Από τη Χάρτα 77 στην τεχνοφεουδαρχία του μετακαπιταλισμού – Το ιδεολογικό στίγμα του Γιάνη Βαρουφάκη σε δύο πράξεις

Ο ροκ-σταρ Γιάνης με το ένα νι γίνεται σήμερα 60 χρονών. Αντί για κάποιο συμβατικό αφιέρωμα, με πράγματα γνωστά που έχουν λίγο-πολύ ειπωθεί, επιλέξαμε να πούμε τα δικά μας “Χρόνια πολλά” εστιάζοντας σε δύο πτυχές που δίνουν το ιδεολογικό στίγμα του Βαρουφακισμού: Μπόλικο από τίποτα και στο βάθος λίγος αντικομμουνισμός με χαμηλά λιπαρά και στέβια.

1. Ο Μετακαπιταλισμός και η Τεχνοφεουδαρχία

Σε μια πρόσφατη συνέντευξή του στο Πρώτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, ο Βαρουφάκης κάνει μια δική του “πρωτοποριακή” ανάλυση για τον καπιταλισμό και τον… μετακαπιταλισμό, τον οποίο ζούμε σήμερα.

Παραθέτουμε το ηχητικό απόσπασμα και την απομαγνητοφώνηση-περίληψη που μπήκε στη σελίδα του ΜέΡΑ25.

Για να λυθεί ο γλωσσοδέτης το λέμε «ΜέΤΑ». Είναι το Κέντρο Ερευνών του κόμματός μας. Φτιάξαμε το Κέντρο για τον Μετακαπιταλιστικό Πολιτισμό το οποίο το ονομάζουμε «ΜέΤΑ». Ο καπιταλισμός έχει ήδη μεταμορφωθεί σε κάτι διαφορετικό, σε κάτι το οποίο έχει ξεφύγει από την παραδοσιακή καπιταλιστική οργάνωση παραγωγής, όχι μόνο στην Ελλάδα, παγκοσμίως. Ήδη βρισκόμαστε στον μετακαπιταλισμό, όχι αυτόν που ήθελε η Αριστερά, αλλά σε κάτι πολύ χειρότερο, εγώ το ονομάζω τεχνοφεουδαρχία.

Επικρατούν τεράστιες επιχειρήσεις όχι μόνο είναι μονοπωλιακές, γιατί και ο Έντισον και Χένρυ Φορντ έφτιαξαν μονοπώλια ή ολιγοπώλια. Τώρα έχεις τις τεράστιες επιχειρήσεις που έχουν συσσωρεύσει όλο τον πλούτο, αν δείτε όλη η οικονομική ισχύς είναι στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης είναι οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες. Για παράδειγμα η Amazon ή τη Facebook, δεν είναι απλά μονοπώλια, είναι κάτι που έχει περάσει τον καπιταλισμό, είναι κάτι μετακαπιταλιστικό.

Τι θέλω να πω.. Μπαίνετε εσείς στο facebook, είναι ένα ολόκληρο οικοσύστημα το οποίο ανήκει σε έναν άνθρωπο ουσιαστικά, σε μια εταιρεία. Είναι το αντίστοιχο να περπατάς σε έναν εμπορικό δρόμο και φανταστείτε μία δυστοπία όπου κάθε μαγαζί ανήκει σε μια εταιρεία, κάθε προϊόν που πωλείται σε αυτό το εμπορικό κέντρο διακινείται από μία εταιρεία. Φανταστείτε τα παγκάκια στα οποία κάθεσαι να ξαποστάσεις να ανήκουν σε αυτή την εταιρεία, η άσφαλτος, το πεζοδρόμιο να ανήκουν σε αυτή την εταιρεία. Ο αέρας που αναπνέεις να ανήκει σε αυτή την εταιρεία. Αυτή είναι η Amazon, αυτή είναι η Facebook, αυτές είναι οι μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες είναι οι μόνες αυτή τη στιγμή που βρίσκονται σε ανάπτυξη. Αυτό δεν είναι καπιταλισμός. Αυτό είναι κάτι μετά τον καπιταλισμό. Ήδη βρισκόμαστε σε μια μετακαπιταλιστική εποχή.

