Δέκα χρόνια μνημόνιο – Το “τέλος της κανονικότητας” και των ψευδαισθήσεων

Αν υπήρχε στις αρχές του ’10 το παιχνίδι “δέκα χρόνια μετά”, ή η εφαρμογή του Facebook που δείχνει πώς θα γεράσεις, θα είχαμε τώρα υλικό για να κλαίμε και να γελάμε μαζί. Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή -που σημαίνει και εξουσία- και τους αντεξουσιαστές της.

Εν αρχή ήταν το έργο του ΓΑΠ οι… “αντεξουσιαστές στην εξουσία”, ως πρελούδιο του ανέκδοτου της “Πρώτης Φοράς Αριστεράς”, που θα ακολουθούσε, με αρκετούς κοινούς πρωταγωνιστές. Τον Οκτώβρη του ’09, μετά τις εκλογές που συνέπεσαν με την Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων, ξεκινούσε η τελευταία διακυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, που ως τότε έμοιαζε πως θα κυβερνά για πάντα, ενώ ακόμα κι οι γαλάζιες παρενθέσεις των περασμένων 30 χρόνων -όπως η κυβέρνηση Καραμανλή- δανείζονταν κάποια πασοκικά στοιχεία για να μακροημερεύσουν.

Λίγα πράγματα ήταν πιο βαρετά από τους πρώτους μήνες της τελευταίας διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ -δύσκολα το συνειδητοποιεί κανείς, όσες φορές κι αν το επαναλάβει- που κύλησε με αφηγήματα όπως αυτό της Μπιρμπίλη για την “πράσινη ανάπτυξη”. Και ακόμα λιγότερα προμήνυαν στο ανυποψίαστο κοινό τη θύελλα που ερχόταν.

Η πρώτη φορά που ταράχθηκαν κινηματικά τα νερά, ήταν τον Δεκέμβρη του ’09, με το ΠΑΜΕ να προχωρά σε απεργία με τα σωματεία που συσπείρωνε -την πρώτη από τις πολλές που θα ακολουθούσαν- χωρίς τη σφραγίδα και το πτώμα της γραφειοκρατικής ΓΣΕΕ, που ακόμα και αυτό πάντως θα αναγκαζόταν από τη δυναμική των πραγμάτων να συρθεί σε αρκετές απεργιακές κινητοποιήσεις το επόμενο διάστημα, πριν απαξιωθεί εντελώς.

Η συνέχεια θα δινόταν έξω από τη Βουλή στις 5 Μάρτη, στο πρώτο πακέτο αντιλαϊκών μέτρων -υποτίθεται για να αποφευχθούν τα χειρότερα- με τον κόσμο να γεμίζει το Σύνταγμα και την Αλέκα να βγαίνει να μιλήσει και να θυμίζει την επέτειο του ’43 και μία από τις μεγάλες κινητοποιήσεις επί Κατοχής.

Τις επόμενες βδομάδες οι κινητοποιήσεις θα αυξάνονταν εκθετικά, όπως και ο κόσμος που συμμετείχε, και προπαντός το αγωνιστικό του φρόνημα. Μια μεταγενέστερη μελέτη υποστήριζε πως δύο εκατομμύρια άτομα κατέβηκαν τουλάχιστον μια φορά μες στη διετία 2010-12, σε πλήρη αντίθεση με το προηγούμενο διάστημα που βρισκόμασταν οι ίδιοι και οι ίδιοι. Μια άλλη επίσημη εκτίμηση υπολόγιζε σε 20 χιλιάδες συνολικά τις διαδηλώσεις που έγιναν σε όλη τη χώρα τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Ενώ εκείνο το διάστημα γεννήθηκε και το εμβληματικό σύνθημα που σφράγισε τα επόμενα χρόνια, αποτυπώνοντας την αισιοδοξία και τον ενθουσιασμό που επικρατούσε.

