«Της αγάπης αίματα με πορφύρωσαν και χαρές ανείδωτες με σκιάσανε…»
Σαν σήμερα έφυγε από τη ζωή ο μεγάλος μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης.
―Βλέπω τους Στρατοδίκες να καίνε σαν κεριά, στο μεγάλο τραπέζι της Αναστάσεως.
―Βλέπω τους Χωροφυλάκους να προσφέρουν το αίμα τους, θυσία στην καθαρότητα των ουρανών.
―Βλέπω τη διαρκή επανάσταση φυτών και λουλουδιών.
―Βλέπω τις κανονιοφόρους του Έρωτα.Οδυσσέας Ελύτης
ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ, ΤΑ ΠΑΘΗ, ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΕΚΤΟ ΠΡΟΦΗΤΙΚΟΝ
Σαν σήμερα, στις 18 του Μάρτη 1996, έφυγε από τη ζωή ο μεγάλος μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης.
Ο Οδυσσέας Ελύτης (το πραγματικό του όνομα είναι Οδυσσέας Αλεπουδέλης) γεννήθηκε στις 2 του Νοέμβρη 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης.
Το πρώτο ποίημά του, με τίτλο «Του Αιγαίου», δημοσιεύτηκε στα «Νέα Γράμματα» το 1935 και το 1939 κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική του συλλογή, με τίτλο «Προσανατολισμοί». Στα μέσα της ίδιας δεκαετίας τοποθετείται και η γνωριμία του με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, μιας από τις πιο σημαντικές παρουσίες στη ζωή του. Άλλες σημαντικές γνωριμίες για τη διαμόρφωση της πνευματικής του ζωής ήταν ο Γιώργος Σαραντάρης, ο Νίκος Γκάτσος και ο Γιώργος Σεφέρης.
Το 1940 επιστρατεύεται με το βαθμό του ανθυπολοχαγού στα αλβανικά βουνά. Το καλοκαίρι του 1941, αναρρώνοντας από κοιλιακό τύφο αρχίζει να γράφει το «Ήλιος ο πρώτος». Τον Ιούλη του 1942, συγκλονισμένος από το Αλβανικό Έπος, όπως και από την ΕΑΜική Αντίσταση, επιχειρεί το πρώτο σχεδίασμα του έργου «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο υπολοχαγό της Αλβανίας».
Το 1945 αναλαμβάνει τη Διεύθυνση Προγράμματος στο νεοσύστατο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας. Το 1946 γνωρίζει τον Γάλλο κομμουνιστή ποιητή Πολ Ελυάρ,ο οποίος είχε έρθει στην Ελλάδα καλεσμένος από το ΕΑΜ για να υπερασπιστεί τους υπό διωγμό, πλέον, αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Ταξιδεύει στο Αιγαίο, αλλά μάταια προσπαθεί να πάρει διαβατήριο.
Το 1948 ο Ελύτης καταστρέφει τα χειρόγραφά του και καταφέρνει να φύγει στο εξωτερικό, με διπλωματικό διαβατήριο. Θα μείνει στο Παρίσι μέχρι το 1950.
Το 1953 αναλαμβάνει και πάλι διευθυντής του ΕΙΡ αλλά το 1954 παραιτείται. Το 1958 η Υπηρεσία Ασφαλείας του υπουργείου Εσωτερικών θα απαγορεύσει ταξίδι των Ελύτη, Ρίτσου και Μυριβήλη στην Πράγα, με πρόσκληση της Εταιρείας Τσεχοσλοβάκων Συγγραφέων.
Το 1959 κυκλοφορεί το «Άξιον Εστί», που αποτέλεσε κορυφαία στιγμή της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και θα γίνει σύμβολο αντίστασης κατά της εξουσίας μετά την επιβολή του στρατιωτικού πραξικοπήματος, το 1967.
Το 1961 πραγματοποιείται η πρώτη δημόσια εκτέλεση του μελοποιημένου από τον Μίκη Θεοδωράκη «Άξιον Εστί», ύστερα από άρνηση του υπουργείου Προεδρίας να παρουσιαστεί στο Ηρώδειο. Από το 1965 αρχίζει να επεξεργάζεται τα «Ανοιχτά Χαρτιά» και το 1970 ολοκληρώνει «Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά» και γράφει το «Ο ήλιος ο ηλιάτορας».
