Τεύκρος Ανθίας – Ο ποιητής της πάλης για την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη

Με αφορμή την επέτειο του θανάτου του σπουδαίου Κύπριου ποιητή Τεύκρου Ανθία (έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, στις 8 του Νοέμβρη 1968), παρουσιάζουμε την ομιλία της κόρης του, Φλόγας Ανθία, ομότιμης καθηγήτριας Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Ροχάμπτον του Λονδίνου, που διαβάστηκε στο 5ο Επιστημονικό Συνέδριο, με θέμα «Η συνάντηση της νεοελληνικής λογοτεχνίας με το εργατικό κίνημα και την κομμουνιστική ιδεολογία από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και το Μεσοπόλεμο».

Το Συνέδριο διοργάνωσε η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Κόμματος, το Σάββατο 15 και την Κυριακή 16 του Δεκέμβρη 2018, στην Αίθουσα συνεδρίων της ΚΕ του ΚΚΕ.

Η ομιλία εμπεριέχεται στην ομότιτλη έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» (2019).

Τεύκρος Ανθίας
Ο ποιητής της πάλης για την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη
της Φλόγας Ανθία

Ο Τεύκρος Ανθίας είναι ένα φαινόμενο της εποχής του. Ωστόσο, εκφράζει κάτι ευρύτερο, κάτι πιο οικουμενικό που ξεφεύγει από την εποχή του. Ο Ανθίας εκφράζει το διανοούμενο, το προοδευτικό και ριζοσπαστικό πνεύμα, ταυτισμένο, όπως λέει ο Antonio Gramci, με την εργατική τάξη για τον παγκόσμιο μετασχηματισμό του κοινωνικού συστήματος. Αυτό απαιτεί την κατάργηση κάθε είδους εκμετάλλευσης και καταπίεσης, αλλά και πάλη ενάντια στον εθνικισμό, στις κοινωνικές και πολιτικές διακρίσεις και στην καταπίεση της γυναίκας. Τέτοιες αξιώσεις καθιστούν το στρατευμένο διανοούμενο πάντα επικίνδυνο για το παλιό καταπιεστικό καθεστώς.

Ο Ανθίας δημιούργησε ένα έργο που έσπασε τα όρια της εποχής του και χάραξε μια νέα δημιουργική περίοδο. Ο Ανθίας μέσα από την κοινωνική κριτική του ήταν η φωνή του μοντερνισμού, όπως γράφει ο Πασχάλης Κιτρομιλήδης, γιατί φέρνει μια νέα περίοδο στην κυπριακή κουλτούρα και σκέψη. Αλλά δεν παρέμενε πίσω από το γραφείο. Έπαιρνε πρωτοβουλίες και ήταν παρών σε κάθε αγώνα. Ο Ανθίας ήταν τολμηρός, ριζοσπαστικός, ανθρωπιστικός, πληθωρικός, δημιουργικός και, βέβαια, λαϊκός άνθρωπος.

Ο Ανθίας έχει αναγνωριστεί όχι μόνο ως ποιητής της Αριστεράς, αλλά καί της πονεμένης Κύπρου. Έχει συγκριθεί με τον Καζαντζάκη, τον Σαρτρ, τον Μποτλέρ, τον Walt Whitman -ως ποιητής της υπαρξιακής ανησυχίας στο έργο του το νεανικό.

Δεν παρέμεινε, ωστόσο, στον υπαρξισμό. Πολιτικοποιήθηκε και χρησιμοποίησε την ποίησή του ως μέσο καταδίκης των πολιτικών και οικονομικών συνθηκών που απανθρωπίζουν και αλλοτριώνουν την ανθρώπινη ζωή. Τα κύρια θέματα, η πάλη της ζωής, η αγάπη, η ελευθερία με τρόπους και μορφές που έχουν νόημα και για τις μελλούμενες γενιές. Δεν αντανακλά μονάχα την εποχή του, αλλά συνεισφέρει και στη διάπλαση και στην αλλαγή της.

