Η νέα Κομισιόν στα μέτρα της «οικονομίας πολέμου» και της Έκθεσης Ντράγκι

Ανακοινώθηκε μετά βαΐων και κλάδων στις 18 Σεπτεμβρίου 2024 η σύνθεση της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν) από την Πρόεδρό της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Από την σχετική επιστολή της φον ντερ Λάιεν προς τους επιλεγέντες νέους επιτρόπους έγιναν γνωστές όχι μόνο οι αντίστοιχες αρμοδιότητές τους αλλά και το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να δράσουν.

Και αυτό δεν είναι άλλο από την υποχρέωσή τους να ενεργούν στο πλαίσιο της στρατηγικής που εξήγγειλε για τα επόμενα χρόνια το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 21-22 Μαρτίου 2024, δηλαδή την οικοδόμηση της «οικονομίας πολέμου», όπως μάλιστα αυτή εξειδικεύεται από την Έκθεση Ντράγκι.

Άλλωστε στη συνάντηση με την Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τους Προέδρους των Πολιτικών Ομάδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που έγινε στις 17 Σεπτεμβρίου 2024 στο Στρασβούργο προκειμένου η φον ντερ Λάιεν να τους ενημερώσει για τη σύνθεση της νέας Κομισιόν, η ίδια έκανε σπονδές στην Έκθεση Ντράγκι ως κατευθυντήρια γραμμή για την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ (https://ec.europa.eu/commission 17/9/2024).

Οικονομία Πολέμου

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην από 19 Μαρτίου 2024 «Προσκλητήρια επιστολή του Προέδρου Charles Michel προς τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου» επισημαίνεται με νόημα ότι «είναι πλέον καιρός να λάβουμε ριζοσπαστικά και συγκεκριμένα μέτρα για να είμαστε σε αμυντική ετοιμότητα και να θέσουμε την οικονομία της ΕΕ επί ποδός πολέμου. Αυτό σημαίνει περισσότερες δαπάνες και περισσότερες αγορές από κοινού, για μεγαλύτερη αποδοτικότητα. Πρέπει επίσης να βοηθήσουμε την αμυντική βιομηχανία να έχει πρόσβαση σε ιδιωτικούς και δημόσιους πόρους και να μειώσουμε τις κανονιστικές επιβαρύνσεις και φραγμούς» (www.consilium.europa.eu 19/3/2024).

Άλλωστε όπως είχε επισημανθεί και στον εύγλωττο τίτλο του σχετικού δελτίου τύπου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 19 Μαρτίου 2024 ««αν θέλουμε ειρήνη πρέπει να προετοιμαζόμαστε για πόλεμο» (www.consilium.europa.eu 19/3/2024).

Στη συνέχεια τη σκυτάλη πήρε στις 3 Μαΐου 2024 ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς της ΕΕ Τιερί Μπρετόν που σε συνέντευξη τύπου δήλωσε: «(…) Υπάρχει επομένως – και το λέω αυτό με σαφήνεια – η ανάγκη να ωθήσουμε τη βιομηχανική βάση και να τη μεταφέρουμε σε μια “οικονομία πολέμου“» (www.902.gr 9/6/2024).

Στην ίδια γραμμή ήταν και η «προεκλογική» ομιλία της φον ντερ Λάιεν σε σχέση με την «οικονομία πολέμου» που διακηρύχθηκε με τον πιο επίσημο τρόπο στις 18 Ιουλίου 2024 ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο άλλωστε και την ψήφισε στη θέση της προέδρου της Κομισιόν για πενταετή θητεία από 1/1/2025. Και το έκανε μάλιστα με την σημαντική πλειοψηφία των 401 ευρωβουλευτών που ψήφισαν υπέρ της έναντι 284 κατά (www.capital.gr 18/7/2024). Πολιτικά την υποψηφιότητα φον ντερ Λάιεν υποστήριξαν ανοικτά το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές (S&D), οι Φιλελεύθεροι και οι Πράσινοι.

Το μεγάλο παζάρι για τις προεδρίες των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων

Το μεγάλο παζάρι για τα χαρτοφυλάκια ανάμεσα στους ηγέτες της ΕΕ και στα συστημικά διεθνικά/υπερεθνικά πολιτικά κόμματα που έδωσαν ψήφο εμπιστοσύνης μέσω των Πολιτικών τους Ομάδων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην φον ντερ Λάιεν δεν ήταν και τόσο εύκολο.