Δεν υπάρχει τράπεζα στον κόσμο αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει επιχείρηση, ακόμη και η Amazon, οι οποίες να είναι αυτόνομες ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Τα ωραία ξεκινάνε από νωρίς και την πληροφορία ότι το κόμμα διαθέτει Κέντρο για τον Μετακαπιταλιστικό Πολιτισμό, το οποίο λέγεται λέει ΜέΤΑ για να μη μας μπερδεύει- ένα στιβαρό και συνάμα αφαιρετικό όνομα για να παραπέμπει στον μεταμοντερνισμό.

Αλλά τα καλύτερα τα φυλάει για τη συνέχεια. Εσείς ξέρατε ότι δεν υπάρχει πια καπιταλισμός; Όχι επειδή περάσαμε στο σοσιαλισμό, αλλά γιατί δεν έχουμε πια καπιταλιστική οργάνωση παραγωγής. Δεν υπάρχει δηλαδή πια ιδιωτική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, ανάγκη μεγιστοποίησης του κέρδους και απόσπαση υπεραξίας από τους εργαζόμενους, όλα αυτά είναι… so 20ός αιώνας που ο Βαρουφάκης τα έχει ξεπεράσει προ πολλού;

Και πώς στοιχειοθετείται αυτή η βαθυστόχαστη παρατήρηση; Μα φυσικά από την ύπαρξη μονοπωλίων, μιλάμε για πράγματα ανήκουστα και πρωτοφανέρωτα…  Παραδέχεται βέβαια πως κι ο Έντισον ή ο Φορντ είχαν φτιάξει μονοπώλια, αυτά όμως ήταν κάτι άλλα, από το χωριό. Τώρα λέει υπάρχει υπερσυγκέντρωση και όλα ανήκουν σε μερικές εταιρίες, οπότε πια δεν πρέπει να το λέμε καπιταλισμό, που ήταν πιο μετριοπαθής και ανθρώπινος ως σύστημα και ίσως πρέπει να αγωνιστούμε για να επιστρέψουμε σε μια τέτοια μορφή.

Αν τώρα όλα αυτά για κάποιο λόγο δε σας φαίνονται και τόσο πρωτοπριακά ως διαπιστώσεις, μπορεί να φταίει ότι τα έχει αναλύσει εδώ και έναν αιώνα ο Λένιν στο έργο του για τον ιμπεριαλισμό. Ο Γιάνης όμως βάζει διάφορες γαρνιτούρες, πχ για το facebook, την Amazon και τους άλλους ψηφιακούς κολοσσούς, και καταλήγει σε μια δυστοπία που την ονομάζει “τεχνοφεουδαρχία”, γιατί αυτά ακούγονται πολύ ωραία ονόματα, όπως πχ λίγα χρόνια πριν η “χρεο-δουλοπαροικία…”, αρκεί να μένει στο απυρόβλητο ο καπιταλισμός, που δεν υπάρχει πια αφού τον πάτησε το τραίνο της ψηφιακής επανάστασης.

Στο τέλος, δε λείπει κι η αντικομμουνιστική σάλτσα, με την εξής σοφή παρατήρηση:

“Ο Άνταμ Σμιθ θα ήταν τόσο ενάντιος σε αυτό που ζούμε σήμερα, όσο θα ήταν και ο Μαρξ αν ζούσε επί Σοβιετικής Ένωσης.” Πέρα από το χαζοχαρούμενο κλισέ για τον αντισοβιετικό Μαρξ, που δεν είναι και καθόλου πρωτότυπο, από εδώ κρατάμε ότι αυτό που μας λείπει είναι ένας καλός, φιλελεύθερος καπιταλισμός, με το αόρατο χέρι να κινεί αδέκαστο τα νήματα σε ένα περιβάλλον επικρατήσεις του καλύτερου στον υγιή ανταγωνισμό, όπως το οραματιζόταν ο Σκωτζέζος οικονομολόγος. Τόσο προοδευτικές ιδέες είχαμε να ακούσουμε από την προηγούμενη κυβέρνηση Μητσοτάκη το ’90-’93.

