Από τον Γκουαϊδό στον Μπόρις Τζόνσον κι από το Σαντιάγο στο Παρίσι – Το “θερμό” 2019 στον κόσμο

Η χρονιά που μας αφήνει σε διεθνές επίπεδο είναι αυτό που η κινέζικη κατάρα ονομάζει να “ζεις σε ενδιαφέροντες καιρούς”. Από τη μια ενισχύθηκε σε πολλά μέρη του κόσμου η τάση συντηρητικής έως και ακροδεξιάς μετατόπισης των τελευταίων χρόνων, που αποτυπώθηκε κι εκλογικά σε ορισμένες περιπτώσεις, από την άλλη παρατηρήθηκε μια αναζωπύρωση, που θα συνεχιστεί όπως όλα δείχνουν, κινημάτων με πραγματικά λαϊκή και θα μπορούσε να πει κανείς για πρώτη φορά μετά από χρονιά και ταξική βάση ως ένα βαθμό, ανεξάρτητα από την όποια εξέλιξή τους στο μέλλον. Πρωταγωνίστρια θετικών και αρνητικών εξελίξεων η Λατινική Αμερική, ενώ στην Ευρώπη που συνεχίζει κατά τα φαινόμενα να “μαυρίζει” ελπιδοφόρες εξελίξεις φαίνεται να έρχονται από τη Γαλλία, που βλέπει τις μεγαλύτερες απεργιακές κινητοποιήσεις εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες. Η σταχυολόγηση γεγονότων είναι προφανώς ενδεικτική και μόνο, αφού σε κάθε γωνιά του πλανήτη θα μπορούσε να κανείς να εντοπίσει γεγονότα που άφησαν με τον ένα ή άλλο τρόπο τους το στίγμα τους το 2019, κυοφορώντας πιθανά εξελίξεις και το ερχόμενο έτος.

Βενεζουέλα

Είμαστε ακόμα ζωντανοί θα μπορούσε να τραγουδήσει κανείς για το Νικολάς Μαδούρο και τη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνησή του. Το πραξικόπημα του Γενάρη αποδείχθηκε εξαρχής ερασιτεχνικό στα όρια της οπερέτας, με το γιωτά δαπίτη Χουάν Γκουαϊδό να υποδύεται το μεταβατικό πρόεδρο και παρά την αμέριστη στήριξη των ΗΠΑ και της ΕΕ (ανάμεσά τους και η Ελλάδα, με το ΣΥΡΙΖΑ να παίζει σε διπλό ταμπλό και τη ΝΔ μόλις ανέλαβε την εξουσία να αναγνωρίζει τον ήδη αποτυχημένο πραξικοπηματία), που έσπευσαν μαζικά να αναγνωρίσουν τη νομιμότητα της “κυβέρνησής” του να αποτυγχάνει μέχρι στιγμής οικτρά. Ο λαός της Βενεζουέλας κόντρα στη διεθνή κι εγχώρια προπαγάνδα του κωλόχαρτου στάθηκε στο πλευρό του νόμιμου προέδρου, οι οπαδοί της αντιπολίτευσης γρήγορα έχασαν τον ενθουσιασμό τους, αλλά αναντίρρητα βασικό ρόλο στην ως τώρα αποτροπή της πραξικοπηματικής ανόδου της αμερικανοκίνητης ακροδεξιάς συμμαχίας στην εξουσία έπαιξε η σχεδόν παντελής αδυναμία της τελευταίας να αποκτήσει οποιοδήποτε σοβαρό έρεισμα στο στρατό και τα σώματα ασφαλείας της Βενεζουέλας. Φυσικά τίποτε ακόμα δεν έχει τελειώσει, όπως απέδειξε και πρόσφατη επίθεση σε στρατιωτική βάση της χώρας, καθώς η Βενεζουέλα δεν έχει μόνο να αντιμετωπίσει ένα σύνολο εξωτερικών πιέσεων από τις ΗΠΑ και τα πολλά σύμμαχα κράτη της στην περιοχή, ούτε μόνο τις διαρκείς συνωμοσίες της λαβωμένης μα παρούσας αντιπολίτευσης, αλλά και τις ίδιες τις αδυναμίες κι αντιφάσεις – δομικές και υποκειμενικές – του σοσιαλδημοκρατικού μοντέλου διαχείρισης των τελευταίων δυο δεκαετιών.