Έγραφε ποίηση, κριτική ζωγραφικής, φιλολογίας και μουσικής, διηγήματα, νουβέλες, θεατρικά έργα, παιδικό θέατρο, δημοσιογραφικά και πεζά κείμενα. Ήταν διευθυντής του πρώτου επαγγελματικού θεάτρου στην Κύπρο, του «Προμηθέα». Ήταν δάσκαλος πολύ δραστήριος, γυρίζοντας τα χωριά, δίνοντας διαλέξεις και ήταν, βέβαια, πολύ ενεργό μέρος του λαϊκού κινήματος.

Εξέδωσε τα περιοδικά Σπίθα και Φλόγα και εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε πολλές εφημερίδες. Έγραφε κάτω από πολλά και διαφορετικά ονόματα. Γεννημένος Μηνάς Χατζημηνάς και μετά ως Αντρέας Παύλου. Ως δάσκαλος στη Χοιροκοιτία το 1922-1923 ήταν Ανδρέας Ζαφείρης (με αυτό αφορίστηκε ο 1931 για τη Δευτέρα Παρουσία, έργο που γράφτηκε με το όνομα Τεύκρος Ανθίας), αλλά είχε και τα ψευδώνυμα Πεννοφόρος, Λυμπέρης και Ζεβεδαίος.

Ο ίδιος καταγόταν από φτωχή αγροτική οικογένεια, γεννήθηκε το 1903 στο χωριό Κοντέα της επαρχίας Αμμοχώστου. Όταν ήταν τριών χρονών, εξαφανίστηκε από το σπίτι του από το πρωί ως το σούρουπο γυρεύοντας τον ήλιο, όπως είπε της γιαγιάς μου της Κυριακούς.

Γύριζε τα χωριά σαν παιδάκι 10 χρονών μαζί με τον πατέρα του σαν «ποιηταρούδι νηστικό», όπως γράφει ο ίδιος. Τα ποιήματα δεν ήταν μόνο ποιητάρικα, αλλά ήταν και πολλά γραμμένα στη νεοελληνική γλώσσα και είχαν κοινωνικά και πολιτικά θέματα, για τον Βενιζέλο, για την Ελλάδα, για το λαό.

Στα χωριά πουλούσε τα ποιήματά του, απάγγειλε και με αυτόν τον τρόπο συντηρούσε την οικογένειά του. Έτσι, τον άκουσε ο Μητροπολίτης Κιτίου Μεταξάκης, που ενθουσιάστηκε με το νεαρό, τον οποίο και βοήθησε να σπουδάσει στο Λύκειο Λάρνακας και στη συνέχεια στο Ιεροδιδασκαλείο Λάρνακας.

Στο Εμπορικό Λύκειο της Λάρνακας το 1916-1917 τυπώνει και κυκλοφορεί ποιήματα σαν το Ξύπνα Λαέ, τα πιο πολλά σε ομοιοκαταληξία (δεκαπεντασύλλαβο), περιγράφοντας σκηνές πείνας, δυστυχίας, ορφάνιας κτλ. Και έπειτα, το 1917-1922, στο Ιεροδιδασκαλείο Λάρνακας δημοσιεύει ποιήματα σε περιοδικά και εκδίδει την πρώτη ποιητική του συλλογή, τα Λουλούδια της αγάπης, που αργότερα απέρριψε.

Δουλεύει ως δάσκαλος στη Χοιροκοιτία και στη Λάσα της Πάφου το 1922-1924 και μετά φεύγει για την Ελλάδα για να σπουδάσει Φιλολογία. Λόγω οικονομικών δυσκολιών εργάζεται ως δάσκαλος στη Σπάρτη και μετά στο Σκλαβοχώρι (1924-1926).

Στη Σπάρτη πρωτοεκδίδει το περιοδικό Φλόγα. Επιστρέφει στην Αθήνα (1926) όπου αρχίζει την αλήτικη ζωή του. Γυρίζει στις ταβέρνες με την παρέα των Βάρναλη, Βουρνά και άλλων. Αλήτης άστεγος, μπήκε γρήγορα στον κύκλο της νέας δημιουργικής παρέας της Αθήνας.

