“Στην Κούβα η υγεία είναι στα χέρια του λαού” – Εμπειρίες φοιτητών ιατρικής από τις ΗΠΑ στο νησί της Επανάστασης (VIDEO)

H προσφορά των Κουβανών γιατρών και υγειονομικών σε όλο τον κόσμο δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, ιδιαίτερα μετά την πανδημία του Covid-19, που οι αποστολές από την Αβάνα σκόρπισαν το θαυμασμό, ευρισκόμενες από την πρώτη στιγμή στην πρώτη γραμμή κατά της νέας απειλής, ακόμα και σε χώρες με – θεωρητικά – αναπτυγμένο σύστημα υγείας, όπως η Ιταλία.

Εξίσου σημαντικό όμως είναι το διεθνιστικό έργο της Κούβας στον κλάδο της εκπαίδευσης γιατρών από όλο τον κόσμο, με έβλημα την ELAM τη Λατινοαμερικανική Σχολή Ιατρικής στην Αβάνα, ίσως τη μεγαλύτερη στο είδος της παγκόσμια από άποψη εγγεγραμμένων φοιτητών, προερχόμενων από 100 διαφορετικές εθνότητες. Όπως είναι αναμενόμενο, η πλειονότητα προέρχεται από άλλες χώρες της Λ. Αμερικής και της Καραϊβικής, δε λείπουν όμως κάθε χρόνο δεκάδες νέοι από τις ΗΠΑ, που τολμούν να ξεπεράσουν τις προκαταλήψεις, αλλά και τα θεσμικά εμπόδια, και να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους να ασκήσουν το ιατρικό λειτούργημα. Όνειρο που για την πλειονότητα των νέων στη χώρα τους, ειδικότερα από τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα και τις εθνοτικές ή φυλετικές μειονότητες, παραμένει άπιαστο και μακρινό, λόγω των δυσθεώρητων διδάκτρων, αλλά και της ίδιας της ελιτίστικης, ταξικά φιλτραρισμένης διαδικασίας εισαγωγής στις ιατρικές σχολές της χώρας. Όπως όλοι οι ξένοι φοιτητές της ELAM, έτσι και οι εκείνοι από τις ΗΠΑ λαμβάνουν δωρεάν εκπαίδευση, διατροφή και στέγη, με μοναδικό όρο να ασκήσουν την ιατρική σε φτωχές κοινότητες της πατρίδας τους, κοινότητες εξάλλου από τις οποίες προέρχεται και η πλειονότητα των ίδιων των φοιτητών.

Η δημοσιογράφος Rania Khalek του δικτύου BT επισκέφτηκε και μίλησε με κάποιες από τις φοιτήτριες ιατρικής στην ELAM, κορίτσια κυρίως με μειονοτικό background και καταγωγή από διάφορες πολιτείες των ΗΠΑ, από τη Νέα Υόρκη ως το Μιζούρι και από την Πενσιλβάνια ως το Ιλινόι.  Από τις διηγήσεις των δευτεροετών φοιτητριών δεν αναδεικνύεται μόνο η επιστημονική αρτιότητα της ιατρικής εκπαίδευσης στην Κούβα, παρά τις αντικειμενικά αντίξοες συνθήκες που επιβάλει ο πολυετής αποκλεισμός του νησιού από τις ΗΠΑ, αλλά κυρίως η τεράστια έμφαση στην κοινωνική διάσταση της ιατρικής και γενικά της υγείας στην Κούβα, όπου, όπως τονίζει και μία από τις κοπέλες “Η υγεία είναι στα χέρια του λαού”.

Αυτό δεν είναι ένα απλό σύνθημα, αλλά μια βιωμένη πραγματικότητα στην καθημερινότητα των Κουβανών, που εμφανίζονται ενημερωμένοι για θέματα υγείας, έρχονται στο γιατρό ήδη ξέροντας τι σημαίνουν τα συμπτώματά τους, τι φάρμακα και δόσεις πρέπει να πάρουν και ποιες θα είναι οι παρενέργειες, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που ο χρόνος για τον ασθενή-πελάτη είναι κατά κανόνα ελάχιστος. Οι φοιτήτριες τόνισαν ιδιαίτερα το πόσο ενσωματωμένοι είναι οι γιατροί στις κοινότητές τους, από τις οποίες εξάλλου και οι ίδιοι κατάγονται, ότι στις επαρχίες γνωρίζουν κάθε οικογένεια στην περιοχή ευθύνης τους, αλλά και με τη σειρά τους σχεδόν κάθε κουβανική οικογένεια έχει έναν γιατρό στο στενό ή ευρύτερο κύκλο της.

Όλες συμφώνησαν ότι η έμφαση στο κουβανικό σύστημα υγείας δίνεται στην προληπτική ιατρική, ενώ στις ΗΠΑ το επίκεντρο είναι η θεραπεία, προφανώς διότι ως επί το πλείστον είναι επικερδέστερη για τα νοσοκομεία-επιχειρήσεις και τις φαρμακευτικές. Η προσέγγιση, από το πρώτο κιόλας έτος των σπουδών, είναι σφαιρική, καθώς η υγεία αντιμετωπίζεται όχι απλά ως κάτι βιολογικό σχετιζόμενο με το σώμα, αλλά ως κάτι που επηρεάζεται από τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες. Η έμφαση που δίνεται στην ανθρωπιστική διάσταση της ιατρικής είναι κάτι που φαίνεται πως αποτελεί βασικό κίνητρο για τις νέες αυτές κοπέλες να έρθουν και να παραμείνουν για σπουδές στην Κούβα, πέραν από το γεγονός πως στην πατρίδα τους πιθανότατα οι περισσότερες δε θα είχαν καν την οικονομική δυνατότητα. Όπως αναφέρει η Τζέσι Μπας, από το Ιλινόι, η έρευνα που είχε κάνει πριν την αίτησή της για το πανεπιστήμιο, της έδειξε ότι  η Κούβα πρόσφερε το είδος του γιατρού που ήθελε να γίνει, όχι απλά επιστήμονας, αλλά γιατρός με κοινωνική συνείδηση. Ένα άλλο χαρακτηριστικό που εντυπωσίασε τις φοιτήτριες, ήταν η μεγάλη παρουσία γυναικών μεταξύ των γιατρών αλλά και των καθηγητριών ιατρικής, πολλών από αυτών επίσης από τη μαύρη κοινότητα, όπως οι ίδιες. Πολλές φορές στη διάρκεια του βίντεο τονίστηκε πόσο σημαντικό και αναζωογονητικό ήταν για εκείνες να βλέπουν τέτοια πρότυπα, “γυναίκες που μοιάζουν σαν εμάς”, να ακολουθούν αυτό το δρόμο, που στις ΗΠΑ αφορά ακόμα και στον 21ο αιώνα κυρίως λευκούς, κυρίως άντρες σχεδόν αποκλειστικά από την ανώτερη μεσαία τάξη και πάνω. Η έλλειψη (εμφανούς) ρατσισμού στην κουβανική κοινωνία είναι επίσης ένα στοιχείο που εξαίρεται στις αφηγήσεις των κοριτσιών.

Η πρωτοποριακή δραστηριότητα της κουβανικής επιστήμης στον τομέα των εμβολίων είναι άλλο ένα ζήτημα που θίγεται στη συζήτηση. Μια φοιτήτρια εξηγεί πώς όλος ο πληθυσμός “ενεπλάκη” στη δημιουργία του εμβολίου, καθώς από τα πρώτα στάδια της έρευνας ως την τελική διάθεση των πολλών κουβανικών εμβολίων, οι αρχές φρόντιζαν πάντα να κρατούν ενήμερο το κοινό, αυξάνοντας την εμπιστοσύνη του κόσμου στην αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ένα ποσοστό άνω του 90% να έχει εμβολιαστεί στο νησί, κι αυτό δίχως να επιβληθεί κάποιου είδους υποχρεωτικότητα.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει το σημείο όπου οι φοιτήτριες αναφέρονται στις αντιδράσεις του φιλικού και οικογενειακού τους περιγύρου και γενικότερα το πώς βίωσαν την πραγματικότητα στην Κούβα σε σχέση με την προπαγανδιστική της παρουσίαση ως “καταπιεστικής δικτατορίας”, ενώ το βίντεο κλείνει με αναφορά στις δραματικές συνέπειες του απάνθρωπου εμπάργκο στην καθημερινότητα των ίδιων και των Κουβανών.