Άντον Πάβλοβιτς Τσέχοφ – Άνοιξε καινούργιους δρόμους για την ανάπτυξη της ρωσικής και παγκόσμιας δραματουργίας

Άντον Πάβλοβιτς Τσέχοφ (1860, Ταγκανρόγκ – 1904, Μπάντενβάιλερ Γερμανίας. Κηδεύτηκε στη Μόσχα) Ρώσος συγγραφέας. Ο πατέρας του ήταν έμπορος και ιδιοκτήτης μπακάλικου. Το 1868 γράφτηκε στο Γυμνάσιο του Ταγκανρόγκ. Από τα νεανικά του χρόνια βοηθούσε τον πατέρα του στο μπακάλικο. Το 1876 ο πατέρας του καταστράφηκε και αναχώρησε για τη Μόσχα, όπου τον ακολούθησε και η οικογένειά του, χωρίς τον Τσέχοφ, που έμεινε μόνος και συνέχισε να φοιτά στο Γυμνάσιο, κερδίζοντας τα προς το ζειν με μαθήματα που παρέδιδε. Το 1879 τελείωσε το Γυμνάσιο, μετοίκησε στη Μόσχα και γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου, από την οποία αποφοίτησε το 1884 με τον τίτλο του νομίατρου. Για ορισμένο χρονικό διάστημα ασχολήθηκε με το ιατρικό επάγγελμα. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1870 άρχισε τη λογοτεχνική του δραστηριότητα. Ως συνεργάτης διάφορων χιουμοριστικών περιοδικών υπέγραφε με τα ψευδώνυμα Αντόσα ο άνθρωπος δίχως σπλήνα, ο αδελφός του αδελφού μου κ.ά. αλλά συχνότερα με το ψευδώνυμο Αντόσα Τσεχόντε. Η συλλογή του με τίτλο Αταξία, που ήταν έτοιμη να τυπωθεί το 1882, τελικά δεν εκδόθηκε εξαιτίας της λογοκρισίας. 

Το 1890 ταξίδεψε στο νησί Σαχαλίνη, που άφησε μέσα του βαθιές εντυπώσεις και τον ενέπνευσε να γράψει αργότερα βιβλίο με τίτλο Το νησί Σαχαλίνη (1893-94), τα διηγήματα Στην εξορία (1892), Ο φόνος (1895) και τη νουβέλα Ο θάλαμος αριθ. 6 (1892). Ο Λένιν εκφράστηκε ως εξής γι’ αυτό το έργο: «Όταν χθες βράδυ τελείωσα το διάβασμα αυτού του διηγήματος ένιωσα φρίκη, δεν μπορούσα να μείνω πια στο δωμάτιο μου, γι’ αυτό σηκώθηκα και βγήκα έξω. Είχα την εντύπωση ότι και εγώ είμαι κλεισμένος στο θάλαμο αριθ.6» (Απόσπασμα από το βιβλίο: Αναμνήσεις των συγγενών του για τον Β.Ι. Λένιν, 1955, σελ. 36)

Κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1880 ο Τσέχοφ ασχολήθηκε πολύ με το θέατρο. Στα 1887-89 έγραψε το θεατρικό έργο Ιβανόφ, το μονόπρακτο Ο γάμος (1889), το θεατρικό έργο Ο θείος Βάνια (1889), τα κωμειδύλλια Η αρκούδα, Η πρόταση, Το Ιωβηλαίο και άλλα.

Στα 1890-1900 έκανε πολλά ταξίδια στο εξωτερικό. Το 1892 αγόρασε αγρόκτημα στο Μελίχοβο στην περιφέρεια Σέρμπουχοφ, σε απόσταση 13 βερστιών από το σιδηροδρομικό σταθμό Λοπασνιά (σήμερα πόλη Τσέχοφ). Βοηθούσε τους ντόπιους αγρότες σαν γιατρός, κατασκεύαζε σχολεία για τα παιδιά των αγροτών, επισκεπτόταν τα κυβερνεία που το 1892 είχαν πληγεί από σιτοδεία, εργάστηκε ως τομεακός γιατρός κατά τη διάρκεια της χολέρας του 1892-93 και το 1897 μετείχε στην απογραφή του πληθυσμού.

Εκείνη την περίοδο διακρίθηκε ως δραματουργός. Το 1896 μετά τον Γλάρο γράφει το θεατρικό έργο ο θείος Βάνια, το 1900-01 τις Τρεις αδερφές, που τιμήθηκε με το βραβείο Γκριμπογέντοφ και το 1903-4 τον Βυσσινόκηπο. Και τα 4 έργα ανεβάστηκαν με επιτυχία το 1898 στη σκηνή του θεάτρου Τέχνης της Μόσχας. Το 1898 μετά το θάνατο του πατέρα του και λόγω επιδείνωσης της υγείας του αναχώρησε από το Μέλιχοβο στη Γιάλτα, όπου έχτισε σπίτι. Εκεί συναντιόταν με τους συγγραφείς Τολστόι, Γκόρκι, Μπούνιν και τους ζωγράφους Κουπρίν και Λεβιτάν. Η στάση του κατά τη διάρκεια της δίκης του Ντρέιφους, η ρήξη του με την αντιδραστική εφημερίδα «Νόβοε Βρέμια» και η συμπάθεια που έδειχνε προς τις φοιτητικές ταραχές αντανακλούσαν την ιδεολογική ανάπτυξη του συγγραφέα και το αυξημένο ενδιαφέρον του προς την κοινωνική ζωή. Το 1900 εκλέχτηκε επίτιμος ακαδημαϊκός αλλά το 1902 μαζί με το συγγραφέα Κορολένκο αρνήθηκε αυτόν τον τίτλο σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την ακύρωση από το Νικόλαο Β’ της εκλογής του Γκόρκι ως επίτιμου ακαδημαϊκού. 

