Κατασκοπεύοντας για την ειρήνη – Αποκαλύφθηκε η ταυτότητα του “Θεόσταλτου” τέταρτου επιστήμονα που έδωσε μυστικά της ατομικής βόμβας στους Σοβιετικούς

Λένε πως ο καλύτερος κατάσκοπος είναι εκείνος η ταυτότητα του οποίου δεν αποκαλύπτεται ποτέ. Στην περίπτωση του Όσκαρ Σέμπορερ αυτό ισχύει μόνο μερικώς, καθώς οι υποψίες για τη δράση του υπέρ των Σοβιετικών υπήρχαν από αρκετά νωρίς, εξωθώντας τον να βρει καταφύγιο στην ΕΣΣΔ στις αρχές της δεκαετίας του ’50. Πέρασαν ωστόσο 70 χρόνια για να επιβεβαιωθεί και να αποκαλυφθεί δημόσια πως ανήκε στην ομάδα Αμερικανών επιστημόνων (για την ακρίβεια, ο σημαντικότερος ίσως ανάμεσά τους ήταν ο Γερμανός Κλάους Φουξ), που παρείχαν μυστικά της κατασκευής της ατομικής βόμβας στους Σοβιετικούς, επιταχύνοντας τη διαδικασία απόκτησής της από την ΕΣΣΔ, για την οποία ήδη εργάζονταν πυρετωδώς επί χρόνια κορυφαίοι επιστήμονες της χώρας.

Το όνομα του Σέμπορερ γνωστοποίησαν δυο Αμερικανοί καθηγητές ειδικευμένοι στη μελέτη της σοβιετικής κατασκοπείας, Τζον Έρλ Χέινς και Χάρβεϊ Κλερ, σε μελέτη που δημοσιεύτηκε διαδικτυακά στο περιοδικό της CIA. Βασική της πηγή υπήρξαν αποχαρακτηρισμένα το 2011 αρχεία του FBI, όπου το όνομα του κατασκόπου αναφέρεται ελάχιστες φορές σε σχέση με τον όγκο των αποχαρακτηρισμένων εγγράφων, αλλά και τα αρχεία της επιχείρησης SOLO, που διήρκεσε από το 1952 ως το 1980, βασισμένο σε δυο αδέρφια μέλη του ΚΚ ΗΠΑ που παράλληλα λειτουργούσαν ως πληροφοριοδότες του FBI. O αποχαρακτηρισμός των σχετικών εγγράφων φτάνει μόνο ως το 1956, αφήνοντας πολλά αναπάντητα ερωτηματικά για τη δράση του Σέμπορερ και την τύχη του μετά τη φυγή του για την ΕΣΣΔ.

Ο Σέμπορερ προερχόταν από οικογένεια μεταναστών Πολωνοεβραίων, που είχε στις τάξεις της μέλη του ΚΚ ΗΠΑ, κι ανήκε σε ένα δίκτυο συνδεδεμένο με τις Σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες. Ο Σέμπορερ σπούδασε μηχανικός και υπηρέτησε στον αμερικανικό στρατό από το 1942, ενώ το 1944 τοποθετήθηκε στο Σχέδιο Μανχάταν που στόχευε στην κατασκευή της πρώτης ατομικής βόμβας στο Λος Άλαμος. Αργότερα δούλεψε ως ηλεκτρολόγος μηχανικός για στο σώμα των Πεζοναυτών, ωστόσο οι ανώτεροι αξιωματικοί τον έκριναν ως «κίνδυνο για την ασφάλεια», λόγω των διασυνδέσεών του με κομμουνιστές, χωρίς ωστόσο να τον υποπτεύονται για κατασκοπεία.