Βολιβία

Οι πραξικοπηματίες της Βολιβίας και οι βορειατλαντικοί τους σπόνσορες πήραν το μάθημά τους από το πάθημα της κοντινής Βενεζουέλας, ποντάροντας σε προσεταιρισμό του στρατού και της αστυνομίας, μεταξύ άλλων με πακτωλούς χρημάτων σε ηγετικά τους στελέχη, αλλά και ενορχηστρώνοντας διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης περί δήθεν νοθείας στις προεδρικές εκλογές του Οκτωβρίου, όπου ο Έβο Μοράλες αναδείχθηκε για μια ακόμα φορά νικητής. Η έμμεση πλην σαφής απειλή της ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων για αιματηρό πραξικόπημα εξώθησε το Μοράλες στην επιλογή της παραίτησης και της καταφυγής στο Μεξικό, με μπαράζ ηγετικών στελεχών της κυβέρνησής του να ακολουθεί, καθώς η αντιπολίτευση προέβαινε σε ανοιχτές απειλές κατά της ζωής των ίδιων και των οικογενειών τους, ακόμα και σε απαγωγές οικείων τους. Μια παγκοσμίως άγνωστη ακροδεξιά πολιτικός, η Ζανίνε Ανιές με καταγεγραμμένο μίσος κατά των ιθαγενών ανέλαβε “μεταβατικά” τα ηνία της χώρας με τη βίβλο στο χέρι. Ακολούθησε ένα λουτρό αίματος κατά οπαδών του Μοράλες σε όλη τη χώρα, για το οποίο μαθαίνει κανείς ελάχιστα πράγματα από τα διεθνή ΜΜΕ. Θεωρητικά η χώρα βαδίζει σε εκλογές, με την αντιπολίτευση να ελέγχει τους όρους και το κόμμα του Μοράλες να προσπαθεί να ανασυνταχθεί ορίζοντας υποψηφίους και λαμβάνοντας μέτρα για το ενδεχόμενο ενός νέου πραξικοπήματος.

Χιλή

Ένα εξαιρετικά μαζικό και δυναμικό κίνημα ξέσπασε στη Χιλή στα μέσα του περασμένο Οκτωβρίου, και με διάφορα σκαμπανεβάσματα εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξέλιξη. Όλα ξεκίνησαν από μια αύξηση στο μετρό της πρωτεύουσας Σαντιάγο, η οποία γρήγορα αναιρέθηκε υπό το βάρος των αντιδράσεων. Γρήγορα όμως φάνηκε πως ήταν μόνο η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της οργής, τόσο κατά της ακροδεξιάς κυβέρνησης του Σεμπιαστιάν Πινιέρα, όσο και συνολικά κατά του νεοφιλελεύθερου μοντέλου έμπνευσης Πινοτσέτ που παρά τις εναλλαγές κυβερνήσεων μετά την πτώση του δικτάτορα το 1990, τηρείται με μικρές αλλαγές απαρέγκλιτα. Ο Πινιέρα απάντησε με λίγο καρότο δημοψηφίσματος για σύνταξη νέου συντάγματος και πολύ μαστίγιο καταστολής, επιπλέον νομοθετικής θωράκισης των σωμάτων ασφαλείας κατά των διαδηλωτών, αλλά και εκατόμβες τραυματιών, τουλάχιστον 26 νεκρούς. ‘Έμβλημα” της ακραίας αστυνομικής βίας έγιναν τα βγαλμένα μάτια εκατοντάδων διαδηλωτών, που συνεχίζουν να μάχονται ακόμα με περιβολή ‘Αη – Βασίλη. Στις πιο σκληρές εικόνες του 2019 συγκαταλέγεται αδιαμφισβήτητα και η σύνθλιψη κυριολεκτικά διαδηλωτή μεταξύ τεθωρακισμένων πριν λίγες μόνο μέρες.