Τα έργα του Τσέχοφ απεικονίζουν ένα μεγάλο μέρος της ρωσικής προεπαναστατικής ζωής μετά τη μεταρρύθμιση. Ήδη κατά τα πρώτα έτη της λογοτεχνικής του δραστηριότητας είχε δημιουργήσει μικρά χιουμοριστικά έργα, μέσα από τα οποία προβάλλουν τα κυριότερα θέματα που τον απασχολούν, όπως ο άνθρωπος και το αξίωμά του, η πρόσοψη και η ανάποδη όψη της ζωής. Πολλά από τα πρώτα του διηγήματα δείχνουν το θρίαμβο του κερδοσκοπικού πνεύματος. Στα τέλη της δεκαετίας του 1880 με αρχές της δεκαετίας του 1900 στο έργο του ώριμου πια Τσέχοφ διαγράφεται σαφώς η κύρια τάση του να αναλύει αυτό που ο Ν. Γκ. Τσερνισέφσκι αποκαλούσε επίδραση των «… κοινωνικών σχέσεων και των συγκρούσεων της ζωής στους χαρακτήρες» (Άπαντα, τ.3, 1947, σελ. 422-23).

Η διάσταση της διανόησης και του λαού αποτελεί ένα από τα μόνιμα θέματα του. Στα έργα των τελευταίων ετών, όπως στο διήγημα Στους γνωστούς (1898) και στο θεατρικό έργο «Ο βυσσινόκηπος» αναπτύσσεται το θέμα πτώχευσης και καταστροφής των ευγενών. 

Ο Τσέχοφ άνοιξε καινούργιους δρόμους για την ανάπτυξη της ρωσικής και παγκόσμιας δραματουργίας. 

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Ο Τσέχοφ υπήρξε από τους πρώτους Ρώσους συγγραφείς που το έργο τους έγινε γνωστό στην Ελλάδα. Το περιοδικό «Παναθήναια» δημοσίευσε ένα διήγημά του που προκάλεσε την προσοχή των λογοτεχνών και η διεύθυνση του περιοδικού παρακάλεσε το συνεργάτη της Αγαθοκλή Κωνσταντινίδη που το μετέφρασε να ζητήσει από το συγγραφέα την άδεια να μεταφράσει διηγήματά του για τα «Παναθήναια». Ο Κωνσταντινίδης έγραψε και ο Τσέχοφ του απάντησε με το ακόλουθο γράμμα που δημοσιεύτηκε, μετά το θάνατο του Τσέχοφ στα «Παναθήναια» (τεύχος 31/8/1904, σ. 284):

«11 Οκτωβρίου 1900 – Γιάλτα

Φίλε κύριε

Εις την επιθυμίαν σας, του να μεταφράσετε μερικά διηγήματά μου δια το περιοδικόν «Παναθήναια» σπεύδω να σας δώσω την πλήρη συγκατάθεσή μου και να σας ευχαριστήσω. Αύριον ή κατ’ αυτάς τας ημέρας αν μεταβώ εις την πόλιν θα πάω εις το φωτογραφείον και θα σας στείλω την εικόνα που επιθυμείτε να έχετε. Όσον αφορά την αυτοβιογραφίαν μου, ιδού αυτή εν συντομία. Εγεννήθην εις το Ταϊγάνι τω 1860. Εφοίτησα εις το ελληνικόν σχολείον, πλησίον της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου, όπου έμαθα να ομιλών την νεοελληνικήν (γρήγορα όμως μετά την εκ του σχολείου τούτου αποφοίτησίν μου ελησμόνησα την γλώσσαν ταύτην) Κατόπιν ενεγράφην εις το γυμνάσιον, το δε 1879 εις την Ιατρικήν Σχολήν του Πανεπιστημίου της Μόσχας, οπόθεν απεφοίτησα το 1884 ιατρός. Το 1890 επεχείρησα ταξίδιον εις την νήσον Σαχαλίν, εφέτος δε εξελέγην επίτιμον μέλος της Ακαδημίας Επιστημών. Διαμένω εν Γιάλτα της Κριμαίας ένεκα της από 2-3 ετών κλονισθείσης υγείας μου».

Σας εύχομαι παν αγαθόν και μένω προθύμως. Α. ΤΣΕΧΟΦ»

Τα στοιχεία είναι παρμένα από το λήμμα για τον Τσέχοφ στη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια