EZLN – Ζαπατίστας: Η εξέγερση της αξιοπρέπειας

Το Γενάρη του 1994 η διεθνής κοινή γνώμη στρέφεται προς τις ομιχλώδεις πλαγιές των βουνών της Τσιάπας, στο νότιο Μεξικό, όπου συγκροτείται το κίνημα των ανταρτών Ζαπατίστας, που διεκδικούν δικαιώματα για τους ιθαγενείς και τους φτωχούς.

Ο Στρατός των Ζαπατίστα για την Εθνική Απελευθέρωση (Ejercito Zapatista de Liberacion Nacional, EZLN), ή Ζαπατίστας όπως συνηθίσαμε μονολεκτικά να τους αποκαλούμε, έρχονται στο προσκήνιο την Πρωτοχρονιά του 1994, όταν καταλαμβάνει αιφνιδιαστικά την πόλη Σαν Κριστομπάλ δε λα Κάσας, πρωτεύουσα της περιοχής των Τσιάπας, που είναι η φτωχότερη περιοχή του Μεξικού (η ένοπλη εξέγερση θα σταματήσει μετά από 12 μέρες αιματοχυσίας και θα συναφθεί εκεχειρία με την κυβέρνηση του Μεξικού).

Ο στρατός των Ζαπατίστας αποτελούταν κυρίως από φτωχούς Ινδιάνους χωρίς γη, με μοναδική «περιουσία» την καταπίεση που υφίσταντο από την τάξη των εκμεταλλευτών, που δεν άντεξαν άλλο την καταπάτηση των δικαιωμάτων τους και αποφάσισαν να υπερασπιστούν την αξιοπρέπεια και την ίδια τους τη ζωή. Γνωστότερος εκπρόσωπος του κινήματος των Ζαπατίστας υπήρξε ο «εξεγερμένος Υποδιοικητής» Μάρκος.

O εξεγερμένος Υποδιοικητής Μάρκος

Τον Γενάρη του 1996, με την ευκαιρία της δεύτερης επετείου της ένοπλης εξέγερσης στην πολιτεία Τσιάπας ο Υποδιοικητής Μάρκος από τη ζούγκλα της Λακανδόνα αναγγέλλει τη συγκρότηση πολιτικού μετώπου δηλώνοντας: «Το Εθνικοαπελευθερωτικό Μέτωπο των Ζαπατίστας δε θα πολεμήσει για να αναλάβει την πολιτική εξουσία, αλλά θα παλέψει για τη δημοκρατία. Οι Ζαπατίστας δε θα «εξαφανιστούν» αλλά θα καταβάλουν πολλές και σημαντικές προσπάθειες στο πολιτικό πεδίο». Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο των Ζαπατίστας, όπως ονομαζόταν το νέο κίνημα, υποκαθιστούσε πολιτικά το ένοπλο κίνημα EZLN.

Οι Ζαπατίστας, εκτός από ένοπλες συγκρούσεις με τον στρατό του Μεξικού και τις υποκινούμενες και χρηματοδοτούμενες από αμερικανικά συμφέροντα παραστρατιωτικές ακροδεξιές οργανώσεις, αντιμετώπισαν πολλές δολοφονίες στελεχών τους και μια γιγαντιαία συκοφαντική προπαγάνδα από την κυβέρνηση της χώρας, αμερικανικά ΜΜΕ κλπ. που είχαν στόχο να αμαυρώσουν τον αγώνα τους.

Το φθινόπωρο του 1997, 15.000 Ζαπατίστας ξεκινούν από το Σαν Κριστομπάλ δε λας Κάσας και μετά από μια πολυήμερη πορεία φτάνουν στην Πόλη του Μεξικού, ζητώντας από την κυβέρνηση τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ινδιάνικων πληθυσμών, τη συνταγματική αναγνώριση των δικαιωμάτων και του πολιτισμού των Ζαπατίστας και την απομάκρυνση 25.000 – 40.000 ομοσπονδιακών στρατευμάτων από την επαρχία Τσιάπας.

Πληροφορίες από το διεθνή Τύπο, καθώς και από αυτόπτες μάρτυρες επιβεβαιώνουν ότι στρατιωτικές δυνάμεις και παραστρατιωτικές οργανώσεις, με την ανοχή, αν όχι ενθάρρυνση της κυβέρνησης του Μεξικού, προβαίνουν σε απαγωγές, βασανισμούς και δολοφονίες πολιτών, ενώ, παράλληλα, έχει σταματήσει τις ειρηνευτικές συνομιλίες με τους Ζαπατίστας.

