκωμιαστικό ποίημα για τον Στάλιν… Εκλογή του Σόλοχοφ είναι ελάχιστα πιθανή μετά τη φασαρία του Πάστερνακ το 1958…».

Μα όλα αυτά αφορούν τη Σουηδική Ακαδημία, που με κάτι τέτοιες αθλιότητες κοντεύει να χρεωκοπήσει ένα Διεθνές βραβείο, που πρέπει να έχει γενικό κύρος, και δεν αφορούν το ποιοτικό έργο του φετινού Νόμπελ που πρέπει να ομολογηθεί είναι από περιπτώσεις που με ελάχιστες εξαιρέσεις βρίσκουν τη γενική αποδοχή και αναγνώριση».