Κολομβία

Κάπως λιγότερο προβεβλημένες, αλλά ιδιαίτερα σημαντικές ήταν και οι κινητοποιήσεις που ξέσπασαν στα τέλη του Νοέμβρη του 2019 στην Κολομβία, ενάντια στην αυταρχική διακυβέρνηση του Ιβάν Ντούκε. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σε όλη τη χώρα συμμετείχαν σε απεργιακές κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις ενάντια στη λιτότητα, τις ιδιωτικοποιήσεις, τα αντεργατικά μέτρα της κυβέρνησης, αλλά και την πρακτική ακύρωση της ειρηνευτικής συμφωνίας του 2016, με την οποία το αντάρτικο FARC κατέθεσε τα όπλα. Οι δολοφονίες πρώην ανταρτών, ανθρώπων του περιγύρου τους, αλλά και κοινωνικών αγωνιστών σε τοπικές κοινότητες αποτελούν καθημερινότητα για την Κολομβία την τελευταία τριετία, ενώ μόνο μέσα στο 2019 δολοφονήθηκαν από στρατιώτες και παρακρατικές δυνάμεις 160 άνθρωποι, με πιο πρόσφατο θύμα μια νεαρή γυναίκα. Αλλά και οι διαδηλώσεις κατά του Ντούκε άφησαν πίσω τους τουλάχιστον 3 νεκρούς από την καταστολή, ενώ νεαρός στρατιώτης αυτοκτόνησε λόγω της πίεσης που δέχτηκε επειδή στάθηκε αλληλέγγυος με τους διαδηλωτές.

Γαλλία

Αν το 2018 σημαδεύτηκε από τα “Κίτρινα Γιλέκα”, που συνέχισαν τις κινητοποιήσεις ακόμα κι ένα χρόνο μετά τις πρώτες συγκεντρώσεις, σε πολύ λιγότερο μαζική κλίμακα, κατακερματισμένα και με εμφανή ποια την έλλειψη συγκεκριμένου πολιτικού στίγματος που τα χαρακτήριζε εξαρχής, το τέλος του 2019 βρίσκει τη Γαλλία σε αστερισμό απεργιών και διαδηλώσεων που είχε να δει η χώρα από το 1995. Μεταφορές, εκπαίδευση, ενέργεια και πολλοί ακόμα κλάδοι κυρίως του δημόσιου τομέα έχουν παραλύσει ακόμα κι εν μέσω των εορτών, με αιχμή του δόρατος την αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64. Τα συνδικάτα και γενικά το εργατικό κίνημα, που είχαν αισθητό, αλλά μάλλον δευτεραγωνιστικό ρόλο την εποχή των “Γιλέκων”, επανακάμπτουν δυναμικά στο προσκήνιο του γαλλικού πολιτικού σκηνικού και, παρά τον θλιβερό γενικά συσχετισμό πολιτικών δυνάμεων στη χώρα, που αποτρέπει υπερβολική αισιοδοξία για ριζικές πολιτικές αλλαγές στο εγγύς μέλλον, η αφύπνιση του “γαλλικού κόκκορα” είναι ίσως η μόνη ευχάριστη νότα στο γκρίζο κοινωνικοπολιτικό σκηνικό της γηραιάς ηπείρου.

