Άλεξ Κάστρο – “Δεν μπορούν να μας πάρουν την ελευθερία μας”

Ο Άλεξ Κάστρο είναι φωτογράφος και εικονολήπτης της Κουβανικής τηλεόρασης, όπως και επίσημος φωτογράφος του μπαλέτου Εσπανιόλ ντε Κούμπα. Φέρει, όπως και τα τέσσερα αδέρφια του από τη δεύτερη σύζυγο του Φιντέλ Κάστρο, μια παραλλαγή του ονόματος του μεγάλου Μακεδόνα στρατηλάτη, που τόσο θαύμαζε ο πατέρας του. Αυτό το διάστημα βρέθηκε στο Βερολίνο, όπου ξεκίνησε φωτογραφική έκθεση με εικόνες του, βγαλμένες από την καθημερινή ζωή των συμπατριωτών του στο νησί της επανάστασης. Με αφορμή την έκθεση, έδωσε συνέντευξη στην εφημερίδα Junge Welt, όπου μίλησε για την επαγγελματική του πορεία, το βαρύ σαν ιστορία όνομά του, αν έχει πολιτικές φιλοδοξίες, πώς βλέπει τις πρόσφατες συνταγματικές αλλαγές στην Κούβα και πώς αξιολογεί την πρόσφατη όξυνση στης κουβανοαμερικανικές σχέσεις:

Στο Βερολίνο αυτή την περίοδο υπάρχει η φωτογραφική σας έκθεση “Έτσι είμαστε εμείς οι Κουβανοί “. Για τι είδους εικόνες πρόκειται; 

Η έκθεση δείχνει τους Κουβανούς στο δικό τους κόσμο, τον τρόπο ζωής τους, τα συναισθήματά τους. Είναι μια μικρή παρουσίαση ενός μέρους του έργου μου.

Το πιο συχνό και γνωστό σας θέμα όμως ήταν ο πατέρας σας, Φιντέλ Κάστρο. Για πολλά χρόνια απαθανατίζατε τις επισκέψεις που λάμβανε κατ’ οίκον. Εμφανίζεται και στην έκθεση; 

Όχι, δε διάλεξα πλάνα με τον πατέρα μου για την έκθεση. Φυσικά όμως έχω πολλές φωτογραφίες, που ευχαρίστως μπορώ να δείξω στη Γερμανία, αν υπάρχει ενδιαφέρον.

Πώς είναι να συνεργάζεται κανείς τόσον καιρό με μια τόσο σημαντική δύναμη της παγκόσμιας πολιτικής; 

Έχω βγάλει φωτογραφίες με πολλά θέματα, αθλητισμό, την πόλη, τον πολιτισμό, τη Μόδα. Αλλά τα τελευταία χρόνια πράγματι ασχολήθηκα με την καταγραφή των δραστηριοτήτων του πατέρα μου. Αφότου ο ίδιος αποσύρθηκε, έγινα κατά κάποιο τρόπο ο προσωπικός του φωτογράφος. Έκανα με ευχαρίστηση τη δουλειά μου, μαζί με άλλους φωτογράφους της χώρας μου.

Οι φωτογραφίες από αυτές τις δραστηριότητές σας διαδίδονταν σε όλο τον κόσμο από τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων. Πώς νιώθει ένας φωτογράφος, όταν παντού υπάρχουν οι εικόνες του, αλλά συχνά δεν εμφανίζεται το όνομά του; 

Το όνομά μου αναφέρονται στις πηγές των εικόνων. Αλλά δούλευα όπως κι άλλοι φωτογράφοι. Ωστόσο έπρεπε να θέτω πιο ψηλά τον πήχυ σε μένα και στη δουλειά μου, γιατί ο πατέρας μου το περίμενε από μένα.

