Εργάτη μπορείς χωρίς αφεντικά και Master-chef

-Εγώ δεν τα βλέπω αυτά, αλλά μια φορά που έπεσα τυχαία πάνω του, μου φάνηκε ότι ο τάδε…

Ξέρω πόσο υποκριτικά ακούγονται αυτά, αλλά δεν έχω τρόπο να διασκεδάσω τις εντυπώσεις της κοινότυπης αρχής και απλώς ορκίζομαι στη… διαδικτυακή μου τιμή: όντως δεν τα βλέπω αυτά, μου τα μετέφεραν άλλοι και ελπίζω να μην αλλοιώνω πολύ την ουσία, κατά τη μεταφορά.

Τις προάλλες στο MasterChef αποχώρησε από το παιχνίδι ο Κούρδος μάγειρας, Σελίμ Σελτζούκ. Πολλοί θεώρησαν την αποχώρησή του άδικη, είτε γιατί δεν άξιζε να παραμείνει η συμπαίκτρια που ήταν αντίπαλός του στην τελευταία δοκιμασία, είτε γιατί ο Σελίμ ήταν ιδιαίτερα συμπαθής ως μορφή και προκάλεσε ένα κύμα σχολίων… “διαδικτυακής αλληλεγγύης”, με όλη τη σχετικότητα βέβαια που έχουν αυτοί οι όροι στο πεδίο της εικονικής πραγματικότητας.

Τι τον καθιστούσε συμπαθή όμως; Καταρχάς η ιστορία του: είναι πολιτικός πρόσφυγας, που αναγκάστηκε να φύγει το 2003 από την Τουρκία, αφήνοντας πίσω του δύο παιδιά, που δεν ξέρει αν και πότε θα τα ξαναδεί. Αρχικά πήγε στη Θεσσαλονίκη, για να εγκατασταθεί πριν λίγα χρόνια στην Αθήνα και να ανοίξει εστιατόριο-ταβέρνα, κοντά στο πεδίο του Άρεως. Κι ασφαλώς δε χρειάζεται να είσαι τουρκοφάγος εθνικιστής, για να έχεις αισθήματα αλληλεγγύης σε έναν Κούρδο πολιτικό πρόσφυγα.

Το δεύτερο βασικό σημείο ήταν ο απλός, λαϊκός χαρακτήρας του, που αποτυπωνόταν και στην κουζίνα του. Του ήταν τελείως ξένη η λογική της “γκουρμεδιάς”, ευχαριστιόταν τις μεγάλες ποσότητες, τις πιο απλές συνταγές και τα λαϊκά στέκια, στοιχεία που βρίσκει κανείς ως ένα βαθμό και στο Anadolu, το μαγαζί του σε ένα δρόμο που τέμνεται διαγώνια με τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Όπως λέει και το όνομα του μαγαζιού, οι γεύσεις του μυρίζουν Ανατολή και μπαχάρια, που έχουν στενή συγγένεια και με τη δική μας κουζίνα -που ανήκει κι αυτή στην Ανατολή, σε αντίθεση με τις εκάστοτε κυβερνήσεις.

Από αυτήν την άποψη, το πέρασμα του Σελίμ από την εκπομπή ήταν μια έξυπνη κίνηση κι η καλύτερη διαφήμιση για την επιχείρησή του, που ούτως ή άλλως δεν πηγαίνει άσχημα. Εκτός από τις συνταγές του, βοηθάει και η τοποθεσία, που το κάνει ιδανικό στέκι για γλυκιές ανοιξιάτικες βραδιές και το καλοκαίρι. Χώρια ότι πηγαίνοντας, ενίσχυες έναν πολιτικό πρόσφυγα, με κινηματική αναφορά, όπως συμβαίνει άλλωστε και σε άλλα τουρκικά-κούρδικα μαγαζιά της Αθήνας. Σωστά;

Μμμ… ναι… αλλά όχι. Αν ήταν έτσι, θα το παρουσιάζαμε σε μια στήλη με γαστρονομικές προτάσεις και ενδεικτικές αναφορές στα πιο ιδιαίτερα πιάτα. Υπάρχει όμως ένας σημαντικός αστερίσκος, από το ξεκίνημα του Anadolu και τη μετεξέλιξή του.

Το Anadolu ξεκίνησε ως μια μικρή επιχείρηση, με “φιλικό κλίμα, ασαφή καθήκοντα και συγκεχυμένους ρόλους” και άλλα τινά, που μας είναι γνωστά από αντίστοιχες περιπτώσεις μαγαζιών, με “συνεταιριστικό” προφίλ, όπου όλα τα μέλη έχουν ίδιες υποχρεώσεις και δικαιώματα -μέχρι που φτάνει η ώρα των δικαιωμάτων και γίνεται ταμείο.

