Πάντα κοντά στον άνθρωπο και στα παιδιά που λάτρευε – Σαν σήμερα γεννήθηκε η Έλλη Αλεξίου

Πεζογράφος, παιδαγωγός και αγωνίστρια, η Έλλη Αλεξίου έζησε περίπου έναν αιώνα, πάντα κοντά στον άνθρωπο και στα παιδιά που λάτρευε. «Συμβουλεύω στους γονείς ό,τι και στους δασκάλους. Να μην εκνευρίζονται και να προσπαθούν συνεχώς να βλέπουν τα παιδιά τους σαν οντότητες που σκέπτονται και λογικεύονται. Πάνω απ’ όλα όμως πρέπει να υπάρχει αγάπη κι ύστερα μπορούν να λυθούν όλα τα προβλήματα» έλεγε.

Το πολύπλευρο έργο της (έγραψε μυθιστορήματα, διηγήματα, παιδικά βιβλία, θεατρικά έργα, εκπαιδευτικά δοκίμια και ανθολογίες για την ποίηση της Αντίστασης) διαπνέεται από την αγάπη για τον άνθρωπο. «Σ’ όλα τα [τριάντα και πλέον] βιβλία της ξεχειλίζουν οι αρχές του κομμουνισμού, τον οποίο πίστευε σα θρησκεία. Επίκεντρο πάντα ο άνθρωπος. Οι αξίες του. (…) Τα βιβλία της ένας θησαυρός όπου κυριαρχούν η αλήθεια, ο αγώνας για δίκαιη μεταχείριση, το δικαίωμα της ζωής, όλα αυτά δηλαδή που σημάδεψαν την πορεία της και την ώθησαν στον κομμουνισμό».

Η Έλλη Αλεξίου γεννήθηκε στις 22 Μάη του 1894 στο Ηράκλειο της Κρήτης (καταγόταν από οικογένεια προοδευτικών διανοουμένων) και έφυγε από τη ζωή στις 28 του Σεπτέμβρη 1988. Το 1911 έρχεται στην Αθήνα για ανώτατες σπουδές. Θέλει να γίνει δασκάλα του απλού λαού. Παράλληλα, αρχίζει να την απασχολεί η λογοτεχνική γραφή. Οι λαϊκοί αγώνες που δυναμώνουν, οι διώξεις όσων πρωτοστάτησαν στην εκπαιδευτική αναγέννηση που οραματίστηκε ο Δημήτρης Γληνός, οδηγούν την Έλλη Αλεξίου όλο και πιο κοντά στις κομμουνιστικές ιδέες. «Είπε κάποτε στον Γληνό όταν εκείνος την ρώτησε: “Μα εσύ από πότε έγινες κομμουνίστρια;” “Πολύ πριν απ’ τον κομμουνισμό”, απάντησε».

Έγινε γνωστή στα ελληνικά γράμματα το 1923. «Το πιο γνωστό της βιβλίο είναι το Γ’ Χριστιανικό Παρθεναγωγείο. Από κει ξεκίνησε η διδασκαλία της. Από ένα φτωχό σχολειό της Κρήτης (το ψωροσκολειό). “Κάθομαι καμιά φορά και συλλογίζομαι», λέει, «και απορώ γιατί αυτός ο κόσμος άσκησε απάνω μου, τόσην επίδραση…. Ένας κόσμος που δε γύρεψε καλυτέρεψη της θέσης του…”».

To 1928 γίνεται μέλος του ΚΚΕ. Για την απόφασή της αυτή, δεκαετίες αργότερα η ίδια θα πει: «Νιώθω πολύ ευτυχισμένη στη ζωή μου. Και νιώθω ότι η ευτυχία μου είναι το Κόμμα μου. Η ιδέα πως είμαι ένα κομμάτι απ’ αυτό τον ωραίο κόσμο, μου δίνει μια δύναμη που δεν μπορώ να την περιγράψω. Αγαπώ τη ζωή γιατί είμαι στο Κόμμα. Είναι σαν να ζω μέσα σ’ έναν παράδεισο».*

Το 1934 γίνεται μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών. Στην περίοδο της Κατοχής, παίρνει μέρος ενεργά στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ Λογοτεχνών. Το 1945 φεύγει για σπουδές στη Σορβόνη, αλλά της έχει αφαιρεθεί ήδη η ελληνική ιθαγένεια και της απαγορεύεται η επιστροφή στην Ελλάδα.