«Η αγάπη στην ποίηση μού ήρθε από μακριά και, αν μπορεί να το πει αυτό κανένας, έξω από τη λογοτεχνία. Το συνειδητοποίησα μια μέρα καθώς τριγύριζα στις αίθουσες του Βρετανικού Μουσείου και βρέθηκα μπροστά σ’ έναν πάπυρο πρασινωπό, αν θυμάμαι καλά, με χαραγμένο επάνω του αρκετά καθαρά ένα απόσπασμα της Σαπφώς. Ύστερα από τους σωρούς τα λατινικά χειρόγραφα που κατάπινα τα χρόνια εκείνα ένιωθα μια πραγματική ανακούφιση· μου φαινότανε ότι ο κόσμος ίσιωνε κι έμπαινε στη σωστή του θέση. Αυτά τα λιγνόκορμα συμπαγή κεφαλαία συγκροτούσανε μια γραφική παράσταση διαυγή και μυστηριακή μαζί, που μου ’κανε νόημα φιλικό μέσ’ από τους αιώνες. Σα να βρισκόμουν πάλι σ’ ένα γιαλό της Μυτιλήνης και ν’ άκουγα την κόρη του περιβολάρη μας να τραγουδά…»
Οδυσσέας Ελύτης
ΑΝΟΙΧΤΑ ΧΑΡΤΙΑ
Ο Οδυσσέας Ελύτης, καταξιωμένος διεθνώς πια, πιέζεται το 1972 να δεχθεί το «Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας», που θέσπισε η δικτατορία. Εκδίδει «Τα ρω του έρωτα» και «Το Μονόγραμμα».
Το 1977 αρνείται να γίνει ακαδημαϊκός, αλλά ένα χρόνο μετά αναγορεύεται διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ και κυκλοφορεί η «Μαρία Νεφέλη».
Στις 18 του Οκτώβρη 1979 ανακοινώνεται από τη Σουηδική Ακαδημία ότι το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας της ίδιας χρονιάς θα απονεμηθεί στον Έλληνα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, «για την ποίησή του, η οποία, με φόντο την ελληνική παράδοση, ζωντανεύει με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική καθαρότητα βλέμματος τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργικότητα». Ο Ελύτης σχεδόν δυο μήνες αργότερα, στις 10 του Δεκέμβρη 1979, παραλαμβάνει το βραβείο και το όνομά του ταξιδεύει ανά τον κόσμο.
Συνέχισε να συνθέτει εξαίρετα ποιητικά έργα μέχρι το θάνατό του: «Ο Μικρός Ναυτίλος» (1985), «Τα Ελεγεία της Οξώπετρας», «Ιδιωτική Οδός», «Δημόσια και Ιδιωτικά» (1990), «Εν Λευκώ» (1992), «Ο κήπος με τις αυταπάτες», «Επιστροφή από την παρ’ ολίγο Ελλάδα» και μια δεύτερη σειρά «Μικρά Έψιλον» (1995).
Της αγάπης αίματα με πορφύρωσαν
και χαρές ανείδωτες με σκιάσανε
οξειδώθηκα μες στη νοτιά των ανθρώπων
μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντοΣτ’ ανοιχτά του πελάγου με καρτέρεσαν
Με μπομπάρδες τρικάταρτες και μου ρίξανε
αμαρτία μου να `χα κι εγώ μιαν αγάπη
μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντοΤον Ιούλιο κάποτε μισανοίξανε
τα μεγάλα μάτια της μες στα σπλάχνα μου
την παρθένα ζωή μια στιγμή να φωτίσουν
μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντοΗ εκπλητική σκηνή από την ταινία “Οι κυνηγοί” του Θόδωρου Αγγελόπουλου, στην Λίμνη Παμβώτιδα των Ιωαννίνων, με το τραγούδι των Οδυσσέα Ελύτη-Μίκη Θεοδωράκη από το Άξιον Εστί:
