«Η συνάντηση της νεοελληνικής λογοτεχνίας με το εργατικό κίνημα και την κομμουνιστική ιδεολογία από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τον Μεσοπόλεμο»

Μετά τα Συνέδρια για τους Ρίτσο, Βάρναλη, Μπρεχτ, Χικμέτ και όπως είχε προαναγγελθεί στη λήξη του προηγούμενου Συνεδρίου, το 5ο Συνέδριο θα έχει θέμα «Η συνάντηση της νεοελληνικής λογοτεχνίας με το εργατικό κίνημα και την κομμουνιστική ιδεολογία από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τον Μεσοπόλεμο».

Στο Συνέδριο θα συμμετάσχει πλήθος εισηγητών, που έχουν επιλεγεί με βάση το αντικείμενο της επιστημονικής τους εργασίας, τις μελέτες και τα ενδιαφέροντά τους.

Το Συνέδριο διαρθρώνεται στις παρακάτω τρεις ενότητες:

Οι πρόδρομοι σοσιαλιστές λογοτέχνες και η εποχή τους (1880 – 1917)

Θα υπάρξουν ειδικές εισηγήσεις για τους πρόδρομους σοσιαλιστές λογοτέχνες, Κωνσταντίνο Χατζόπουλο, Κωνσταντίνο Θεοτόκη και Κώστα Παρορίτη – ο οποίος εντάσσεται και στο κομμουνιστικό κίνημα – ως τους σημαντικότερους και άμεσα αναμειγμένους στη σοσιαλιστική κίνηση του καιρού τους και στο ανερχόμενο εργατικό κίνημα. Ακόμα, θα υπάρξουν θεματικές εισηγήσεις και παρεμβάσεις και για άλλους λογοτέχνες που διαπνέονταν από τα σοσιαλιστικά ιδανικά, καθώς και σε αστούς λογοτέχνες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια της ανερχόμενης ακόμα αστικής τάξης να εκσυγχρονίσει το αστικό κράτος.

Η πρωτοπορία στη λογοτεχνία του Μεσοπολέμου (1918 – 1940)

Σε αυτήν την ενότητα θα υπάρξουν ειδικές εισηγήσεις και παρεμβάσεις για τους λογοτέχνες που επηρεάζονται άμεσα από το ΚΚΕ και την ανάπτυξη του κινήματος. Την περίοδο αυτή, κάτω από την επίδραση της μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης αλλά και της πολιτικής και ιδεολογικής παρέμβασης του ΚΚΕ, διαμορφώνονται οι περισσότεροι από τους κομμουνιστές λογοτέχνες, ανάμεσά τους και οι κορυφαίοι Κώστας Βάρναλης και Γιάννης Ρίτσος. Θεμελιώνονται επίσης οι βάσεις για τη μετέπειτα ανάπτυξη της εμπνευσμένης από τα κομμουνιστικά ιδανικά λογοτεχνίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια σειρά από λογοτέχνες που τα επόμενα χρόνια – ειδικά την περίοδο της Κατοχής και της Αντίστασης – προσέγγισαν το Κόμμα, αντιμετώπιζαν με συμπάθεια την ιδεολογία μας ή είχαν επαφή με δυνάμεις μας, ιδιαίτερα μέσα από τα λογοτεχνικά περιοδικά, ήδη από την εποχή του Μεσοπολέμου.

Έμμεσες επιδράσεις της κομμουνιστικής ιδεολογίας στη μεσοπολεμική λογοτεχνία

Στην τρίτη ενότητα του Συνεδρίου θα υπάρξουν εισηγήσεις και παρεμβάσεις που αφορούν έναν αριθμό σημαντικών λογοτεχνών οι οποίοι επηρεάστηκαν έμμεσα ή προσωρινά από τις σοσιαλιστικές ιδέες, αλλά και λογοτέχνες που καταπολέμησαν την κομμουνιστική ιδεολογία, η οποία ασκούσε εκείνη την περίοδο σημαντική επιρροή στους κύκλους της διανόησης και των φοιτητών. Τέλος, ειδική αναφορά θα γίνει και στα λογοτεχνικά περιοδικά, τόσο σε αυτά που εκδίδονταν από κομμουνιστές διανοούμενους, όσο και σε εκείνα μέσα από τα οποία προσπάθησε η αστική διανόηση να απαντήσει οργανωμένα στην επίδραση των κομμουνιστικών ιδεών.

Μπροστά στο Συνέδριο θα ξεδιπλωθεί και ένα πλούσιο πρόγραμμα πολιτιστικών εκδηλώσεων. Η αρχή θα γίνει με δύο λογοτεχνικούς περιπάτους.

Ο πρώτος λογοτεχνικός περίπατος θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 4 Νοέμβρη, με σημείο συνάντησης την κύρια είσοδο του Εθνικού Κήπου (Αμαλίας), στις 11 π.μ.