Το Φλεβάρη του 2001 οργανώνεται από τους Ζαπατίστας η μεγάλη «πορεία για την ειρήνη», από την περιοχή Τσιάπας, προς την πρωτεύουσα, μια  διαμαρτυρία – απαίτηση για τα δικαιώματα των ιθαγενών του Μεξικού. Οι κάτοικοι των πόλεων όπου περνάει η πορεία υποδέχονται θερμά τους Ζαπατίστας, που αντιμετωπίζουν παράλληλα απειλές για επιθέσεις βίαιης καταστολής και συκοφάντηση του αγώνα τους από τις αρχές και διάφορα αμερικανικά ΜΜΕ που κάνουν λόγο για «δημόσιες σχέσεις» των Ζαπατίστας και του Υποδιοικητή Μάρκος.

«Οι ισχυροί μάς αποκαλούν αφελείς» δηλώνει ο Υποδιοικητής Μάρκος, που ηγείται της μεγάλης πορείας, βγαίνοντας για πρώτη φορά από την Πολιτεία των Τσιάπας, από την Πρωτοχρονιά του 1994, όταν πρωτοξέσπασε η εξέγερση των Ζαπατίστας.

Τον επόμενο μήνα αφού διέσχισαν 3.000 χιλιόμετρα, οι Ζαπατίστας «εισβάλουν» πανηγυρικά στη Βουλή, για να υπερψηφίσουν το νομοσχέδιο για τα δικαιώματα των Ινδιάνων που δίνει μεγαλύτερη αυτονομία στις κοινότητες των αυτόχθονων Μεξικανών, κάτι που άλλωστε αποτελεί όρο για την επανάληψη των συνομιλιών για ειρήνευση, που είχαν παγώσει από το 1996.

Η Διοικητής Εστέρ του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού των Ζαπατίστας, απευθυνόμενη προς τα μέλη του μεξικανικού Κοινοβουλίου, ανακηρύσσει τον τερματισμό της περιόδου της ένοπλης πάλης του EZLN και την έναρξη της πολιτικής πάλης, τονίζοντας: «Οι πολεμιστές μας έκαναν τη δουλειά τους. Τώρα ήρθε ο καιρός για κατανόηση. Το άτομο που σας μιλάει δεν είναι ο στρατιωτικός ηγέτης ενός αντάρτικου στρατού, αλλά η πολιτική ηγεσία ενός νόμιμου κινήματος».. Η ομιλία της γίνεται στην ολομέλεια του κοινοβουλίου, που μποϊκοτάρουν βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος λέγοντας «δεν διαπραγματευόμαστε με μασκοφόρους». Η συνεδρίαση της ολομέλειας γίνεται με την παρουσία  23 ανταρτών που έχουν καλυμένα τα πρόσωπά τους αλλά δεν φέρουν οπλισμό.

Το καλοκαίρι του 2005 από τους εκπροσώπους του EZLN προαναγγέλλεται η συγκρότηση πολιτικής συμμαχίας της Αριστεράς, «χωρίς όπλα, με ένα ειρηνικό, πολιτικό κίνημα» σε συνδυασμό με περιοδεία σε ολόκληρη τη χώρα προς αναζήτηση υποστήριξης εν όψει των προεδρικών εκλογών του επόμενου έτους. Οι Ζαπατίστας αναφέρουν ότι επιχειρούν να διευρύνουν την επιρροή τους σε «όλα τα μέρη του Μεξικού, όπου υπάρχουν ταπεινοί και απλοί άνθρωποι, όπως εμείς».

Η περιοδεία θα αποτελέσει ουσιαστικά την πρώτη μαζική «έξοδο» των ανταρτών από τα προπύργιά τους στη ζούγκλα της Λακατόνα, από το 2001 που διοργάνωσαν την επιτυχημένη πορεία τους προς την Πόλη του Μεξικού.

Το Κόμμα Κομμουνιστών του Μεξικού υποστηρίζει αυτή την προοπτική για την «ενότητα όλων των λαϊκών δυνάμεων στην πάλη για την ήττα του νεοφιλελευθερισμού» για μια νέα προοπτική για το Μεξικό.

Το 2006 μέσα σε κλίμα αυξημένης πόλωσης και καταστολής πραγματοποιούνται στο Μεξικό οι εκλογές.