Kαθώς ο μακαρθισμός έσφιγγε τα πλοκάμια του γύρω από κομμουνιστές αλλά και κάθε είδους προοδευτικούς στις ΗΠΑ, ο Σέμπορερ και μέλη της οικογένειάς του διέφυγαν στην ΕΣΣΔ το 1952 κι εγκαταστάθηκαν στη Μόσχα, όπου ο Σέμπορερ έφυγε από τη ζωή το 2015. Οι ενδείξεις για την κατασκοπευτική δραστηριότητα του μηχανικού είναι έμμεσες, προερχόμενος από σημειώσεις του κομμουνιστή δικηγόρου Ίσιντορ Νίντλμαν προς έναν από τους πληροφοριοδότες του FBI: “O Όσκαρ ήταν στο Νέο Μεξικό (σ.σ όπου βρίσκεται το Λος Άλαμος) – Καταλαβαίνεις τι εννοώ», ενώ σε άλλο σημείωμα αναφέρει ρητά ότι «Αυτός (ο Σέμπορερ) τους παρέδωσε τη φόρμουλα για την ατομική βόμβα

Σύμφωνα με αποχαρακτηρισμένα εδώ και μια δεκαετία αρχεία της KGB, γίνεται αναφορά σε έναν τέταρτο κατάσκοπο, στο πλευρό των ως τώρα γνωστών Κλάους Φουξ, Ντέβιντ Γκρίνκλας και Θίοντορ Χολ, το «Θεόσταλτο», όπως ήταν η κωδική του ονομασία, που μετά την παράδοση των πυρηνικών μυστικών πήγε σε άλλη δουλειά, περιγραφή που ταιριάζει με το βιογραφικό του Σέμπορερ. Επιπλέον, υπάρχουν κωδικές ονομασίες όπως «Νονός», «Συγγενής», «Νάτα», αναφερόμενες, κατά τους ερευνητές στο Σέμπορερ και τα αδέρφια του.  Παραμένει όμως ωστόσο ασαφές ποιο ακριβώς ήταν το περιεχόμενο των πληροφοριών που έδωσε ο Σέμπορερ στην ΕΣΣΔ, κι αν οι συγγενείς του έπαιξαν ενεργό κατασκοπευτικό ρόλο, άρα είναι αδύνατο να εκτιμηθεί η συμβολή του στις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες. Ως πιθανή ένδειξη για τη σημασία της τελευταίας οι δυο συγγραφείς κατονομάζουν την παρουσία εκπροσώπου των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών στην κηδεία του Σέμπορερ πριν τέσσερα χρόνια.

Δεν προκαλεί εντύπωση ότι τα αστικά ΜΜΕ διεθνώς υποδέχτηκαν την είδηση ως αποκάλυψη ενός ακόμα “προδότη” των ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα βέβαια, η προδοσία των μυστικών των ιμπεριαλιστών υπήρξε μια ανεκτίμητη συμβολή στην υπόθεση της παγκόσμιας ειρήνης κι ως εκ τούτου μια πραγματική υπηρεσία, όχι μόνο στο σοβιετικό λαό, αλλά και στον αμερικανικό και τους λαούς όλου του κόσμου. Σε μια εποχή ακραίας ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας των ΗΠΑ έναντι της ΕΣΣΔ και του σοσιαλιστικού στρατοπέδου εν γένει, που βρισκόταν σε δυσχερή θέση λόγω των δυσανάλογων σε σχέση με τη δύση απωλειών και καταστροφών του πολέμου, η επιτάχυνση της απόκτησης ατομικής βόμβας από τους Σοβιετικούς λειτούργησε αποτρεπτικά και σταθεροποιητικά, ματαιώνοντας σχέδια βίαιης ανατροπής των σοσιαλιστικών καθεστώτων που είναι γνωστό ότι απεργάζονταν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες σε συνεργασία με την πολιτική τους ηγεσία. Όλα αυτά ανεξάρτητα από την εντέλει δυσβάσταχτη για την οικονομία της ΕΣΣΔ κούρσα των εξοπλισμών, η εξέλιξη της οποίας δε σχετίζεται με τη δράση των επιστημόνων, που με κίνδυνο της ζωής τους απέτρεψαν ένα δυνάμει θανάσιμο για την ανθρωπότητα μονοπώλιο των ατομικών όπλων από τις ΗΠΑ.