«Στο βιβλίο της «Προσοχή συνάνθρωποι», διαβάζοντας το κεφάλαιο «Λουλούδια στη θύελλα» διαπιστώνεις την ανθρωπιά, την αγάπη, την αλληλεγγύη στους κατατρεγμένους. Όλα της τα βιώματα που πηγάζουν μέσα από τη διδασκαλία, τις πνευματικές της αναζητήσεις, τον πατριωτισμό της, την ευαισθησία, την τιμιότητα, την αριστερή της ιδεολογία τα μεταφέρει στο έργο της με τρόπο απλό και ανεπιτήδευτο.»

Το 1949, μετά την ήττα του ΔΣΕ, καταφεύγει στη Ρουμανία, όπου συνεχίζει το παιδαγωγικό της έργο, διδάσκοντας την ελληνική γλώσσα και φιλολογία στα παιδιά των πολιτικών προσφύγων.  Επιστρέφει στην Ελλάδα το 1962, με ειδική άδεια, για να παραβρεθεί στην κηδεία της αδελφής της, Γαλάτειας Καζαντζάκη.

Στο αυτοβιογραφικό της «Από πολύ κοντά» περιγράφει τον εαυτό της στα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών: «Δεν είμαι τύπος του γεννημένου μεμψίμοιρου. Με την επέλαση της δικτατορίας στις 21 Απριλίου 1967 άφηνα να περνούν οι μέρες και οι μήνες με στωική απάθεια. Όλες τις τραγικές καταστάσεις που έφερνε μαζί της τις αντιμετώπιζα με τέλεια αδιαφορία. Γιατί τις περίμενα. Δεν ήταν η πρώτη δικτατορία που γνώριζα. Απαγορεύτηκαν τα βιβλία μου; Ακόμη και η Βιογραφία του Καζαντζάκη; Έχει καλώς. Απαγόρεψαν την παράσταση του αγαπημένου μου «Μια Μέρα στο Γυμνάσιο»; Έχει καλώς. Μου αρνήθηκαν το διαβατήριο για τη Συνάντηση της Μόσχας; Έχει καλώς. Ένοιωθα ικανοποίηση μ’ αυτές όλες τις απαγορεύσεις. Αν φερόντουσαν καλύτερα, θ’ απόδειχναν πως δεν είναι τόσο φαύλοι, όπως τους πιστεύω. Σε άλλους εξάλλου είχαν πάρει τη ζωή…».

Από τη μεταπολίτευση και μετά συμμετέχει ενεργά ως μέλος του ΚΚΕ σε όλες τις πολιτιστικές και πνευματικές εκδηλώσεις του Κόμματος. «Έφτανε να της κάνεις μια ερώτηση -να της ζητήσεις μια γνώμη, μια συμβουλή- για ν’ ανοίξουν οι κρουνοί και να ξεχυθεί η σοφία της. Μια πείρα ζωής ενός αιώνα, που έζησε έντονα κάθε στιγμή με γαλήνη και αξιοπρέπεια. Είχε απέραντη καλοσύνη. Πίστευε στην ανθρώπινη αξία. Δεν ανήκε στο ΚΚΕ για να καρπωθεί ή ν’ αναδειχτεί μέσα από αυτό. Όταν ήθελε να ορκιστεί έλεγε: «Στο λόγο της κομματικής μου τιμής».

Πατώντας εδώ μπορείτε να περιηγηθείτε σε όλες τις ενδιαφέρουσες αναρτήσεις του περιοδικού για την Έλλη Αλεξίου.

*Βιογραφικά στοιχεία αντλήθηκαν από τον Ριζοσπάστη. Τα ένθετα αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο της Εύας Νικολαΐδου «Εκμυστηρεύσεις της Έλλης Αλεξίου» (εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2019)