Βρετανία

Οι εκλογές της 12ης Δεκέμβρη αποδείχτηκαν θρίαμβος για τον Μπόρις Τζόνσον, που έκτοτε, για τα ελληνικά ιδίως ΜΜΕ, έγινε από γραφικός δημαγωγός εν μία νυκτί απλώς “αιρετικός” ηγέτης και μέγας φιλέλληνας, όπως προσπάθησαν να μας πείσουν αναπαράγοντας ομηρικές απαγγελίες του νεοεκλεγέντα Βρετανού πρωθυπουργού με ερασμιακή προφορά. Οι Συντηρητικοί κατήγαγαν τη μεγαλύτερη νίκη τους από το 1987, διεμβολίζοντας παραδοσιακά κάστρα των Εργατικών στον αγγλικό βορρά, που είχε νωρίτερα στηρίξει μαζικά το Brexit στο δημοψήφισμα του 2016. Ο Τζόνσον με νέο αέρα θα συνεχίσει από εδώ και πέρα το σκληρό παζάρι με την ΕΕ για να επιβάλλει τη δική του φιλική προς μεγάλα τμήματα του βρετανικού κεφαλαίου έξοδο από τον οργανισμό, χωρίς να μπορούν να γίνουν ακόμα ακριβείς προβλέψεις για το πού θα καταλήξει το ευρωβρετανικό μπρα-ντε-φερ. Οι  Εργατικοί από την άλλη, αν και πρώτο κόμμα στη νεολαία, βγαίνουν από τη βαρύτερη ήττα της ιστορίας τους μετά το 1935, με τον “λίγο” Τζέρεμι Κόρμπιν να λειτουργεί ως εύκολος αποδιοπομπαίος τράγος για το κόμμα του, τάχα επειδή ήταν “πολύ αριστερός”. Τα γεγονότα βέβαια είναι πεισματάρικα και αποδεικνύουν το ακριβώς αντίθετο, ότι αυτό που ηττήθηκε ήταν η πολιτική με τον αστυφύλαξ και το χωροφύλαξ, που δεν είναι βέβαια ίδιον του Κόρμπιν ή της “αριστερής πτέρυγας” των Εργατικών στη Βρετανία, αλλά παραδοσιακό γνώρισμα της σοσιαλδημοκρατίας και δη της ευρωπαϊκής.

