Πώς η πτώση της ΕΣΣΔ συνέβαλε στην έξαρση της ιλαράς στην Ουκρανία

Η έξαρση της ιλαράς τα τελευταία χρόνια είναι παγκόσμιο φαινόμενο τα τελευταία χρόνια, λόγω της δραματικής πτώσης των επιπέδων εμβολιασμού, καμιά χώρα ωστόσο δεν έχει χτυπηθεί τόσο όσο η Ουκρανία, όπου έχουν καταγραφεί πάνω από 100.000 κρούσματα από το 2017 ως σήμερα, στοιχίζοντας τη ζωή σε 39 ανθρώπους.  

Ανάμεσά τους και ο νεαρός Σέρχι Μπουτένκο, που έφυγε το φθινόπωρο από το χωριό του για να σπουδάσει ιατρική και γύρισε σε φέρετρο ενάμιση χρόνο αργότερα. Ο φοιτητής παρουσίασε μια σπάνια επιπλοκή της ασθένειας και ξεψύχησε από πνευμονία στην εντατική . Σε αντίθεση με αρκετούς συμπατριώτες του ο Σέρχι είχε εμβολιαστεί σε παιδική ηλικία, ωστόσο το ανοσοποιητικό του ήταν ήδη εξασθενημένο, καθώς ο νέος μόλις λίγο καιρό πριν κολλήσει ιλαρά, είχε αναρρώσει από μονοπυρήνωση. Ενδεχομένως αν είχε ανανεώσει το εμβόλιο μες στα χρόνια να είχε προληφθεί το χειρότερο, το σημαντικότερο όμως είναι πως η αρρώστεια του Σέρχι μόνο φυσικό φαινόμενο δεν ήταν, αλλά αποτέλεσμα της τραγικής πτώσης της αναοσολογικής κάλυψης στον ουκρανικό πληθυσμό. 

Στην Ουκρανία το κοκτέηλ της πλήρους διάλυσης του δημόσιου συστήματος υγείας και πρόληψης με την πτώση της ΕΣΣΔ μαζί με την ταχύτατη διάδοση αντιεμβολιαστικών θεωριών έχει θανάσιμα αποτελέσματα. Είναι χαρακτηριστικό πως 44% των περιπτώσεων ιλαράς στη χώρα αφορούν ενήλικες, που θεώρησαν πως έχουν εμβολιαστεί, αγνοώντας πως τα εμβόλια αυτά ήταν στην πραγματικότητα αναποτελεσματικά. Κι αυτό γιατί η αποσάθρωση των δομών υγείας, αλλά και οι συχνές ενεργειακές ελλείψεις, καθιστούσαν πολύ δύσκολη τη διατήρηση των εμβολίων στην προβλεπόμενη θερμοκρασία. Επιπλέον, ως το 2001 εισάγονταν ένα στέλεχος εμβολίου από τη Ρωσία, το οποίο αργότερα ανακηρύχθηκε ο αναποτελεσματικό από τον ΠΟΥ.   

Ακόμα σοβαρότερη είναι η έκρηξη του ανορθολογισμού και της δυσπιστίας προς την επιστήμη, τη μετασοβιετική περίοδο, που δημιούργησε γόνιμο έδαφος για τη διάδοση αντιεμβολιαστικών θεωριών. Όπως σημειώνει διευθυντής σχολείου στο Λβιβ, περιοχή πρωταθλήτρια στον αντιεμβολιασμό, μόλις οι μισοί μαθητές του έχουν εμβολιαστεί, με την πλειονότητα των γονέων να έχουν γεννηθεί τη δεκαετία του ‘90. Ο ίδιος βέβαια προσπαθεί να τα αποδώσει στη … σοβιετική κληρονομιά, και τη δυσκολία της μετάβασης από “μια πατερναλιστική κοινωνία, σε μια κοινωνία όπου καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του”. Στην πραγματικότητα, αυτό που ισχύει είναι πως από μια κοινωνία που φρόντιζε για την ολόπλευρη και έγκαιρη περίθαλψη των πολιτών της, αλλά και τη σωστή ενημέρωσή τους πάνω σε θέματα δημόσιας υγείας, πέρασαν σε ένα κράτος όπου ο καθένας πράττει ό,τι νομίζει καλύτερα, ενώ δεν είναι λίγοι οι Ουκρανοί αστοί πολιτικοί και δημοσιογράφοι που ποντάρουν στην αντιεμβολιαστική συνωμοσιολογία προς άγραν ψήφων και τηλεθέασης. 

Αυτό συνέβη πολύ έντονα το 2008, όταν ένα αγόρι πέθανε μετά από εμβόλιο κατά της ιλαράς, μολονότι τελικά αποδείχτηκε πως δεν ήταν η πραγματική αιτία θανάτου του. Τότε, το επίπεδο εμβολιασμού ενάντια στην ερυθρά, την ιλαρά και τους μαγουλάδες έπεσε στο 31%, ποσοστό χαμηλότερο κι απ’ ό,τι σε αφρικανικές χώρες. Παρότι από τότε, χάρη και στη δράση της UNICEF στη χώρα, τα επίπεδα σε μικρές ηλικίες ξεπερνούν θεωρητικά τουλάχιστον το 90%, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά κενά, αλλά και μια μάστιγα πλαστών πιστοποιητικών εμβολιασμών που εκδίδουν αργυρώνητοι γιατροί για λογαριασμό γονέων που προσπαθούν έτσι να παρακάμψουν το εμπόδιο του υποχρεωτικού εμβολιασμού των παιδιών τους για την εγγραφή στα δημόσια σχολεία.

Εκτός από τη δωροδοκία όμως, στη στάση αρκετών γιατρών στη χώρα φαίνεται να συμβάλλει και η εκπαίδευση που λαμβάνουν. Είναι ενδεικτικό ότι ακόμα και μετά το θάνατο του Μπουτένκο, και μολονότι πολλοί συμφοιτητές του έσπευσαν να εμβολιαστούν μετά από αυτόν, οι κοσμήτορες των ιατρικών σχολών δεν έσπευσαν να διασφαλίσουν ότι οι φοιτητές τους είναι καθολικά εμβολιασμένοι. Όπως ομολογούν μάλιστα Ουκρανοί αξιωματούχοι στο χώρο της υγείας, είναι αρκετοί οι καθηγητές ιατρικής που είναι ελλιπώς καταρτισμένοι σχετικά με τα οφέλη του εμβολιασμού ή και συνειδητά διαδίδουν αντιεπιστημονικές θεωρίες σε σχέση με αυτά. Παράλληλα όμως, η ουκρανική κυβέρνηση δηλώνει “αδυναμία” να παρέμβει στα “ανεξάρτητα” πανεπιστήμια, ή να αφαιρέσει τις άδειες άσκησης επαγγέλματος από όσους λειτουργούς της υγείας διαδίδουν τέτοιες επικίνδυνες θεωρείς, μολονότι “εξετάζει” τη θέσπιση αυστηρότερων κριτηρίων αδειοδότησης για νέους γιατρούς στο εξής.

Με πληροφορίες από bbc.com