Έλλη Αλεξίου: «Θα μπορούσα να ερωτευτώ και στα 90 μου…»

Πριν λίγες βδομάδες κυκλοφόρησε από τη Σύγχρονη Εποχή το βιβλίο της Εύας Νικολαΐδου «Εκμυστηρεύσεις της Έλλης Αλεξίου». Η μεγάλη κομμουνίστρια παιδαγωγός και συγγραφέας, που γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 22 του Μάη 1894, εκμυστηρεύεται στη δημοσιογράφο και φίλης της Εύα Νικολαΐδου στιγμές από τη ζωή της, καταθέτει βιώματα και μνήμες  από τη σπουδαία διαδρομή της στην εκπαίδευση, την οποία υπηρέτησε σαράντα χρόνια με αγάπη, ευαισθησία και συνέπεια, θυμάται τους κοινωνικούς της αγώνες αλλά και τα παιδικά της χρόνια.

Στο βιβλίο η Έλλη Αλεξίου αναφέρεται μεταξύ άλλων και στον έρωτα, κι έχει μεγάλο ενδιαφέρον ο τρόπος που τον προσεγγίζει μια γυναίκα που έζησε εννιά δεκαετίες, και μοιάζει, όταν μιλούσε γι’ αυτόν, να είναι νεότερη και πιο φρέσκια από πολλούς άντρες και γυναίκες που κουβαλούν στην πλάτη τους πολύ λιγότερα χρόνια από την ίδια…

Ακολουθoύν μικρά αποσπάσματα από το βιβλίο.

Θα μπορούσα να ερωτευτώ και στα 90 μου

—Ο έρωτας αλλάζει τον άνθρωπο;

—Ο έρωτας είναι ένα από τα ωραιότερα αισθήματα του ανθρώπου. Όταν γνωρίσω ένα νέο και μου πει ότι δεν ερωτεύτηκε νιώθω οίκτο γι’ αυτόν. Γιατί δεν έχει νιώσει το πιο ωραίο αίσθημα του ανθρώπου. Μας γεμίζει, μας απασχολεί όλες τις ώρες της ημέρας και της νύχτας. Θέλουμε να γίνουμε καλύτεροι για το χατίρι του, θέλουμε να γίνουμε σημαντικότεροι για το χατίρι του, θέλουμε ν’ αρέσουμε και για ν’ αρέσουμε πρέπει να είμαστε διαρκώς στο δρόμο της βελτίωσής μας.

Δεν είναι απλώς ένα γέμισμα ζωής, αλλά είναι και μια μέθοδος ζωής, είναι πορεία ζωής, είναι είδος κινητήριας δύναμης.

Όπως έχουμε τις δυνάμεις της κίνησης -κινείται, λέμε, με τον ατμό, κινείται με τον αέρα, κινείται με τον ηλεκτρισμό, με το μαγνητισμό. Ο αισθηματίας άνθρωπος κινείται με τον έρωτα. Ζει, υπάρχει με τον έρωτα. Και είναι ένα αίσθημα, ευτυχώς, που δεν εξαντλείται και ούτε καν έχει ηλικία. Νομίζω μάλιστα ότι όσο ωριμάζεις τόσο καλύτερα τον καταλαβαίνεις τον έρωτα. Ο έρωτας του ανώριμου ανθρώπου δεν είναι τίποτα. Είναι κι αυτός ανώριμος, τίποτα απολύτως. Δεν είναι ουσία της ζωής του, είναι ψιμύθιο της ζωής του.

(…) Όταν βλέπω ανθρώπους που είναι απογοητευμένοι απ’ τον έρωτα, προσπαθώ να τους πείσω ότι είναι ευτυχείς, ότι αυτόν τον πλούτο που νιώθουνε, δε θα τον ξανανιώσουνε. Δεν έχει σημασία αν πάσχουνε. Είναι σαν τον καλλιτέχνη. Όταν κάνει ένα καταπληκτικό έργο τέχνης και βρίσκεται κάτω από την επήρεια της συγκίνησης της μεγάλης τέχνης είναι δυστυχής; Ο ίδιος δεν καταλαβαίνει βέβαια τι είναι, δεν μπορεί να το χαρακτηρίσει.