Αντιγράφουμε το παρακάτω εκτενές απόσπασμα από μία από τις ανακοινώσεις που μπορεί να βρει κανείς στο διαδίκτυο και κυκλοφόρησε την περασμένη Άνοιξη.

Μετά την υπερεκμετάλλευση των εργαζόμενων στην σεζόν του καλοκαιριού, με εκατοντάδες απλήρωτες υπερωρίες, απλήρωτα δώρα Πάσχα και λιγότερα ένσημα, έφτασε η ώρα του δώρου Χριστουγέννων. Με χιλιοειπωμένες προφάσεις, η εργοδοσία απέφευγε διαρκώς την πληρωμή τους, μέχρι που επιχείρησε να ξεγελάσει τους εργαζόμενους δίνοντας ψευτομπαξίσια αντί για τα νόμιμα δώρα. Όταν οι εργαζόμενοι συζήτησαν σε συνέλευσή τους την διεκδίκηση των δεδουλευμένων τους και μετέφεραν στην εργοδοσία τις δίκαιες απαιτήσεις τους, η εργοδοσία επιχείρησε ατομικές διαπραγματεύσεις κι έπειτα (6/2/17) προχώρησε στις 3 πρώτες απολύσεις.Συνέχισε με την δημιουργία ασφυκτικών εργασιακών συνθηκών και εκβιαστικού κλίματος διαρκούς ανασφάλειας. Έφτασε στο σημείο να προσπαθεί να διασπάσει τους εργαζόμενους με χυδαία ψέματα. Στις 11/3/17 προχώρησε εκδικητικά σε 1 ακόμη απόλυση και ανακοίνωσε στους υπόλοιπους εργαζόμενους μείωση μεροκάματων και αλλαγή των συμβάσεων, προσπαθώντας φανερά να τους οδηγήσει σε παραίτηση για να ’ξεμπερδέψει’ από εργαζόμενους που διεκδικούν.Όπως συμβαίνει κατά κόρον στα καταστήματα επισιτισμού, οι υπογεγραμμένες συμβάσεις όλων των εργαζόμενων ήταν αναληθείς και δεν αντιστοιχούσαν στην πραγματικότητα των ωρών εργασίας και των καθηκόντων: μάγειροι που σερβίρουν, μπουφετζήδες που προετοιμάζουν πιάτα στην κουζίνα και ταυτόχρονα σερβίρουν και κουβαλάνε τραπεζοκαθίσματα. Στο εστιατόριο Anadolu το χαμαλίκι ήταν η μόνη αληθινή εργασιακή συνθήκη : ψώνια από την Αθηνάς, παραλαβές υλικών από τις μεταφορικές στο Ρέντη, σχεδιασμός καταλόγων του μαγαζιού. Πάντα εκτός ωραρίου και με πρόσχημα την υποτιθέμενη ‘εύρυθμη λειτουργία του μαγαζιού’, που στην γλώσσα των αφεντικών σημαίνει απλήρωτη εργασία και στη γλώσσα των εργαζόμενων έμμεσος εκβιασμός για να μη χάσουν την δουλειά τους. Το φιλικό προφίλ που πλασάριζε το Anadolu, βασιζόταν στην γνωστή συνταγή «δουλεύεις σαν συνεργάτης – πληρώνεσαι σαν ανειδίκευτος». Όταν, μετά τη συνέλευσή τους, οι εργαζόμενοι ζήτησαν να μπει ένα τέλος σε αυτή την κατάσταση, η εργοδοσία ξεκίνησε την επιχείρηση εκκαθάρισης με τις απολύσεις, τις μειώσεις ωραρίων και μεροκάματων, μαζί με τους τσαμπουκάδες για να οδηγηθούν όλοι σε παραίτηση. Έτσι σήμερα, στα τέλη του Μάρτη, από τους 8 συνολικά εργαζόμενους, 4 έχουν απολυθεί και 2 έχουν παραιτηθεί. Έχουν μείνει 2 εργαζόμενοι που πιέζονται με κάθε τρόπο να παραιτηθούν κι ήδη η μία εξ’ αυτών βρίσκεται σε επίσχεση εργασίας διεκδικώντας τα δεδουλευμένα της. Έχει ήδη προχωρήσει σε καταγγελία στην επιθεώρηση εργασίας, σε συνεννόηση με το ίδιο το συνδικάτο μας, όπως και 2 απολυμένοι συνάδελφοι. Όλα δείχνουν πως ο απώτερος σκοπός της εργοδοσίας, δεν είναι άλλος από το να αντικατασταθούν τιμωρητικά και εκδικητικά όλοι οι εργαζόμενοι που διεκδίκησαν τα δεδουλευμένα τους. Είναι γεγονός πως για να ζήσει ο σημερινός εργαζόμενος υποχρεώνεται να κάνει παραχωρήσεις στην ασυδοσία των αφεντικών. Τα ελαστικά ωράρια, η μαύρη εργασία, οι απλήρωτες υπερωρίες, κάθε είδους αυθαιρεσία είναι φαινόμενα που βιώνουμε και εμείς καθημερινά στους δικούς μας χώρους δουλείας. Χαμηλοί μισθοί που συνεχίζουν να μειώνονται, καθυστερήσεις και πληρωμές έναντι, ξεχείλωμα με διάφορους τρόπους του χρόνου εργασίας, εργαζόμενοι διαφόρων ταχυτήτων και στο βάθος η απειλή της ανεργίας.