Αυτή η εμπειρία του καταγράφεται στην ποιητική του συλλογή τα Σφυρίγματα του Αλήτη (1928). Μια συλλογή με καινούργια φωνή που τράνταξε την εποχή της, που παραμένει σημαντικός σταθμός στη νεοελληνική ποίηση και είναι γραμμένη στα πλαίσια ενός φιλολογικού υπαρξισμού. Ο «αλήτης» αναζητεί τον αληθινό εαυτό του, ένα σύμπαν έξω από την αλλοτρίωση, τη μιζέρια.

Ήρωας δεν είναι ο παραδοσιακός λεβέντης, αλλά ένας αλήτης καταθλιμμένος, περίγελος δεσποινίδων και κυριών, που επισκέπτεται και πόρνες, βλέποντάς τις σα θύματα. Υπάρχει πολύ κοινωνικό περιεχόμενο σε αυτήν τη συλλογή -κάτι που πολλοί κριτικοί περιφρόνησαν, όπως στο ποίημα Οι καταραμένοι:

«Φέρε μας, κάπελα, κρασί
κι έλα με μας να πιεις και συ.
Ήρθαμε τωρ’ απ’ τη δουλειά
με άδειο μυαλό κι άδεια κοιλιά
μες το πιοτό να ξεχαστούμε.
(Ζωή που κάνουμε και εμείς
μαρτύρια που τραβούμε!)»

Υπάρχουν όμως και ποιήματα ερωτικά και πιο φιλοσοφικά, ενώ η μορφή των ποιημάτων είναι παραδοσιακή, πολύ λυρική. Ο αλήτης δεν μπόρεσε ακόμη να ορίσει τον εχθρό του. Λέει μόνο εκείνα που υποφέρει σα στο Βακχικό:

«Ήθελα απόψε να σου πω για τη λατέρνα
μα πού μ’αφήνουνε τα ντέρτια να σκεφτώ.
Αν θέλεις όμως, κέρνα, ξανακέρνα
ίσως μπορέσω στο πιοτό να ξεχαστώ.»

Αυτό θα το καταλάβουμε καλύτερα αν σημειώσουμε πως δεν υπήρχε εργατικό κίνημα στην Κύπρο πριν φύγει ο Ανθίας για την Ελλάδα. Η περίοδος 1920-1930 είχε πολλή φτώχεια. Εξαιτίας και της αποικιοκρατίας, αυτήν την περίοδο νέοι εργάτες εμφανίζονται στις πόλεις αναζητώντας διέξοδο από τη μιζέρια της αγροτικής ζωής. Είναι στο δεύτερο εξάμηνο του 1920 που αναπτύσσεται η εργατική τάξη και οργανώνεται σε συντεχνίες. Το ΚΚΚ ιδρύεται στη Λεμεσό το 1926.

Ο Ανθίας γυρίζει στην Κύπρο από την Ελλάδα το 1930. Μπαίνει στο ΚΚΚ. Αφοσιώνεται στον αγώνα, χρησιμοποιώντας την πένα του σα θαυμάσιο όπλο και αρχίζει να δημοσιογραφεί. Συμμετέχει στα Οκτωβριανά γεγονότα του 1931. Είναι ο πρώτος που συνέλαβαν (πυροβολήθηκε, μάλιστα, στο αριστερό χέρι και μας το έδειχνε ιστορώντας τα γεγονότα).

Γράφει από το 1930-1948 σε διάφορες εφημερίδες -συντάκτης της Πρωινής και μετά της Ελευθερίας. Το 1930 εκδίδει τη συλλογή Άγιε Σατάν, Ελέησον Με -καταδίκη μιας εποχής όπου κυριαρχεί το κέρδος, ο πόλεμος, η εκμετάλλευση, η κοινωνική ανισότητα και η υποκρισία.