Κατ΄ αρχάς θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψη ότι στο πρώτο μεγάλο παζάρι που έγινε αμέσως μετά τις ευρωεκλογές για τους επικεφαλής των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 27^ης Ιουνίου 2024 αποφάσισε ότι το ΕΛΚ θα λάβει το πόστο του Προέδρου της Κομισιόν με την φον ντερ Λάιεν, οι Σοσιαλιστές το θώκο του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου με τον πρώην πρωθυπουργό της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα και οι Φιλελεύθεροι το πόστο του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ σε θέματα εξωτερικής πολιτικής με την πρώην πρωθυπουργό της Εσθονίας Kaja Kallas. Αυτά στο προσκήνιο και με τη βούλα της απόφασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου η οποία δημοσιοποιήθηκε στα συμπεράσματα του (www.consilium.europa.eu 27/6/2024). Στο παρασκήνιο αποφασίστηκε τη θέση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να λάβει το ΕΛΚ με την ανανέωση της θητείας της Μαλτέζας Ρομπέρτα Μέτσολα και οι Σοσιαλιστές τη θέση του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων με την πρώην πρώτη αντιπρόεδρο της ισπανικής κυβέρνησης Nadia Calviño.

Η κομματική ταυτότητα της νέας Κομισιόν

Η ανάθεση των σχετικών χαρτοφυλακίων στην Κομισιόν βεβαίως έχει άμεση σχέση τόσο με τις χώρες προέλευσης των επιτρόπων όσο και με την κομματική τους τοποθέτηση.

Και όλα αυτά παρότι υποτίθεται ότι σύμφωνα με το άρθρο 17 της Συνθήκης για την ΕΕ «τα μέλη της Επιτροπής επιλέγονται ……μεταξύ προσωπικοτήτων που παρέχουν πλήρη εχέγγυα ανεξαρτησίας».

Έτσι 14 από τους 27 επιτρόπους προέρχονται από το ΕΛΚ, 7 από τους Σοσιαλιστές, 5 από τους Φιλελεύθερους και ένας από το Κόμμα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών στο οποίο προεδρεύει η Μελόνι (www.politico.eu 17/9/2024).

Οπότε βέβαια τίθεται το ερώτημα τι είδους ανεξαρτησία θα έχουν οι επίτροποι κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους αφού έχουν άμεση κομματική εμπλοκή τόσο στα εθνικά τους πολιτικά κόμματα όσο και στα διεθνικά/υπερεθνικά πολιτικά κόμματα στα οποία ανήκουν όπως είναι το ΕΛΚ, το Κόμμα των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών (ΚΕΣ), η Συμμαχία των Φιλελευθέρων και Δημοκρατών (ALDE) και το ECR.

Πως θα τηρήσουν άραγε την υποχρέωσή τους που απορρέει από το άρθρο 17 της Συνθήκης ΕΕ σύμφωνα με το οποίο «τα μέλη της Επιτροπής δεν επιζητούν ούτε δέχονται υποδείξεις από κυβερνήσεις, θεσμικά όργανα, λοιπά όργανα ή οργανισμούς», την ώρα που προτάθηκαν και επελέγησαν από τις κυβερνήσεις τους και την φον ντερ Λάιεν με πρώτιστο κριτήριο την κομματική τους ταυτότητα;

Η ακτινογραφία της νέας Κομισιόν

Από τη σύνθεση της νέας Κομισιόν και την ανάθεση των σχετικών χαρτοφυλακίων βάσιμα μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι πρόκειται για μια Κομισιόν στην υπηρεσία της οικονομίας πολέμου και της Έκθεσης Ντράγκι. Οι κατάλληλοι λοιπόν άνθρωποι στις κατάλληλες θέσεις.

Έχοντας λοιπόν υπόψη και την παραπάνω συμφωνία πακέτο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 27^ης Ιουνίου 2024 για τους επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, η νέα Κομισιόν έχει έξι εκτελεστικούς αντιπροέδρους, δύο Σοσιαλιστές την Ισπανίδα Teresa Ribera και τη Ρουμάνα Roxana Minzatu, δύο Φιλελεύθερους τον πρώην υπουργό εξωτερικών της Γαλλίας Stéphane Séjourné και την Kaja Kallas, έναν από το ECR της Μελόνι η οποία άλλωστε έκανε αποχή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στην ψηφοφορία για την εκλογή της φον ντερ Λάιεν και έναν από το ΕΛΚ, την Φινλανδή πρώην ευρωβουλευτή Henna Virkkunen. Όμως το ΕΛΚ δεν είναι ριγμένο καθώς πήρε τη θέση της Προέδρου της Κομισιόν αφού η φον ντερ Λάιεν είναι σαρξ εκ της σαρκός του ΕΛΚ και της γερμανικής χριστιανοδημοκρατίας.