Ισπανία – Πορτογαλία

Χρονιά πολλαπλών εκλογικών αναμετρήσεων ήταν το 2019 στην Ιβηρική Χερσόνησο, με τη σοσιαλδημοκρατία να αναδεικνύεται κραταιά, αλλά και την ακροδεξιά να κάνει δυναμική εμφάνιση, ιδιαίτερα στην Ισπανία. Η τελευταία, χωρίς να λογαριάσουμε τοπικές και ευρωεκλογές, γνώρισε δυο βουλευτικές αναμετρήσεις μέσα στη χρονιά, με πιο πρόσφατη το Νοέμβριο και συνολικά 4 σε μια τετραετία. Η κόπωση του εκλογικού σώματος εκφράστηκε και στα αρκετά χαμηλά ποσοστά συμμετοχής περί το 57% στις τελευταίες κάλπες, που διεξήχθησαν στο φόντο της αναζωπύρωσης του καταλανικού ζητήματος, που αποτέλεσε καταλύτη της “νεκρανάστασης” του Λαϊκού Κόμματος μέσα σε λίγους μήνες, αλλά κυρίως τροφοδότη της εκρηκτικής ανόδου του ακροδεξιού Vox, που παγιώθηκε ως τρίτη δύναμη με αυξημένα μάλιστα ποσοστά στο 15%, στέλνοντας στα τάρταρα τους κεντροδεξιούς, εξίσου εθνικιστές Θιουδαδάνος. Οι σταθερά μειούμενης επιρροής Ποδέμος ευελπιστούν ότι επιτέλους θα πραγματοποιήσουν το όνειρο της συγκυβέρνησης με τους Σοσιαλιστές, μετά την κατ’αρχήν συμφωνία Σάντσεθ – Ιγκλέσιας για σχηματισμό κυβέρνησης συμμαχίας, η οποία όμως έχει ακόμα ανάγκη στήριξης από μικρότερα τοπικά κόμματα για να αποκτήσει την απαιτούμενη πλειοψηφία στην ισπανική βουλή. Χωρίς ιδιαίτερες μεταβολές το πολιτικό σκηνικό στην Πορτογαλία, με το κυβερνών σοσιαλιστικό κόμμα να βγαίνει ενισχυμένο σε σχέση με την προηγούμενη τετραετία στις κάλπες του Οκτώβρη, το κεντροδεξιό “Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα” να καταγράφει τη χειρότερη επίδοση από το 1983, και τον πρωθυπουργό να δηλώνει έτοιμο να συνεχίσει την κυβέρνηση μειοψηφίας με την ανοχή αριστερών κομμάτων, ανάμεσά τους το ΚΚΠ, που μετά από ένα καταστροφικό αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές του ίδιου χρόνου κατέγραψε ένα απλά κακό ποσοστό στις βουλευτικές, χωρίς πάντως να φαίνεται έτοιμο να βγάλει συμπεράσματα για τα πραγματικά αίτια της συνεχιζόμενης πτώσης του. Οδυνηρή έκπληξη, κυρίως για συμβολικούς λόγους, η είσοδος ακροδεξιού βουλευτή στο πορτογαλικό κοινοβούλιο για πρώτη φορά μετά την ανατροπή της δικτατορίας το 1974, κυρίως ελέω εκλογικού συστήματος, που επέτρεψε αντιπροσώπευση του κόμματος Chega με 1,3% των ψήφων.

Χονγκ – Κονγκ

To 2019 είδε την αναβίωση του “κινήματος της Ομπρέλας” του 2014 στο Χονγκ – Κονγκ, αυτή τη φορά σε πιο βίαιη κλίμακα και με διάρκεια που συνεχίζεται ως σήμερα. Αφορμή η εναντίωση στην απόφαση της κινεζικής κυβέρνησης να εκδίδονται φυγάδες εγκληματίες σε μέρη με τα οποία ως τώρα η αυτόνομη περιοχή του Χονγκ – Κονγκ δεν έχει συμφωνία έκδοσης, όπως η Ταϊβάν, αλλά κυρίως η υπόλοιπη Κίνα. Πίσω από αυτό το “δημοκρατικό” αίτημα, φάνηκε πολύ γρήγορα πως κρύβονταν ολοένα και πιο ανοιχτά αποσχιστικές τάσεις δυτικόστροφων στρωμάτων της περιοχής, που δεν είχαν κανένα πρόβλημα να διατρανώνουν την νοσταλγία τους για την βρετανική αποικιοκρατία και να εκφράζουν με κάθε τρόπο την ευγνωμοσύνη τους στις ΗΠΑ και προσωπικά τον πρόεδρο Τραμπ, που με κάθε τρόπο στήριξε τις κινητοποιήσεις στα πλαίσια του οξυνόμενου ανταγωνισμού με την Κίνα. Στο ίδιο μήκος κύματος η πλειονότητα των δυτικών ΜΜΕ, που αγανάκτησαν για την αστυνομική βία κατά των διαδηλωτών, πρακτικά αποσιωπώντας τις επιθέσεις και τις καταστροφές των τελευταίων, ενώ, παρά τον ολοφάνερα αντιδραστικό χαρακτήρα των αιτημάτων τους, η γοητεία της “εξέγερσης για την εξέγερση” φαίνεται πως κατέλαβε και τμήματα της “αριστεράς” διεθνώς, ενώ και στην Ελλάδα υπήρξε ντροπαλή ή και πιο ανοιχτή στήριξη από τμήματα της αναρχίας και παρυφές του εξωκοινοβουλίου.