2.

Ο πρωταγωνιστής Βαρουφάκης καλεί τους δημοσιογράφους που θα του πάρουν συνέντευξη, στο Θέατρο ΑΛΦΑ του Ληναίου, για να είναι ακόμα πιο κοντά στο στοιχείο του, δηλαδή τον κόσμο του θεάματος. Καλεσμένος του αυτή τη φορά, ο Μανόλης Κοττάκης.

Όταν τον ρωτά ο δημοσιογράφος πώς προέκυψε η ονομασία του ΜέΡΑ 25, απαντά ως εξής -με πολύ θετική χροιά για την αντεπαναστατική ομάδα Χάρτα 77.

Έπρεπε να υπάρχει ένα όνομα που να λειτουργεί παντού. Και βεβαίως το diem σημαίνει μέρα, άδραξε τη μέρα, το carpe diem. Το 25 πως προέκυψε; Στη συζήτηση που κάναμε που περιστρεφόταν γύρω από το ερώτημα «πως μπορεί να εκδημοκρατιστεί και να σωθεί αυτή η Ευρωπαϊκή Ένωση», κάποιος έθεσε το ερώτημα «πόσο καιρό έχουμε μέχρι αυτό το πράγμα διαλυθεί από μόνο του στα εξ ων συνετέθη». Κάποιος απάντησε, «καμιά δεκαριά χρόνια», ήταν το 2015 τότε, συν 25. Αυτό το κράτησα γιατί σε μια συζήτηση που είχα με τον Julian Assange στην πρεσβεία του Εκουαδόρ -απέναντι από το Harrods που ήταν ακόμα εκεί- μου είχε προτείνει, μου είχε πει «θυμάσαι τη χάρτα ’77 που ήταν οι αντικαθεστωτικοί στην περίοδο της κομμουνιστικής Τσεχοσλοβακίας, που ήταν ένα πολύ σημαντικό κίνημα την περίοδο εκείνη, που έπαιξε και ρόλο μετά και είχε «δουλέψει» πολύ καλά το όνομα μαζί με το νούμερο. Και μου λέει ο Julian βάλτε ένα νούμερο. Και σκέφτηκα DiEM25. Από εκεί και πέρα ήταν πάρα πολύ εύκολο.

Εδώ και το επίμαχο σημείο, σε βίντεο.

Ασφαλώς και έπαιξε ρόλο η Χάρτα 77 και τα στελέχη της στη διάσπαση της Τσεχοσλοβακίας και την καπιταλιστική συνέχειά της, μόνο που ο Βαρουφάκης δεν μπαίνει στον κόπο να τον αναλύσει, αλλά μένει σε μια γενική, θετική αναφορά. Ίσως βέβαια το μέλλον που οραματίζεται για την Ελλάδα να είναι κάπως αντίστοιχο με εκείνο της Ανατολικής Ευρώπης μετά το 1989, που είχε σίγουρα αρνητικά σημεία, αλλά μπορεί να ήταν κατά 70% ήταν καλό, σαν τα μνημόνια. Ίσως έτσι πάλι να στέλνει κι ένα υπόγειο μήνυμα μέσω του εν λόγω συσχετισμού, ότι είναι ο μοναδικός γνήσιος φιλελεύθερος στη χώρα, που δίνει τη δική του μάχη ενάντια στην τελευταία Σοβιετία της Ευρώπης.