Σε επίπεδο κρατών πέντε από τα επτά μεγαλύτερα κράτη πήραν τη θέση του Προέδρου και τις τέσσερις από τις έξι αντιπροεδρίες της Κομισιόν. Η Γερμανία τη θέση της Προέδρου της Κομισιόν και η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, και η Ρουμανία τις θέσεις εκτελεστικών αντιπροέδρων.

Θέση εκτελεστικού αντιπροέδρου πήρε η Φινλανδία, χώρα μεσαίου μεγέθους και από τις μικρές χώρες η Εσθονία τη θέση του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.

Βαλτικές χώρες, Φινλανδία και Πολωνία της προμετωπίδα της ΕΕ του Πολέμου

Το νέο χαρτοφυλάκιο της Άμυνας και του διαστήματος ανέλαβε ο Andrius Kubilius ο οποίος διετέλεσε στο παρελθόν δύο φορές πρωθυπουργός της Λιθουανίας, μιας και το Βίλνιους όχι μόνο βρίσκεται σε κόντρα με τη Ρωσία αλλά ταυτόχρονα οι διπλωματικές του σχέσεις με την Κίνα βρίσκονται στο ναδίρ λόγω Ταϊβάν.

Η Πολωνία μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον πρώην Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τούσκ επανήλθε στην στοργική αγκαλιά του ιερατείου των Βρυξελλών και πήρε «το ταμείο του μαγαζιού», δηλαδή το χαρτοφυλάκιο του Προϋπολογισμού της ΕΕ με τον Piotr Srafin ο οποίος διατέλεσε πρέσβης της Πολωνίας στην ΕΕ και επικεφαλής του ιδιαίτερου γραφείου του Τούσκ κατά την Προεδρία του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το διάστημα 2014-2019.

Πλέον η ΕΕ του Πολέμου κατά της Ρωσίας εκφράζεται με τον πιο σαφή τρόπο συμβολικά με τη Γερμανία και τους συμμάχους της από τις Βαλτικές χώρες, τη Φινλανδία αλλά και τη Ρουμανία στην πρώτη γραμμή κρούσης κατά της Μόσχας. Η μόνη που λείπει λόγω Όρμπαν είναι η Ουγγαρία προκειμένου να συμπληρωθεί το παζλ των χωρών που στις 22 Ιουνίου 1941 επιτέθηκαν στην ΕΣΣΔ μιας και τότε στην επιχείρηση Μπαρμπαρόσα συμμετείχαν Γερμανία, Φινλανδία, Ουγγαρία, Ρουμανία με την αγαστή συνεργασία των νεοναζί των βαλτικών χωρών και της φασιστικής Ιταλίας.

Αλλά και σε επίπεδο προσώπων οι συνειρμοί είναι σημαντικοί καθώς η φον ντερ Λάιεν χρημάτισε υπουργός άμυνας της Γερμανίας το διάστημα 2013-2019. Από την άλλη πλευρά το χαρτοφυλάκιο του υπουργού εξωτερικών της ΕΕ πήρε η πρώην πρωθυπουργός της Εσθονίας Κάγια Κάλας, το χαρτοφυλάκιο της Άμυνας ο επίσης πρώην πρωθυπουργός της Λιθουανίας AndriusKubilius και το χαρτοφυλάκιο τεχνολογικής κυριαρχίας και ασφάλειας η Φινλανδία. Έτσι οι χώρες μέλη της ΕΕ που συνορεύουν με τη Ρωσία αναλαμβάνουν να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά του πολέμου στην Ουκρανία.

Η Έκθεση Ντράγκι

Στο πεδίο της οικονομίας ο νυν αντιπρόεδρος της Κομισιόν και πρώην Πρωθυπουργός της Λετονίας το διάστημα 2009-2014, ο οποίος μάλιστα εφάρμοσε τη σκληρή μνημονιακή πολιτική του ΔΝΤ στη χώρα του, Βάλντις Ντομπρόφσκις αναλαμβάνει το χαρτοφυλάκιο της «οικονομίας και της παραγωγικότητας» και ως εκ τούτου θα έχει την εποπτεία της εφαρμογής των σκληρών όρων του Συμφώνου Σταθερότητας και του ευρωπαϊκού εξαμήνου. Ταυτόχρονα θα είναι αρμόδιος και για την εφαρμογή των εξαιρέσεων που προβλέπει το Σύμφωνο Σταθερότητας για τους πολεμικούς εξοπλισμούς των κρατών μελών της ευρωζώνης που πλέον δεν θα μετρούν στους δείκτες για το έλλειμμα και το χρέος.

