Πατρίς – Θρησκεία – Ελεύθερη αγορά: Ποιο είναι το προφίλ του ακροδεξιού Vox στην Ισπανία

Οι εκλογές στην Ισπανία αναμφίβολα σημαδεύτηκαν από τη διψήφια εκλογική καταγραφή του μέχρι προ ολίγων μηνών διεθνώς άγνωστου κόμματος Vox, το οποίο, αν και συγκέντρωσε τελικά 10% έναντι 12% που του έδινε το έξιτ πολ, δικαιούται να πανηγυρίζει από πλευράς του, αποτελώντας το πρώτο ακροδεξιό μόρφωμα που μπαίνει στην ισπανική βουλή στη μετά – Φράνκο εποχή. Καθίστανται έτσι τουλάχιστον κωμικοί οι διθύραμβοι Τσίπρα και λοιπών στελεχών και παρατρεχάμενων του Σύριζα για δήθεν “ανάσχεση της ακροδεξιάς” και “επικράτηση προοδευτικού μετώπου” στην Ισπανία.

Τα φώτα των ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο στράφηκαν για πρώτη φορά πάνω του τον περασμένο Δεκέμβρη, όταν κατόρθωσε με ποσοστό παρόμοιο με εκείνο των εθνικών εκλογών να μπει στο τοπικό κοινοβούλιο της Ανδαλουσίας. Έκτοτε, το για χρόνια περιθωριακό εκλογικά κόμμα άρχισε να καταγραφεί μια σημαντική παρουσία στις έρευνες κοινής γνώμης, προσελκύοντας κυρίως δυσαρεστημένους ψηφοφόρους, αλλά και σε ένα βαθμό στελέχη του Λαϊκού Κόμματος, που συνταράσσεται από σκάνδαλα τα οποία και το καταβαράθρωσαν εκλογικά στη χθεσινή αναμέτρηση.

Το Λαϊκό Κόμμα (Partido Popular) αποτέλεσε εξάλλου και τη μήτρα του Vox, καθώς ιδρύθηκε στα τέλη του 2013, από δυσαρεστημένα μέλη του κόμματος υπό την τότε ηγεσία του Μαριάνο Ραχόι. Ως αίτια της δυσαρέσκειας προβλήθηκαν η «εφεκτική» στάση του ΛΚ έναντι της βασκικής ΕΤΑ, που είχε απαγάγει κάποτε και ένα από τα ηγετικά στελέχη του Vox, τον Χοσέν Αντόνιο Ορτέγα Λάρα, η φορολογική πολιτική του κόμματος και η επιθυμία για μια πιο συγκεντρωτική διακυβέρνηση της χώρας. Δοκιμάστηκε για πρώτη φορά στις κάλπες των ευρωεκλογών του 2014, καταγράφοντας ποσοστό 1,57%, το οποίο και σπάνια υπερέβη σε οποιαδήποτε αναμέτρηση από τότε μέχρι και το Δεκέμβρη του 2018 στην Ανδαλουσία.

Σημείο καμπής για τη δημοφιλία του κόμματος ήταν η κρίση στην Καταλονία, αλλά και οι επιθέσεις τζιχαντιστών στη Λα Ράμπλα της Βαρκελώνης το 2017, καθώς μέσα σε 40 μέρες από την επίθεση, ο αριθμός μελών του Vox αυξήθηκε κατά 20%. Το κόμμα αποφάσισε να απέχει από τις τοπικές εκλογές της Καταλονίας το 2017, μετά την απόφαση μονομερούς κήρυξης ανεξαρτησίας από την τότε τοπική κυβέρνηση και το σχετικό δημοψήφισμα της 1^ης Οκτώβρη του ίδιου χρόνου. Το Vox μάλιστα μήνυσε το καταλανικό κοινοβούλιο και σειρά ηγετών του κινήματος ανεξαρτησίας, συμμετέχοντας έτσι ενεργά στις δικαστικές διώξεις που οδήγησαν στη φυλάκιση πολλών εξ αυτών. Το κόμμα δεν αντιτίθεται μόνο στον καταλανικό εθνικισμό, αλλά σε οποιαδήποτε αυτονομιστική τάση εντός της ισπανικής επικράτειας, επιδιώκοντας την κατάλυση του καθεστώτος των 17 αυτόνομων κοινοτήτων που υπάρχουν από το 1978 ως απάντηση στην καταπίεση των διαφορετικών εθνοτικών και γλωσσικών κοινοτήτων της χώρας επί Φράνκο. Το Vox κεφαλαιοποίησε αυτό που μερίδα ψηφοφόρων θεωρεί ως ενδοτικότητα τόσο του Πέδρο Σάντσεθ, όσο και του Λαϊκού Κόμματος έναντι των ινδέπες. Μάλιστα, με αφορμή τον αποκλεισμό του Vox από το προεκλογικό ντιμπέιτ των πολιτικών αρχηγών, λόγω μη εκπροσώπησης του κόμματος στη βουλή, ο ηγέτης του, Σαντιάγο Αμπασκάλ, έκανε ανάρτηση στο τουίτερ ισχυριζόμενος: “Να ποιοι κυβερνούν τη χώρα: Οι αυτονομιστές”.