ΗΠΑ

Η πρόταση μομφής κατά του προέδρου Τραμπ από το υπό έλεγχο των Δημοκρατικών Κογκρέσο μονοπώλησε την αμερικανική επικαιρότητα, αποτελώντας το τρίτο μόλις παράδειγμα στην αμερικανική ιστορία, μετά το 1868 σε βάρος του Άντριου Τζόνσον και του Μπιλ Κλίντον για την υπόθεση Λεβίνσκι το 1998, όταν είχαν εκκινηθεί παρόμοιες διαδικασίες που σκόνταψαν στο γεγονός ότι δεν υπήρχε ταύτιση γερουσίας -κογκρέσου. Όσο για το Ρίτσαρντ Νίξον, παραιτήθηκε λόγω του σκανδάλου Γουοτεργκέητ πριν προχωρήσει η διαδικασία στη σχετική ψηφοφορία. Ούτε αυτή τη φορά προβλέπεται κάποια ανατροπή στην παράδοση, καθώς η γερουσία ελέγχεται από τους Ρεπουμπλικάνους κι είναι ένα ζήτημα που μένει να αποδειχθεί στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου αν τελικά η όλη υπόθεση βλάψει ή ενισχύσει το “αντισυστημικό” προφίλ που καλλιεργεί μεθοδικά ο Ντόναλντ Τραμπ από την πρώτη στιγμή της καθόδου του στην προεδρική αρένα το 2016.

Αλβανία

Η χρονιά έκλεισε με τον πιο τραγικό τρόπο στη γειτονική χώρα, καθώς σεισμός 6,4 ρίχτερ που χτύπησε το νότο της Αλβανίας, ιδιαίτερα την περιοχή του Δυρραχίου, έγινε ο φονικότερος του 2019 παγκοσμίως και ο χειρότερος τα τελευταία 40 χρόνια στη χώρα. 52 νεκροί, 3000 τραυματίες και αμέτρητες υλικές καταστροφές ανέδειξαν τη γύμνια και τη διαφθορά του κρατικού μηχανισμού, αλλά και την απουσία αντισεισμικής προστασίας στις δεκαετίες μετά τις ανατροπές, όπως αποδεικνύει το γεγονός ότι παλιότερα κτίρια άντεξαν πολύ καλύτερα σε σχέση με πιο νεόδμητες οικοδομές. Στη χώρα μας, εκτός από μεμονωμένος φωνές ρατσιστικής χαιρεκακίας και μίσους, κυρίως ανώνυμα μέσω ΜΚΔ, εκφράστηκε ένα μεγάλο κύμα αλληλεγγύης στο δοκιμαζόμενο αλβανικό λαό, τόσο από ομοεθνείς τους που ζουν στην Ελλάδα όσο και από Έλληνες.

Bραζιλία

Οι δεκάδες χιλιάδες πυρκαγιές στη ζούγκλα του Αμαζονίου, του μεγαλύτερου πνεύμονα πρασίνου του πλανήτη, με πολύμηνη διάρκεια που αυξάνεται από χρόνο σε χρόνο, αποτέλεσαν αδιαμφισβήτητα τη μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή της χρονιάς. Πέρα από την όποια επίδραση της κλιματικής αλλαγής, που με τη σειρά της επηρεάζεται εν είδει φαύλου κύκλου από κάθε νέα καταστροφή του δάσους, τα αίτια μπορούν να αναζητηθούν τόσο στην αντιπεριβαλλοντική πολιτική του Ζαϊρ Μπολσονάρου, που ενθάρρυνε όσους εποφθαλμιούν τις απέραντες εκτάσεις, ενώ άφησε γυμνούς τους μηχανισμούς αντιμετώπισης των πυρκαγιών, αλλά και τη διαχρονική δράση μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών, που τροφοδοτεί τη ζήτηση που οπλίζει το χέρι των εμπρηστών.