Την επιτήρηση του υπερμνημονίου του Ταμείου Ανάκαμψης και της εκταμίευσης των επιχορηγήσεων και των δανείων προς τους ευρωπαϊκούς επιχειρηματικούς ομίλους καθώς και το Ταμείο Συνοχής αναλαμβάνει ως εκτελεστικός αντιπρόεδρος ο πρώην αναπληρωτής υπουργός εξωτερικών της Ιταλίας και στενός συνεργάτης της Μελόνι RaffaeleFitto.

Σε σχέση με την εφαρμογή της Έκθεσης Ντράγκι που αναζητά 800 δισ. ευρώ ετησίως, τα γαλλο-ισπανικά οικονομικά συμφέροντα αναμένεται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Έτσι τη συγκρότηση μιας ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής με έντονο κρατικό παρεμβατισμό και μαζικές ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις δωρεάν κονδυλίων αλλά και φτηνών δανείων στους ευρωπαϊκούς επιχειρηματικούς ομίλους ανέλαβε να εφαρμόσει ως εκτελεστικός αντιπρόεδρος, ο πρώην υπουργός εξωτερικών της Γαλλίας Stéphane Séjourné, στενός συνεργάτης του Μακρόν.

Από την άλλη το χαρτοφυλάκιο για την πράσινη μετάβαση και για τη δημιουργία πανευρωπαϊκών μονοπωλίων μέσω συγχωνεύσεων των διαφόρων «εθνικών πρωταθλητών» ανέλαβε η πρώην τρίτη αντιπρόεδρος της ισπανικής κυβέρνησης και στενή συνεργάτης του σοσιαλιστή Πέδρο Σάντσεθ, Teresa Ribera με εντολή από την φον ντερ Λάιεν να αλλάξει η πολιτική ανταγωνισμού εντός της ΕΕ προκειμένου μέσα από τη χαλάρωση της εφαρμογής των σχετικών κανόνων περί δήθεν «προστασίας του ανταγωνισμού και απαγόρευσης των κρατικών ενισχύσεων» να διευκολυνθούν έτι περαιτέρω οι συγχωνεύσεις επιχειρήσεων για τη δημιουργία ευρωπαϊκών υπερμονοπωλίων που θα ανταγωνιστούν σε μέγεθος και κεφάλαια τα αμερικανικά και κινεζικά μονοπώλια.

Έτσι στη σχετική της επιστολή προς την Ribera, η φον ντερ Λάιεν αφού πρώτα αναφέρεται στην Έκθεση Ντράγκι στη συνέχεια επισημαίνει επί λέξει ότι απαιτείται «μια νέα προσέγγιση στην πολιτική ανταγωνισμού, μια προσέγγιση που υποστηρίζει περισσότερο τις εταιρείες προκειμένου να ανέβουν κλίμακα στις παγκόσμιες αγορές» (https://commission.europa.eu 17/9/2024).

Και ο νοών νοείτο.

Ο Πέτρος, ο Γιόχαν κι ο Φρανς

Ταυτόχρονα οι Stéphane Séjourné και Teresa Ribera καλούνται να διευκολύνουν με την πολιτική τους την ενίσχυση της πολεμικής βιομηχανίας της ΕΕ με τουλάχιστον 100 δισ. ευρώ ετησίως προκειμένου να ανταποκριθεί στην αποστολή της για αύξηση της παραγωγής όπλων ούτως ώστε να διατηρηθεί η συνεχής τροφοδοσία πολεμοφοδίων στο μέτωπο της Ουκρανίας. Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να ανοίξουν οι δουλειές για την πολεμική βιομηχανία της Γαλλίας της Ισπανίας, της Ιταλίας αλλά κυρίως της Γερμανίας.

Έτσι για άλλη μια φορά ο Πέτρος, ο Γιόχαν κι ο Φρανς θα πιάσουν δουλειά φτιάχνοντας τανκς στις φάμπρικες του Μπράουν, του Φίσερ, του Κράφτ που αχώριστοι γίναν φτιάχνοντας τραστ.

Νότης Μαριάς
Καθηγητής Θεσμών της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης,
πρώην ανεξάρτητος ευρωβουλευτής και βουλευτής Ηρακλείου