Το 1931 εκδίδει τη συλλογή Δευτέρα Παρουσία, που έγινε αφορμή ν’ αφοριστεί από την Εκκλησία. Ήρωές του είναι άνθρωποι εκμεταλλευόμενοι, οργισμένοι, επαναστατημένοι και μέσω αυτών κατηγορεί ο ποιητής το Θεό ως προσωποποίηση του κακού, της καταπίεσης και αδικίας, εναντίον δηλαδή πιο πολύ της οργανωμένης θρησκείας. Ένα έργο κοινωνικό και φιλοσοφικό, που παρουσιάζει όλους τους καταπιεσμένους της Γης.

Το 1931 εκδίδει το Πουργατόριο και το 1934 το Δαμασμένοι στην Άβυσσο. Στο Χάος (1936) ασχολείται με τις ανισότητες και τη νοοτροπία της σύγχρονης κοινωνίας. Στην Έξοδο (1937) καταδικάζει τις ψευδαισθήσεις της εποχής. Στην Άνοδο (1939) εκφράζει παγκόσμια προβλήματα, αλλά και προσωπικά (ο πρώτος του γάμος διαλύθηκε το 1942). Το 1940 και 1941 εκδίδει το Βομβύκιο και τη Σερενάτα, από τα λυρικά ποιήματά του. Από το 1937 δουλεύει στην Εσπερινή, διδάσκει στο Μελκονιάν, κάνει ραδιοφωνικές εκπομπές, προγράμματα στο θέατρο «Μαγικό Παλάτι» και εκδίδει τον Πεννοφόρο (εβδομαδιαίο σατιρικό περιοδικό).

Το 1943 παντρεύεται τη μητέρα μου Αναστασία Παγώνη, σύντροφό του ως το θάνατό του. Το 1941 εκλέγεται στην ΚΕ του ΑΚΕΛ. Το 1945 δουλεύει στην εφημερίδα Δημοκράτης, όργανο του κόμματος. Με την Ηρωική Συμφωνία (1942) υμνεί την ανατροπή των κοινωνικών θεσμών.

Είναι η εποχή της Εθνικής Αντίστασης και της ελπίδας για μια σοσιαλιστική Ελλάδα. Τάσσεται υπέρ της απελευθέρωσης της γυναίκας -κάτι πρωτοποριακό για την κυπριακή ποίηση- εκφράζει επαναστατικές ιδέες εμπνευσμένος από τη Ρωσική Επανάσταση. Τα Σφυρίγματα του Ερημίτη (1943) αισιοδοξούν, αλλά με μια μελαγχολία και πολλή λυρικότητα. Εκδίδει το Εκ βαθέων (1944) υμνώντας την απελευθέρωση.

Στο Ανθρώπινο έπος (1945) υμνεί την ανθρώπινη ζωή. Είναι ένα επικολυρικό ποίημα, το πιο ώριμο ιδεολογικά έργο του. Λέει:

«Αξίζουν οι θυσίες για τα μεγάλα» και «ρίξε μέσα στον τάφο ό,τι πεθαίνει».

Τώρα εκφράζεται σ’ ελεύθερο στίχο, θέλοντας ν’ απαλλαγεί από τα δεσμά του παραδοσιακού.

Από το 1945 η ποίηση του Ανθία καταγράφει σύγχρονα γεγονότα, ειδικά την αντίσταση της Ελλάδας και της Κύπρου, την ελπίδα για κοινωνική αλλαγή, την πάλη εναντίον της ξένης κυριαρχίας για δικαίωση και ελευθερία.

Στην Κυπριακή ραψωδία (1946) λέει:

«Μια πέτρα μες το πέλαγο ειν ’ η γη μου
Ξένε, πατάς την πέτρα που δε σάλεψαν φωνές θύελλας και τρικυμίας.»

Από το 1930-1948 έγραψε πεζά, νουβέλες, θεατρικά έργα, διηγήματα, λαογραφικά κείμενα: Μπλακ Μαρία (1934), Ο Γιόκας μας (1936), το Ταξίδι στον ήλιο (1940), Ζωντανή Κύπρος (1941). Εκδίδει το δίτομο Μουσικό Εγκόλπιο (λαϊκά και επαναστατικά τραγούδια) στη βυζαντινή και ευρωπαϊκή μουσική.