Πώς μπορεί να φανταστεί κανείς την κατάσταση: Είστε στο σπίτι σας και έρχονται υψηλοί επισκέπτες, όπως ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλάντιμιρ Πούτιν ή ο Αργεντίνος σταρ του ποδοσφαίρου Ντιέγκο Μαραντόνα. Τι γινόταν πίσω από τις κάμερες; 

Τον καιρό που ο πατέρας μου δεχόταν επισκέπτες στο σπίτι του, η ατμόσφαιρα ήταν μάλλον προσωπική και οικεία. Δεν υπήρχε λόγος να συμμετέχει ένας τόσο μεγάλος αριθμός ατόμων στις συνομιλίες, όπως γινόταν παλιότερα σε επίσημες επισκέψεις. Δεν υπήρχε κάποιο φοβερό πρωτόκολλο, ήταν πολύ πιο κοντινές, προσωπικές συναντήσεις. Οι ίδιοι οι επισκέπτες ένιωθαν πως δεν ήταν επίσημη συνάντηση, αλλά επίσκεψη σε μας κατ’ οίκον. Σε αυτές τις περιστάσεις έκανα απλά τη δουλειά μου ως φωτογράφος. Παρότι ήμουν σε αυτό το ιδιωτικό, οικογενειακό περιβάλλον, συγκεντρωνόμουν στη δουλειά μου.

Υπήρχε χώρος για οικογενειακή ζωή; 

Ναι, φυσικά. Έπρεπε και μπορούσαμε να τα ξεχωρίζουμε. Όταν ερχόταν επισκέψεις, δεν ήμουν ο οικοδεσπότης, αλλά ο φωτογράφος. Όταν ο επισκέπτης έφευγε, ήταν το σπίτι της οικογένειας. Και τότε μπορούσε να γίνει οτιδήποτε, κάποιες φορές συζητήσαμε για την επίσκεψη, κάποιες φορές μιλούσαμε για τελείως άλλα θέματα. Ήταν ό,τι κάνει κανείς στο σπίτι του μες στην οικογένεια.

Δεν σπουδάσατε αρχικά ως επαγγελματίας φωτογράφος, αλλά σπουδάσατε στη Μόσχα ηλεκτροχημεία. 

Ναι, και στην Κούβα δούλεψα ως μηχανικός σε εργοστάσιο ηλεκτρικών εξαρτημάτων. Αλλά πάντα με ενδιέφερε η φωτογραφία. Πρακτικά από παιδί άρχισα να φωτογραφίζω, αλλά αρχικά ήταν παιχνίδι, ένα χόμπι. Και στη Μόσχα έβγαζα παράλληλα φωτό, γιατί το υλικό γι’ αυτά ήταν κατάλληλο. Το 1998 είχα την ευκαιρία να ξεκινήσω ως καμεραμάν στην τηλεόραση. Ξεκινώντας από εκεί, άρχισα να δουλεύω ως επαγγελματίας. Σήμερα δε δουλεύω τόσο για την τηλεόραση, αλλά επικεντρώνομαι περισσότερο στη φωτογραφία.

Πώς ήταν η ζωή σας στην Κούβα ως έφηβος ή νεαρός ενήλικα; Ο γιος του Φιντέλ δεν είναι δα οποιοσδήποτε Κουβανός…

Όλοι οι Κουβανοί συνήθισαν να λένε πως ο Φιντέλ είναι πατέρας τους. Γι΄αυτό δεν είναι κάτι ξεχωριστό να είμαι γιος του.

Σας βοήθησε όμως, το να είστε βιολογικός του γιος, πχ. στο να βρείτε δουλειά στην τηλεόραση; Ή ήταν πρόβλημα η συγγένεια για σας; 

Στην τηλεόραση πράγματι ήταν πιο δύσκολο αρχικά, να κάνω τη δουλειά μου όπως κάθε άλλος επαγγελματίας. Αλλά η θέση μου προτάθηκε, επειδή οι άνθρωποι που με γνώριζαν, ήξερα πως ασχολούμαι με τη φωτογραφία. Δεν πιστεύω όμως πως είχα κάποια μεγαλύτερα πλεονεκτήματα, γιατί είμαι συγγενής με έναν αξιωματούχο. Δεν ανήκουμε στους ανθρώπους, που είχαν εύκολη ζωή λόγω καταγωγής. Ο πατέρας μας απαιτούσε πάντα σεβασμός προς όλους τους ανθρώπους, πειθαρχία και καλή συμπεριφορά στους άλλους. Δεν είμαι πρίγκηπας, δεν μπορώ να πάω κάπου στην Κούβα και να πω ποιος είμαι για να ανοίξουν όλες οι πόρτες.Όχι, δε δουλεύει έτσι η Κούβα. Υπάρχει κόσμος που το προσπαθεί αυτό, αλλά σε μένα και στην οικογένειά μου δε συνέβη ποτέ αυτό. Οι άνθρωποι το αντιλαμβάνονται. Μου φέρονται καλά, γιατί έχουν δει πως φερόμαστε εντελώς φυσιολογικά.

