Δημοσθένης Βουτυράς – «Στάθηκε πάντα του δίπλα στο λαό και μακριά από τους εμπόρους της συνείδησής τους»

Στις 27 του Μάρτη 1958, έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος λογοτέχνης – διηγηματογράφος Δημοσθένης Βουτυράς.

Ο Δημοσθένης Βουτυράς, διηγηματογράφος από τους πρωτοπόρους του ρεαλιστικού διηγήματος στην Ελλάδα, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1872.  Το 1875 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι και το 1876 στον Πειραιά, όπου ο πατέρας του, που καταγόταν από την Κέα, διορίστηκε συμβολαιογράφος.

Το έργο και οι ημέρες των νεανικών του χρόνων έχουν περάσει στα διηγήματά του, τα οποία ήταν σχεδόν πάντοτε, εν μέρει, αυτοβιογραφικά. Σπούδασε πλοίαρχος, ασχολήθηκε με την ξιφασκία και – καλλίφωνος όπως ήταν – σπούδασε τενόρος. Η επιληψία, όμως, τον απομακρύνει από τη μουσική και τη σταδιοδρομία τενόρου. Και, όπως έγραψε κι ο ίδιος, «σαν κάποιο χέρι ή κλοτσιά, τον έσπρωξε και τον έριξε στη λογοτεχνία».

Ο Βουτυράς είναι ο πρώτος που επιχειρεί να αλλάξει τη νεοελληνική ηθογραφία, καθώς στρέφει το ενδιαφέρον του προς τις κοινωνικές ομάδες που συγκροτήθηκαν στις δεκαετίες 1900 και 1910 και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Οι ανθρώπινοι χαρακτήρες που ψυχογραφούνται στα διηγήματά του ή τις νουβέλες του είναι εργάτες, βιοτέχνες, άνεργοι, θαμώνες λαϊκών καπηλειών, μικροαστοί.

Έγραψε περισσότερα από 400 διηγήματα. Τα σημαντικότερα είναι: «Λαγκάς», «Παπάς ειδωλολάτρης», «Οι αλανιάρηδες», «Θρήνος των βοδιών», «Στους άγνωστους θεούς», «Κάλπικοι πολιτισμοί», «Νύχτες μαγείας», «Τρικυμίες» κ.ά.

Ο Κώστας Βάρναλης γράφει για τον Δημοσθένη Βουτυρά, στα Αισθητικά-Κριτικά (Β’) του (Κέδρος, 1981):

Δημοσθένης Βουτυράς (1872-1958)

Διαβάζουμε στις εφημερίδες, πως ο Δημοσθένης Βουτυράς, άρρωστος από καιρό, περνάει τα στερνά του μέσα σε τραγική φτώχεια. Τα λογοτεχνικά σωματεία προσπαθούνε ν’ αποσπάσουνε για το κορυφαίο μέλος τους μια μικρή σύνταξη από το Κράτος ή το Δήμο (εννοεί το Δήμο Πειραιώς), χωρίς να πετυχαίνουν!

Και περνούμε το δεύτερο… «χρυσούν αιώνα» μας των Γραμμάτων και των Τεχνών, αλλ’ από την ανάποδη! Ποτές στην ελληνική ιστορία δεν περιφρονήθηκε και δεν καταδιώχτηκε τόσο το Πνεύμα στον τόπο μας, όσο στα τελευταία τούτα χρόνια!

Σ’ αυτόν τον τόπο, σε καιρούς με περισσότερη ντροπή, δεν μπήκανε στην Ακαδημία ένας Βλαχογιάννης, ένας Γρυπάρης, ένας Μαλακάσης κ’ ένας Σικελιανός (για να αναφέρουμε μονάχα πεθαμένους!)· σ’ αυτόν τον τόπο, που αφέθηκε να πεθάνει τότε στην ψάθα ένας Παπαδιαμάντης· σ’ αυτόν τον τόπο σήμερα, που έλειψε και το τελευταίο ίχνος ντροπής, ζητάμε να τιμηθεί ο Βουτυράς και να μην πεθάνει στην ψάθα!

Ο Βουτυράς είναι ο μεγαλύτερος πεζογράφος της περασμένης και της τωρινής γενιάς. Σεβαστός παλαίμαχος της πένας, δημιουργός του ρεαλιστικού διηγήματος στην Ελλάδα, ήρωας δημιουργός τόσων λαϊκών ηρώων, αγνός και τίμιος και σα συγγραφέας και σαν άνθρωπος, στάθηκε πάντα του δίπλα στο λαό και μακριά από τους εμπόρους της συνείδησής τους.

Με τέτιο «φύλλον ποιότητος» πρέπει να είναι ευχαριστημένος, που τον αφήνουνε να πεθάνει, αντί να τον βοηθήσουνε να πεθάνει γρηγορότερα.

Ο Βουτυράς, μέσα στις πιο τραγικές περιπέτειες του έθνους, δεν αποτραβήχτηκε στην άκρη, μα δέχτηκε κ’ έζησε με το λαό το δράμα του λαού. Δεν ήθελε να «ελίσσεται», ν΄ αποφεύγει τις κακοτοπιές και να ζητάει τη σωτηρία τη δική του γλύφοντας ξένες και ντόπιες πατούσες.

Είναι λοιπόν άξιος της τύχης του! Και πολύ του είναι που τον αφήνουν, όπως είπαμε, να πεθάνει με την ησυχία του!…

Περίπου εξήντα χρόνια έδωσε μέσα σε δεκάδες τόμους την ψυχή του στο έθνος. Ενώ θα έπρεπε να προδίδει το έθνος, αν ήθελε προκοπή!

 

Μπήκανε και προσπαθούνε να μπούνε στο Πρυτανείο της Ακαδημίας πολλοί όχι με την αξία τους, την πνευματική και την ηθική, παρά με την αξία τους την αντιδραστική.

Ο Βουτυράς όμως δεν την έχει αυτήν την αξία, που υπολογίζεται!

Άρρωστος (ούτε με μπαστούνι δε μπορεί να μετακινιέται) αλλά γερός ψυχικά, γράφει τώρα, όπως μας πληροφορεί άλλη εφημερίδα, το Ημερολόγιό του από τα χρόνια της Κατοχής «εις το οποίον με δύναμιν, πρωτοτυπίαν και με το γνώριμόν του χιούμορ καταγράφει τα διάφορα δραματικά γεγονότα της μαύρης εκείνης εποχής».

Με δύναμη, με πρωτοτυπία, με χιούμορ, έστω! Αλλά και με τιμιότητα! Άρα με συμπάθεια για το λαό, που αγωνιζότανε για την ελευθερία του, και με απέχθεια για τους εχθρούς και τους συνεργάτες τους!

Αμετανόητος αυτός ο Σουλιώτης! Και θέλει και βοήθεια.

Ας πάρει ό,τι περίσσεψε από τον Παπαδιαμάντη!