Το εθνικό αφήγημα του Vox περιλαμβάνει τόσο φυλετικά, όσο και θρησκευτικά χαρακτηριστικά, ενώ εμφανίζει ως πεμπτουσία του ισπανικού πολιτισμού έθιμα όπως οι ταυρομαχίες. Έχει επίσης αναβιώσει το ιδεολόγημα περί «Αντι-Ισπανίας», δηλαδή του όρου που χρησιμοποιούσε η ακροδεξιά της δεκαετίας του ’30 για να χαρακτηρίσει τους «εχθρούς της Ισπανίας». Δεν προκαλεί έκπληξη πως το Vox βλέπει απολύτως θετικά τη δικτατορία του Φράνκο και αντιτέθηκε σθεναρά στην απόπειρα μεταφοράς του πτώματος του στρατηγού από το ταφικό μνημείο στην Κοιλάδα των Πεσόντων, όπως και στο νόμο του 2007 που ορίζει την απομάκρυνση των συμβόλων της δικτατορίας από δημόσιους χώρους.

Σε δηλώσεις του σε ξένα δίκτυα, ο υπεύθυνος διεθνών σχέσεων του Vox, Ιβάν Εσπινόσα ντε λος Μοντέρος, υπογράμμισε πως: «Είμαστε κόμμα που βασίζεται σε δύο ιδέες. Το ένα είναι η ενότητα του έθνους μας – το έθνος μας είναι 500 ετών και βρίσκεται υπό επίθεση. Η ενότητα είναι κάτι που πρέπει να υπερασπιστούμε έντονα στην Ισπανία. Και το άλλο είναι η ελευθερία – υπερασπιζόμαστε την ελεύθερη αγορά, υπερασπιζόμαστε την ελευθερία των Ισπανών, υπερασπιζόμαστε κάποιες παραδόσεις. Υπερασπιζόμαστε πράγματα που κανείς δεν υπερασπίστηκε τα τελευταία 50 χρόνια».

Η παθιασμένη υπεράσπιση νεοφιλελεύθερων πολιτικών στην οικονομία, θατσερικής και ρηγκανικής κοπής, είναι αυτό που διαφοροποιεί το Vox – τουλάχιστον σε επίπεδο ρητορικής – από τη χορεία των περισσότερων εθνικιστικών κι ακροδεξιών δυνάμεων στην Ευρώπη, που εμφανίζουν θέσεις προστατευτισμού της “εθνικής οικονομίας”. Χαρακτηριστικό είναι ότι στη διαμάχη μεταξύ Ισπανών ταξιτζήδων και Uber, το Vox πήρε θέση υπέρ της δεύτερης. Σε ό,τι αφορά τα θέματα μετανάστευσης, το κόμμα κινείται λίγο πολύ στις γνώριμες ράγες των Ευρωπαίων ομοϊδεατών του, προσπαθώντας αρχικά να περάσει την απέλαση 53000 μεταναστών από την Ανδαλουσία. Στοχοποιεί κυρίως τη μετανάστευση από μουσουλμανικές χώρες, ενθαρρύνοντας αντίθετα μια “λελογισμένη” και “χρήσιμη” (για το κεφάλαιο) μετανάστευση από τη Λατινική Αμερική ώστε να τονωθούν πληθυσμιακά αποδυναμωμένες περιοχές της χώρας.

Το Vox προβάλλεται ως υπερασπιστής της παραδοσιακής ισπανικής οικογένειας και αντιτίθεται στους γάμους ομοφυλοφίλων, αν και δέχεται τη δυνατότητα μιας «αστικής ένωσης» μεταξύ ομόφυλων προσώπων. Ιδιαίτερα οξεία είναι η κριτική του στο φεμινισμό, κάνοντας συχνά πυκνά λόγο για “φεμιναζισμό”, επιδιώκοντας μάλιστα την κατάργηση του νόμου κατά της φυλετικής βίας, τον οποίο θεωρεί «διάκριση κατά των ανδρών», και την αντικατάστασή του από ένα «νόμο κατά της οικογενειακής βίας» που «θα προστατεύει το ίδιο» ηλικιωμένους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά που υφίστανται κακοποίηση. Κάθετη είναι και η θέση του ενάντια στις αμβλώσεις, ενώ αίσθηση είχε προκαλέσει πριν λίγες μέρες η τοποθέτηση της Άνα Βέγκα, τοπικής υποψήφιας του VOX στην πόλη Αλικάντε της Βαλένθια, που, ούτε λίγο, ούτε πολύ, δήλωσε πως “Μια γυναίκα που έχει υποστεί βιασμό δεν πρέπει να κάνει έκτρωση”.