Δε σας ιντρίγκαρε ποτέ να αναλάβεται κάποιο πολιτικό αξίωμα; Πχ. κάποια θέση το Κομμουνιστικό Κόμμα; 

Όχι, ποτέ δε με ενδιέφερε αυτό. Εμείς οι Κουβανοί είμαστε μορφωμένοι και όλοι οι Κουβανοί ξέρουν από πολιτική. Μπορούμε να μιλήσουμε για όλα τα θέματα, γιατί στην Κούβα υπάρχει καλό εκπαιδευτικό σύστημα. Αλλά δεν έχουν όλοι τις ικανότητες και δυνατότητες να ηγηθούν στην πολιτική. Ανήκω στους ανθρώπους που δεν είναι σε θέση να αναλάβουν ηγετικούς ρόλους στην πολιτική. Μιλά για πολιτική, μελετώ πολιτικά θέματα, αλλά δεν είμαι πολιτικός.

Πώς βιώσατε τη μεγάλη συζήτηση για το νέο σύνταγμα, που υπάρχει από πέρσι στην Κούβα και που έκλεισε με το δημοψήφισμα το Φλεβάρη; 

Όπως όλα τα πράγματα, και το δημοψήφισμα είχε θετικές και αρνητικές πλευρές, ανάλογα με το ποια σκοπιά το βλέπει κανείς. Αλλά στην Κούβα υπάρχει κάτι, που δεν υπάρχει πουθενά αλλού. Καθένας είχε το δικαίωμα και την ευκαιρία να διαβάσει το σχέδιο, να προτείνει αλλαγές και να πει τι του αρέσει και τι όχι. Στη διάρκεια των συζητήσεων άλλαξαν πολλά πράγματα. Δεν ήταν βέβαια πια δυνατόν να αλλάξει το κείμενο, επειδή κάποιο μεμονωμένο άτομο δεν ήταν ευχαριστημένο από κάτι συγκεκριμένο. Αλλά όλες οι απόψεις ακούστηκαν, και όλος ο κόσμος συμμετείχε στις συζητήσεις.

Εσείς συμμετείχατε στις συζητήσεις για το σύνταγμα; 

Ναι, συμμετείχα όπως όλοι οι Κουβανοί πολίτες και συζήτησα με τους συναδέλφους μου.

Πώς αναπτύσσεται η Κούβα τώρα με το νέο σύνταγμα; Πολλοί νόμοι πρέπει να προσαρμοστούν πλέον… 

Στην Κούβα δεν υπάρχουν μεγάλες αλλαγές. Οι αλλαγές στο σύνταγμα είναι μικρές σε σχέση με το προηγούμενο, δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά στην καθημερινότητα. Δεν περπατάμε όλη μέρα με κείμενα νόμων μπροστά στη μύτη μας. Η καθημερινή ζωή δεν αλλάζει, αυτό που αλλάζει, είναι οι λεπτομέρειες.

Εκείνο που όμως αλλάζει – κι όχι προς το καλύτερο – είναι η σχέση με τις ΗΠΑ. Πώς κρίνετε τη νέα ένταση του εμπάργκο κατά της Κούβας από την Ουάσινγκτον; 

Εμείς οι Κουβανοί έχουμε συνηθίσει να μας μπλοκάρουν οι Βορειοαμερικανοί. Τρία τέταρτα του κουβανικού πληθυσμού έχουν γεννηθεί υπό τις συνθήκες του εμπάργκο. Άλλοτε ήταν ελαφρύτερο, τώρα είναι πιο σκληρό, αλλά έχουμε συνηθίσει να ζούμε με οικονομικά προβλήματα. Αυτό που μας βοηθάει, είναι η γνώση της κατάστασης. Οι Κουβανοί γνωρίζουν και βρίσκουν τρόπος να επιβιώσουν. Στην ευτυχία των Κουβανών δεν μπαίνει εμπάργκο – όσες δυσκολίες κι αν έχουμε. Και δεν μπορούν να μας πάρουν την ελευθερία. Δεν έχουμε αφεντικά, κι αυτό δε θέλει να το καταλάβει η βορειαμερικανική κυβέρνηση. Μπορούν να μας βάζουν εμπάργκο για όσο θέλουν, κι εμείς θα νιώθουμε τις οικονομικές συνέπειες, αλλά την ευτυχία μας δεν μπορούν να τη σημαδέψουν.