Και λίγα λόγια για την πνευματική δημιουργία του Τεύκρου Ανθία στο Λονδίνο.

Ο Ανθίας έφυγε για το Λονδίνο το 1948. Τραγουδιστής των σύγχρονων καταστάσεων -όπως τον έταξε ο Προυσής- και ανήσυχο πνεύμα, ήθελε να πλατύνει τους ορίζοντές του, να συνεισφέρει στην ανάπτυξη και εκπαίδευση της κυπριακής παροικίας και να μορφώσει τα παιδιά του. Ο ίδιος αυτοδημιούργητος ήθελε να δώσει όσο πιο πολλές ευκαιρίες στα παιδιά του και για μια καλή μόρφωση. Ο ίδιος ήταν πολίτης του κόσμου: «…Τη σκέψη, τη ζωή τόσο πολύ που έκανε ο άνθρωπος τη γη και όλο το σύμπαν σπίτι.» Το Κομμουνιστικό Κόμμα Μεγάλης Βρετανίας και η κυπριακή παροικία χρειάζονταν πνευματικούς ανθρώπους για ν’ αναπτύξουν περισσότερο την πολιτική τους δράση στην εφημερίδα Το Βήμα ειδικά και για να μορφώσουν τους νέους της παροικίας. Έχοντας κοντά τους ένα κορυφαίο στέλεχος του κόμματος και ιδρυτικό μέλος του ΑΚΕΛ ήταν κάτι σημαντικό στην παροικία.

Στο Λονδίνο από το 1948 ασχολείται ενεργά πολιτιστικά και πολιτικά. Συνεχίζει την έκδοση των περιοδικών Φλόγα και Σπίθα (τυπώνονταν στο τυπογραφείο του Ζαβαλλή, όπου σήμερα εκδίδεται ο Πολίτης). Με τον Μιχάλη Κακογιάννη συνεργάζεται στην Ελληνική Υπηρεσία του Βρετανικού Ραδιοφώνου. Εργάζεται Στο Βήμα. Εκεί έγραφε πάρα πολλά άρθρα για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούσαν οι Κύπριοι -σε υγρά υπόγεια και δουλειές κακοπληρωμένες και άθλιες. Μπορούμε να δούμε σε αυτά όχι μόνο τον οργισμένο ανθρωπιστή, αλλά και τον καλό κοινωνιολόγο. Εκτός από τη δημοσιογραφική του δουλειά Στο Βήμα -όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος Μεγάλης Βρετανίας- έστελνε ανταποκρίσεις στην Κύπρο -στο Νέο Δημοκράτη πριν το 1955- ως και στην Αλεξάνδρεια.

Σε αυτήν την περίοδο με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε η Ελληνική Σχολή Λονδίνου το 1953-1954. Μαζί με το Σύλλογο Ελλήνων Γονέων και με δημοσιότητα και πολλή δουλειά και μαζί με ανθρώπους επιχειρηματίες, αλλά αριστερούς -όπως τον Γιακουμή Νικόλα- μπορέσανε να εξασφαλίσουνε κτήριο στο Camden Town για το Ελληνικό Σχολείο Λονδίνου. Εκεί ο Ανθίας δίδασκε τα παιδιά ελληνικά, πολιτιστικά και ιστορικά θέματα για την Κύπρο, για την προέλευσή τους. Αυτήν την εποχή οι πιο πολλοί Κύπριοι, όπως μας ανέφερε, ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Κάθε βράδυ το λεωφορείο του σχολείου, μαζί με τον πατέρα μου, μάζευε τα παιδιά από τα σπίτια τους και τα έπαιρνε στο σχολείο. Ήταν το πρώτο σχολείο πέραν από εκείνα της Εκκλησίας. Μαθαίναμε καλαματιανό και άλλους χορούς, ανεβάζαμε θεατρικά έργα στα ελληνικά, οργανώνονταν εκδηλώσεις, ήταν μια πολύ ενεργή περίοδος της κοινότητας. Έδινε διαλέξεις και προς την οργανωμένη Νεολαία Κυπρίων αυτήν την εποχή (ως το 1955). Γράφει το Τραγούδι της Γης, 1951, και SOS, βιβλία που τραγουδούν τη Γη και τον κίνδυνο για τη Γη, είναι αφιερωμένα στην ειρήνη και εναντίον της παγκόσμιας ανισότητας. Το SOS αρχίζει με «Ηρωική Μπαλάντα προς τον Νίκο Μπελογιάννη».