-Χωρίς εσένα γρανάζι δε γυρνά, εργάτη μπορείς χωρίς αφεντικά…

Η πρώτη κορύφωση ήρθε στις 5 Μάη, ημέρα ψήφισης του πρώτου μνημονίου στη Βουλή (αλλά και της προβοκάτσιας στη MARFIN), για να ακολουθήσουν πολλοί σταθμοί ακόμα, την επόμενη διετία κυρίως.

Το Μνημόνιο, που κλείνει δέκα χρόνια -και έχει μέλλον ακόμα- για κάποιους ήταν το “τέλος της κανονικότητας” και βασικά το τέλος των “ψευδαισθήσεων”, που θα ντύνονταν όμως ελπίδα και θα επέστρεφαν με διαφορετικό πρόσημο. Ήταν η αρχή του τέλους για το ΠΑΣΟΚ που γνωρίσαμε και η οριστική ταφόπλακα στη μεταπολίτευση, τη “μεταπολίτευση της μεταπολίτευσης” και τις βεβαιότητές της.

Από κινηματική σκοπιά, η περίοδος εκείνη μοιάζει με χαμένη άνοιξη ή μάλλον μια περίοδος όπου άνθησαν τελικά συγκεκριμένα λουλούδια από το πολιτικό περιβόλι και τον αντιμνημονιακό χυλό της εποχής, χωρίς να ευδοκιμήσουν τα ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά που υπήρχαν και καλλιεργήθηκαν ως ένα βαθμό. Εδώ, ωστόσο, θα μας απασχολήσει το πεδίο της οικονομικής βάσης στην οποία εκτυλισσόταν το πολιτικό παιχνίδι.

Το μνημόνιο στην ουσία του ήταν κάτι απλό: τα μέτρα που πήρε η αστική τάξη για να μετακυλίσει τα σπασμένα της κρίσης στον εργαζόμενο λαό. Το μνημόνιο δεν ήταν ελληνική ιδιαιτερότητα, αφού λίγο-πολύ, όλες οι κυβερνήσεις πήραν αντίστοιχα μέτρα σε όλες τις χώρες. Μ’ άλλα λόγια, αν δεν υπήρχε μνημόνιο, οι αστοί θα έπρεπε να το εφεύρουν ή… να κρατήσουν το 70% του αδιαπραγμάτευτου πυρήνα του -ακόμα και στις πιο “αριστερές, ριζοσπαστικές” εκδοχές των αστικών πολιτικών δυνάμεων.

Υπάρχουν όμως και ειδικότερες πτυχές που ζητούν μια απάντηση. Ποιες ήταν οι αντιθέσεις που διαμορφώθηκαν, διαμορφώνοντας με τη σειρά τους τις εξελίξεις; Ποια ήταν τα αντικρουόμενα συμφέροντα που εκδηλώθηκαν στο εσωτερικό της αστικής τάξης, την Ευρωζώνη και την ΕΕ; Γιατί είχε τόσο κομβικό ρόλο το δημόσιο χρέος και τα δημοσιονομικά μεγέθη της χώρας για μια καπιταλιστική κρίση που ξεκίνησε από τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα; Γιατί κάποιοι τόνιζαν την έλλειψη ρευστότητας ή τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας; Και ποιες ήταν οι αντιθέσεις μεταξύ των δανειστών -δηλαδή των συνιστωσών μερών της τρόικας;

Εν όψει της 10ης επετείου από την ψήφιση του πρώτου μνημονίου θα ακολουθήσουν μια σειρά (έξι συνολικά) εκλαϊκευτικά σημειώματα μες στη βδομάδα που έρχεται, που θα πιάσουν αυτά τα ερωτήματα και θα καλύψουν τρεις βασικούς άξονες.

α) Χρέος
β) Ευρωπαϊκή Ένωση
γ) Κρίση

Σε έναν ξεχωριστό κύκλο θα δούμε και κάποιες από τις πολιτικές εξελίξεις που σφράγισαν εκείνη την εποχή. Αναμείνατε στις οθόνες σας.