Προφανώς αυτή δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία αντίστοιχη περίπτωση. Και μπορεί να αναρωτηθεί κανείς ποιο είναι το νόημα της ανάρτησης και τι θα μπορούσε να γίνει σχετικά. Να το μποϊκοτάρουμε ίσως; Αν ήταν όμως να μην πηγαίνουμε σε κάθε μαγαζί που κάνει απολύσεις ή καταπατά την εργατική νομοθεσία, στο τέλος δε θα τρώμε πουθενά και θα μένουμε σπίτι μας. Σε καπιταλιστικό σύστημα ζούμε, έτσι λειτουργεί…

Το κείμενο όμως και η σχετική αναφορά εδώ έχει κι ένα άλλο νόημα. Να δείξει τα όρια πολλών “συνεταριστικών”, “εναλλακτικών” επιχειρήσεων (μεζεδοπωλείων, καφενείωων, τσιπουράδικων, κοκ) που φυτρώνουν σα μανιτάρια τα τελευταία χρόνια με τις ΚΟΙΝΣΕΠ και τα οποία -ακριβώς επειδή βρίσκονται μες στο καπιταλιστικό σύστημα- λειτουργούν ως επιχειρήσεις, με τα αμείλικτα κριτήρια του κέρδους και της αγοράς, ακόμα κι αν φαντασιώνονται ή δηλώνουν προς τα έξω ότι ενσαρκώνουν κάποια κολεκτίβα, αυτοδιαχειριζόμενο μοντέλο, κτλ. Από αστική σκοπιά συνεπώς δεν υπάρχει τίποτα μεμπτό στη λειτουργία τους ή στις απολύσεις που κάνουν. Αυτό που δεν κολλάει όμως σε όλα αυτά τα εξόχως καπιταλιστικά, είναι τα διάφορα κινηματικά παρατσούκλια, που επιχειρούν να πείσουν πως είναι κάτι διαφορετικό από αυτό που όντως είναι, για να προσελκύσουν ένα κοινό με κινηματικές αναφορές -μέχρι να αποκτήσουν ευρύτερο, όπως τώρα το Anadolu.

Ένα δεύτερο σημείο έχει να κάνει με την ταυτότητα του Σελίμ Σελτζούκ ως πολιτικού πρόσφυγα. Πιθανότατα κανείς από εμάς δεν έχει -και ούτε πρόκειται στο κοντινό μέλλον να- ζήσει τόσο δύσκολες καταστάσεις και συνθήκες σκληρής παρανομίας, αφήνοντας πίσω την οικογένειά του. Αλλά μερικά πράγματα είναι αντικειμενικά.

Ο Σελίμ είναι πολιτικός πρόσφυγας. Από τη στιγμή που ανοίγει όμως δικό του μαγαζί, γίνεται επιχειρηματίας και αυτή είναι η βασική ιδιότητα που καθορίζει την ταυτότητά του -για να το θέσουμε με τέτοιους όρους, που γοητεύουν και τους μεταμοντέρνους αριστερούς. Αυτό είναι το στοιχείο που επικρατεί και δεν αλλάζει, επειδή κάτι βαφτίζεται συνεταιριστικό (όπως το κρέας-ψάρι) ή επειδή το αφεντικό είναι (ή δεν είναι) καλό και λαϊκό παιδί. Η ταξική πάλη είναι αντικειμενική, σαν την ταξική μας θέση στην κοινωνία, και υπεράνω προσώπων και συμπαθειών.

Το ηθικό δίδαγμα από όλα αυτά είναι αφενός ένα αναρχικό λογοπαίγνιο από μία ανακοίνωση αλληλεγγύης “πόλεμος σε αφεντικά σε Anadolu και Δύση”. Κι αφετέρου αυτό που μπαίνει και στον τίτλο της ανάρτησης.

Χωρίς εσένα γρανάζι δε γυρνά, εργάτη μπορείς χωρίς αφεντικά (master) και MasterChef.