Το EZLN, εκατοντάδες αριστερές, αντικαπιταλιστικές οργανώσεις καθώς και το Κόμμα Κομμουνιστών του Μεξικού απαρτίζουν την  Άλλη Καμπάνια, η οποία δεν κατεβαίνει στις εκλογές. Με τη λεγόμενη «6η Διακήρυξη της ζούγκλας Λακαντόνα», που έγινε τον Ιούνη του 2005, και υπογράφουν αυτές οι οργανώσεις, υπογραμμίζεται: «Ο αγώνας των ιθαγενών δε θα μπορέσει να κάνει ένα νέο βήμα, αν δεν ενωθεί με τον αγώνα των εργατών, των αγροτών, των φοιτητών, των εκπαιδευτικών, των υπαλλήλων, των εργαζομένων, δηλαδή, της πόλης και της υπαίθρου».

Η Άλλη Καμπάνια εκφράζει την αντίθεσή της στο άδικο εκλογικό σύστημα που αποκλείει τις λαϊκές δυνάμεις (απαιτούνται τεράστια οικονομικά ποσά για τη συμμετοχή στις εκλογές με εθνικό ψηφοδέλτιο), τονίζει ότι το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να δώσει τίποτε στον μεξικάνικο λαό και πρέπει να ανατραπεί, διακηρύσσοντας ότι αυτός ο αγώνας θα συνεχιστεί, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εκλογών.

Τον Δεκέμβρη του 2014, είκοσι χρόνια μετά την εξέγερση στην περιοχή των Τσιάπας, σε ανακοίνωση του EZLN σημειώνεται: «Πριν από 20 χρόνια δεν είχαμε τίποτα, καμία υπηρεσία υγείας ή εκπαίδευσης για τους ανθρώπους. Κανένας λαός δεν μπορούσε να επιλέξει τη δική του εξουσία, αν δεν αναγνωριζόταν ή δεν ελεγχόταν από τα πολιτικά κόμματα. Κανένας λαός δεν μπορεί να απορρίψει την εξουσία του, εάν δεν εκπλήρωνε το καθήκον και την υποχρέωσή της, ή αν αποδεικνυόταν διεφθαρμένη, επειδή υποστηρίζεται από τις επίσημες κρατικές και ομοσπονδιακές κυβερνήσεις, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπήρχε επίπεδο αρχής, η οποία ήταν πραγματικά στην υπηρεσία των ανθρώπων. Αλλά τώρα οι άνθρωποι μας έχουν αυτόνομη κυβέρνηση σε τοπικό, δημοτικό και επίπεδο. Είναι η απόφαση και η θέληση των ανθρώπων να επιλέξουν τη δική τους εξουσία και να τους απομακρύνουν από το γραφείο, όταν είναι απαραίτητο. (…)Υπάρχουν ακόμη πολλά να κάνουμε, αλλά είμαστε σίγουροι ότι θα προχωρήσουμε γιατί (ο αγώνας μας) βασίζεται στην αληθινή δημοκρατία, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη».

Το Σάββατο 25 του Μάη 2014 ο Υποδιοικητής Μάρκος απευθύνει προς τους Ζαπατίστας το τελευταίο διάγγελμα ως Υποδιοικητής, λέγοντας μεταξύ άλλων: «Η αδικία έχει τόσα πολλά ονόματα και προκαλεί τόσες πολλές κραυγές. Και μην ξεχνάμε ότι, ενώ ένα άτομο ψιθυρίζει, κάποιο άλλο κραυγάζει. Ακούγοντάς τους θα πρέπει να ενεργοποιηθούμε, ώστε να βρούμε μια διαδρομή που μετατρέπει την αδικία σε κάτι γόνιμο. Το μόνο που χρειάζεται είναι να χαμηλώσετε το κεφάλι σας και να ανυψώσετε την καρδιά σας. (…)Στις 2:08 π.μ., δηλώνω ότι ο Εξεγερμένος Μάρκος – ο αυτοαποκαλούμενος υποδιοικητής από ανοξείδωτο χάλυβα – παύει να υφίσταται».

Το περασμένο καλοκαίρι οι Ζαπατίστας ανακοίνωσαν πως θα κατεβάσουν υποψήφιο στις προεδρικές εκλογές του 2018 μια γυναίκα ιθαγενή, σηματοδοτώντας μια ακόμα αλλαγή στην πολιτική και τη δράση του κινήματος. «Το Μεξικό είναι τόσο γεμάτο βία», λένε, «που η χώρα δεν μπορεί πλέον να αντέξει άλλη».