Χελιδόνι

«Έκτισα τη φωλιά μου σε
μια χώρα αλαργινή που την φιλούσαν
ολόγυρα τα κύματα
κι οι γλάροι την αγκάλιαζαν με τρίλιες
δεν ξέρω καν τ’ όνομά της
-Χιροσίμα.
Δοσμένο είν’ απ’ την γλώσσα των ανθών.
Μα ξέρω πως ανθρώπους
και λουλούδια
καλούσαν με τους ίδιους
πάντα φθόγγους
και μετά
τα λουλούδια κι άνθρωποι σε
μια μάζα καταμέλανη
βρήκαν την πιο φρικτή συνωνυμία.»

Επιστρέφει στην Κύπρο το 1955 -μετά από το ξέσπασμα του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ. Το θεώρησε σημαντικό να επιστρέψουμε σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο, γιατί ήθελε να προσφέρει στην Αριστερά. Ο Ανθίας εργάζεται ως συντάκτης της εφημερίδας του ΑΚΕΛ Νέος Δημοκράτης. Άρχισε ένα νέο λογοτεχνικό περιοδικό, αλλά πριν το ολοκληρώσει τον συνέλαβαν και τον έστειλαν στα κρατητήρια Δεκέλειας μαζί με όλους τους συντρόφους του στην εφημερίδα και την αριστερή ηγεσία. Αργότερα, τον πήραν οι Άγγλοι στις κεντρικές φυλακές της Λευκωσίας. Πριν γίνει αυτό είχε λάβει απειλές για τα παιδιά του από την ΕΟΚΑ.

Στα κρατητήρια παθαίνει ακόμα μια καρδιακή προσβολή (υπέφερε με την καρδιά του από το ρευματισμό που είχε πάθει από τις πρώτες του «εμπειρίες» στις κεντρικές φυλακές την περίοδο του 1930). Μεταφέρθηκε στο Γενικό Νοσοκομείο και μετά στο σπίτι εγκλωβισμένος στην εντός των τειχών Λευκωσία.

Προχωρεί στην έκδοση της νέας εφημερίδας του ΑΚΕΛ Χαραυγή και αναλαμβάνει αρχισυντάκτης -ο νεαρός τότε Αντρέας Καννάουρος ήταν συντάκτης. Το όνομα Χαραυγή ήταν ιδέα του Ανθία (Χαραυγή, 1956).

Εξέδωσε μια συλλογή εμπνευσμένη από αυτήν την εμπειρία και περίοδο γενικά -το Ημερολόγιο του CDP1956– με πολλά ποιήματα γραμμένα στα κρατητήρια.

Το καλοκαίρι του 1957 επιστρέψαμε στο Λονδίνο. Ο Ανθίας δεν μπορούσε ν’ ανεχτεί τις συνθήκες του περιορισμού της ελευθερίας και εγκλωβισμού του στην εντός των τειχών Λευκωσία από τους Άγγλους αποικιστές.

Στο Λονδίνο εργάζεται ως διευθυντής Στο Βήμα και ανταποκριτής της Χαραυγής. Εκδίδει το Ορατόριο το 1961 αφιερωμένο στην Κύπρο, «μικρή σταγόνα αίματος στην Υδρόγειο». Εδώ τελειώνουν και τα άπαντά του, που εκδόθηκαν το 1962 στο Λονδίνο. Χάρηκε στα 60 χρόνια του, το 1963, στο Λονδίνο οργανωμένη εκδήλωση από φίλους και συντρόφους, αλλά και το κόμμα στην Αγγλία. Εκεί παραβρέθηκε και ο Γρήγορης Λαμπράκης, φίλος και συμμαχητής. Ο Λαμπράκης συνόδευσε τον πατέρα μου στο Aldermaston March, τη φιλειρηνική πορεία ενάντια στην πυρηνική βόμβα. Ο Ανθίας συνόδευσε τον Λαμπράκη στη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης.