Αλλ’ αυτό είναι ευτυχία, είναι πλούτος ζωής. Όταν σου περάσει αυτό το αίσθημα το ερωτικό, θ’ αντιληφθείς ότι είσαι ένα ον παρόμοιο προς το φυτό, προς το ζώο. Υπάρχεις όταν είσαι ερωτευμένος.

Το εξώφυλλο του βιβλίου της Εύας Νικολαΐδου “Εκμυστηρεύσεις της Έλλης Αλεξίου”, που κυκλοφόρησε προσφατα από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή

(…) Όταν ο άνθρωπος χάσει τον έρωτα, αποξηραίνεται, απλώς ζει, απλώς υπάρχει, όπως λένε για τα μέταλλα που απλώς υπάρχουν. Ε, το ίδιο και ο άνθρωπος.

—Μπορεί ν’ αναπτυχθεί μία σχέση ερωτική όταν υπάρχει χάσμα πνευματικό;

—Μα ο έρωτας δε φαντάζομαι να ζυγιάζεται με τα εκατέρωθεν βάρη ικανοτήτων ή κοινωνικής θέσης, βέβαια επηρεάζεται, αλλά δεν εμποδίζεται. Μπορεί να γίνεται πιο δύσκολος, κάποτε και ανυπέρβλητος.

Νομίζω ότι εις τον έρωτα εξυπακούεται ότι υπάρχει και κάποια άλλη δύναμη, στο πρόσωπο που ερωτευόμαστε. Θέλεις να ’ναι μια ανωτερότητα πνευματική, διανοητική, να έχει ηρωική στάση απέναντι στη ζωή. Ν’ αντιλαμβάνεσαι δηλαδή ότι σε συγκινούνε πολλές πλευρές.

Αν γνωρίσεις έναν άνθρωπο, διανοητικά, πνευματικά, οπωσδήποτε συναισθηματικά κατώτερο, δεν μπορείς να συγκινηθείς. Βέβαια οι κοινωνικές τοποθετήσεις δημιουργούν εμπόδια στον έρωτα. Είναι γεγονός. Εάν κάποιος θέλει να μείνει στο ύψος του ως διοικητής, διευθυντής, ως υπεύθυνος μιας θέσης, δεν μπορεί να κάνει δεσμό με μια υπάλληλό του. Είναι γεγονός αυτό και σωστό είναι. Έτσι πρέπει να γίνεται. Εκτός αν, βέβαια, νιώσει ένα τόσο ισχυρό έρωτα, οπότε εγκαταλείψει και τις θέσεις και τα μεγαλεία και…

(…) Ο έρωτας δεν εξαρτάται απ’ την ανταπόκριση. Ο άνθρωπος δεν ερωτεύεται όταν στον έρωτά του υπάρχει ανταπόκριση. Μπορεί να ερωτευτεί χωρίς ανταπόκριση, όπως μπορεί να έχει ανταπόκριση και ο ίδιος να μην ερωτεύεται, να τον αγαπούν χωρίς ν’ αγαπά.

—Δεν υποφέρει όμως αυτός που δεν έχει ανταπόκριση;

—Σίγουρα, αλλά βέβαια το να τον αγαπούν κι αυτός να μην αισθάνεται τίποτα είναι μηδέν γι’ αυτόν, το ανύπαρκτον. Δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει ανταπόκριση. Νομίζω ότι πιο πολύ αγαπά όταν δεν υπάρχει.

—Και πώς το εξηγείτε αυτό;

Διότι σου λείπει κάτι και το επιθυμείς. Όταν το έχεις, δεν το επιθυμείς. Όταν έχεις κάτι δεν πάσχεις. Πάσχεις όταν δεν το έχεις. Έτσι λέω εγώ…

(…)

—Πιστεύετε ότι υπάρχει όριο ηλικίας στον έρωτα;

—Στο ρομαντικό έρωτα δεν υπάρχει όριο.