Ο περίπατος ξεκινά από την κύρια είσοδο του Εθνικού Κήπου, απέναντι από το φιλολογικό σαλόνι του Αγγελου Κατακουζηνού, περνάει από τους στύλους του Ολυμπίου Διός, από το σπίτι όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Κωστής Παλαμάς, από την καρδιά της Πλάκας όπου έζησε τα παιδικά του χρόνια ο Γεώργιος Δροσίνης, από ένα από τα σπίτια του Γιώργου Σεφέρη, από τα Αναφιώτικα, γειτονιά όπου έζησε ο Παπαδιαμάντης πρωτοερχόμενος στη Αθήνα. Κάτω από την Ακρόπολη η συνάντηση με τον Καζαντζάκη. Συνεχίζει στο Μοναστηράκι, όπου ξανασυναντούμε τον Παπαδιαμάντη παρέα με τον Εμμανουήλ Ροΐδη στην Αρχαία Αγορά. Η βόλτα μας καταλήγει στου Ψυρρή, την περιοχή όπου έζησε, εμπνεύστηκε και δημιούργησε ο Παπαδιαμάντης.

Ο δεύτερος λογοτεχνικός περίπατος θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 18 Νοέμβρη με σημείο συνάντησης το καφενείο «ΝΕΟΝ» στην Ομόνοια, στις 11 π.μ.

Σημείο συνάντησης είναι το καφενείο «ΝΕΟΝ» (σήμερα «Βενέτης») στην Ομόνοια. Σ’ αυτήν την πλατεία λειτούργησαν κάποια από τα παλιότερα καφενεία της Αθήνας, που αποτέλεσαν και λογοτεχνικά στέκια. Ενα απ’ αυτά, το «Μπάγκειον», που το υπόγειό του είχε γίνει στέκι ποιητών του Μεσοπολέμου (Ναπολέων Λαπαθιώτης, Ρώμος Φιλύρας, Κώστας Βάρναλης, Μαρία Πολυδούρη κ.ά.). Στην οδό Σταδίου θα σταθούμε στο «Πατάρι του Λουμίδη» για να συναντήσουμε πολλούς εκπροσώπους της λεγόμενης γενιάς του ’30 (Οδυσσέας Ελύτης, Γιάννης Τσαρούχης, Μάνος Χατζηδάκις). Συνεχίζουμε προς το Πανεπιστήμιο και την οδό Ασκληπιού, στην έδρα του περιοδικού «Μαύρος γάτος», όπου βρίσκονταν μεταξύ άλλων οι Τέλλος Αγρας, Ρώμος Φιλύρας, Κλέων Παράσχος, Κώστας Βάρναλης, Δημήτρης Ταγκόπουλος αλλά και ο γείτονάς τους Κωστής Παλαμάς. Μετά από μια ενδιάμεση στάση στην οδό Βουκουρεστίου, στο καφέ «Brazil», σημείο συνάντησης ανθρώπων της τέχνης και των γραμμάτων μεταπολεμικά, θα ανηφορίσουμε στο καφενεδάκι της Δεξαμενής για να μιλήσουμε για σημαντικούς και πρωτοπόρους Ελληνες ποιητές και πεζογράφους, την Γαλάτεια και τον Νίκο Καζαντζάκη, την Ελλη Αλεξίου, τον Κώστα Βάρναλη, τον Μάρκο Αυγέρη αλλά και τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.

Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Κώστας Παρορίτης, Κώστας Βάρναλης, Γιάννης Ρίτσος

Για τους λογοτεχνικούς περιπάτους μιλήσαμε με την Νατάσα Αβραμίδου, φιλόλογο: «Η Αθήνα είναι ίσως η μοναδική ευρωπαϊκή πόλη όπου τα ίχνη των λογοτεχνών και πνευματικών της ανθρώπων είναι ανύπαρκτα. Τίποτε, ούτε καν μία αναμνηστική στήλη, αφίσα ή φωτογραφία δεν υπάρχει σε καφενεία που υπήρξαν φιλολογικά καφενεία ή στα στέκια των πεζογράφων και ποιητών μας.

Από την άλλη, πάρα πολλές λογοτεχνικές αναφορές ή περιγραφές της Αθήνας ή άλλων πόλεων, τόπων, μνημείων ή ιστορικών γεγονότων υπάρχουν σε λογοτεχνικά έργα. Πρόκειται για αναφορές ιδωμένες πάντοτε μέσα από το “μάτι” και την ευαισθησία του κάθε δημιουργού, στενά δεμένες με την πλοκή του έργου. Υπάρχουν ακόμη, ευτυχώς, κάποια από τα σπίτια όπου έζησαν και μέσα στα οποία δημιούργησαν λογοτέχνες μας, που τα προσπερνάς αδιάφορα, γιατί δεν το ξέρεις. Τέλος, πολλά ιστορικά γεγονότα που συνδέονται στενά με τη λογοτεχνική μας παραγωγή έλαβαν μέρος σε χώρους που απλά κι αυτούς τους προσπερνάμε, γιατί δεν γνωρίζουμε τι κρύβουν ή τι έχουν να μας αφηγηθούν.

Οι δύο λογοτεχνικοί μας περίπατοι φιλοδοξούν να φωτίσουν κάποιες από τις παραπάνω ελλείψεις μέσα από τις επισκέψεις σε κάποιους τέτοιους χώρους, μέσα από τις ιστορίες και τη δράση συγγραφέων μας, αλλά και τις προσωπικές τους μαρτυρίες. Και όλα τα παραπάνω δεμένα με τις εκάστοτε ιστορικές συνθήκες μέσα στις οποίες έζησαν αυτοί οι άνθρωποι».

Δηλώσεις συμμετοχής για τους λογοτεχνικούς περιπάτους στο e-mail: [email protected]

Πηγή: Ριζοσπάστης