Ο Λαμπράκης ζήτησε κάποτε από τον Ανθία να του γράψει ένα τραγούδι (όπως είχε γράψει και για τον Μανώλη Γλέζο). Δυστυχώς, δολοφονήθηκε ο Λαμπράκης πριν το ακούσει -ο πατέρας μου έγραψε και ηχογράφησε, τραγουδώντας ο ίδιος, δύο τραγούδια (το ένα με υστερόγραφο μετά από τη δολοφονία του Λαμπράκη). Εξέδωσε και την ποιητική συλλογή Λαμπρακιάδα (1966).

Τα τελευταία του έργα γράφτηκαν στην Αγγλία. Η Κυπριακή Τραγωδία το 1965 ήταν εμπνευσμένη από τα γεγονότα της Τηλλυρίας και το διαχωρισμό Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων:

«Όποια κι αν είναι η γλώσσα που μιλάς
παιδί της Γης, πικρέ αδελφέ μου,
είν’απαράλλαχτη η φωνή μας να μιλάμε
για το “πικρό -ψωμί”, για το -ψωμάκι μας.»

Εξέδωσε το Αγρυπνώ για σένα Ελλάδα (στα αγγλικά επίσης, Greece I keep my vigil for you), καταδικάζοντας την ελληνική χούντα. Μετάφραση στα αγγλικά ενός κομματιού από την Κυπριακή Τραγωδία ήταν το Elegy of Haido.

Η τελευταία του συλλογή ήταν το Σ’ Αγαπώ (1966) -εμπνευσμένο από την Αναστασία, μεγάλη συντρόφισσα της ζωής του, αλλά είναι ταυτόχρονα ύμνος για τη ζωή, συμβολίζοντας έτσι την αγάπη του προς τη ζωή.

Στο Λονδίνο μεταφράστηκαν επίσης το Human Epic {Ανθρώπινο έπος) (1949), το Song of Earth {Το τραγούδι της Γης) (1952) και το A trip to the Sun {Ταξίδι στον ήλιο) (1954).

Ο Ανθίας πέθανε στις 8 Νοέμβρη 1968 από καρδιακή προσβολή. Άφησε ανέκδοτα χειρόγραφα για μια νέα συλλογή. Ο Ανθίας ήταν ποιητής της σύγχρονης εποχής, δραστήριος, εργατικός, αφοσιωμένος στη δημιουργικότητα και προς ένα καλύτερο αύριο.

Κατατάσσεται στην ίδια κατηγορία με λογοτέχνες σαν τον Μπρεχτ, που βλέπουν τη δημιουργία τους ως απλή προσφορά στον αγώνα. Ο Ανθίας ήταν πρωτοπόρος στις λογοτεχνικές μορφές που διάλεξε. Ήταν πρωτοπόρο πνεύμα στη θεωρία και στην πράξη. Δε φοβόταν την πάλη με τα καθιερωμένα, δε φοβόταν την φτώχεια. Ήταν αφοσιωμένος πάντοτε σ’ ένα καλύτερο αύριο.

Ήταν διανοούμενος, αλλά ταυτόχρονα άνθρωπος του λαού. Γι’ αυτό και η ποίησή του μιλά και στον απλό αγρότη και στο διανοούμενο.

Είναι τιμή μου που τον έζησα και πολλά στοιχεία από τη δική μου δουλειά και τους προβληματισμούς μου -για κοινωνικές ανισότητες γύρω από το φύλο, τη φυλή και την οικονομική τάξη-οφείλονται στο χαρισματικό και θαρραλέο άνθρωπο, ανθρωπιστή πατέρα μου, Τεύκρο Ανθία.

Τελειώνω με την ανάμνηση όλων εκείνων που όταν τους συναντώ μου απαγγέλλουν ποιήματά του από τα Κρασοχώρια ως τη Μεσαορία.