—Θα μπορούσατε να ερωτευτείτε ρομαντικά εσείς που πλησιάζετε τα ενενήντα;

—Βεβαίως. Σ’ όλη μου τη ζωή υπήρχαν άνθρωποι που τους αγάπαγα. Αλλά όλα τ’ άλλα νταραβέρια ήτανε πάντοτε ξένα από μένα.

(…)

—Προτιμάτε τη λογική ή το πάθος στις σχέσεις;

—Όταν έχει κάποιος προκαθορισμένη πορεία ζωής, τότε δε δεσμεύεται ερωτικά, μένει ελεύθερος από ερωτικά αισθήματα, γιατί κυριαρχούν μέσα του τα προγράμματα ζωής.

Ο έρωτας είναι ζωή. Εγώ θα προτιμούσα να χάσει κάποιος τη γραμμή του την προγραμματική χάριν του έρωτά του. Ο έρωτας είναι πιο συγκλονιστικός από τη φιλοδοξία τη συγγραφική, την κοινωνική ανάδειξη ή την πολιτική. Προτιμώ την πορεία του αισθήματος.

Τη συναισθηματική σκλαβιά των ανθρώπων εκτιμώ περισσότερο από την προγραμματισμένη ζωή.

Δύο ειδών είναι η πορεία της ζωής μας, ή πάσχουμε ή λογικευόμεθα.

Για το συγγραφέα είναι καλύτερα να πάσχει παρά να λογικεύεται. Βέβαια ο Καζαντζάκης έγινε μεγάλος διά της λογικής, όχι διά του πάθους, αλλά οι άλλοι άνθρωποι έγιναν διά του πάθους.

Έλλη Αλεξίου: «Όταν ο άνθρωπος χάσει τον έρωτα, αποξηραίνεται, απλώς ζει, απλώς υπάρχει…»

Βιογραφικό Έλλης Αλεξίου
(από τον Ριζοσπάτη)

Η Έλλη Αλεξίου γεννήθηκε στις 22 Μάη του 1894 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Το 1911 έρχεται στην Αθήνα για ανώτατες σπουδές. Θέλει να γίνει δασκάλα του απλού λαού. Παράλληλα, αρχίζει να την απασχολεί η λογοτεχνική γραφή.

Οι λαϊκοί αγώνες που δυναμώνουν, οι διώξεις όσων πρωτοστάτησαν στην εκπαιδευτική αναγέννηση που οραματίστηκε ο Δ. Γληνός, οδηγούν την Έλλη Αλεξίου όλο και πιο κοντά στις κομμουνιστικές ιδέες.

Στα 1928 δίνει το βιογραφικό της και γίνεται μέλος του ΚΚΕ. Παράλληλα, το λογοτεχνικό της έργο προκαλεί αίσθηση και επαινείται. Το 1934 γίνεται μέλος της ΕΕΛ. Στην περίοδο της Κατοχής, παίρνει μέρος ενεργά στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του «ΕΑΜ Λογοτεχνών».

Το 1945 φεύγει για σπουδές στη Σορβόνη, αλλά της έχει αφαιρεθεί ήδη η ελληνική ιθαγένεια και της απαγορεύεται η επιστροφή στην πατρίδα. Το 1949 διορίζεται εκπαιδευτικός σύμβουλος για τα ελληνικά σχολεία των σοσιαλιστικών χωρών. Το 1966 επιστρέφει στην Ελλάδα, συλλαμβάνεται, δικάζεται, αλλά απαλλάσσεται.

Από τη μεταπολίτευση και μετά συμμετέχει ενεργά ως μέλος του ΚΚΕ σε όλες τις πολιτιστικές και πνευματικές εκδηλώσεις του Κόμματος.

Η Έλλη Αλεξίου πέθανε στις 28 Σεπτέμβρη του 1988. Το πολύπλευρο έργο της – μυθιστορήματα, διηγήματα, παιδικά βιβλία, θεατρικά έργα, εκπαιδευτικά δοκίμια και ανθολογίες για την ποίηση της Αντίστασης – πρέπει να παραμείνει «σύντροφος» και «δάσκαλος» των νέων γενιών.