ΕΣΣΔ – Μια χώρα που δεν υπάρχει πια, μια ζωή που δεν υπάρχει πια, αλλά συνεχίζει να διδάσκει… Σοσιαλισμός, η απάντηση τον 21ο αιώνα

Ενα πλατύ κάλεσμα στη νέα γενιά να μελετήσει την πρώτη ολοκληρωμένη προσπάθεια της εργατικής τάξης να χτίσει μια κοινωνία στο μπόι των ονείρων και των ανθρώπων αποτέλεσε η εκδήλωση της ΠΟ Σπουδάζουσας Αθήνας της ΚΝΕ που έγινε την Τετάρτη 14/12/2022  στο Πάντειο Πανεπιστήμιο με θέμα: «100 χρόνια ΕΣΣΔ: Μια χώρα που δεν υπάρχει πια, μια ζωή που δεν υπάρχει πια, αλλά συνεχίζει να διδάσκει… Σοσιαλισμός, η απάντηση τον 21ο αιώνα».

Την κεντρική εισήγηση στην εκδήλωση έκανε ο Μάκης Παπαδόπουλος, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Στο πρώτο μέρος της ομιλίας του αναφέρθηκε σε μια σειρά από πλευρές στον σύγχρονο καπιταλισμό που αποδεικνύουν τη μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο πώς ζούμε και στο πόσο καλύτερα θα μπορούσαμε να ζούμε με βάση τις σημερινές δυνατότητες της επιστήμης και της τεχνολογίας, αν δεν ήταν το καπιταλιστικό κέρδος κριτήριο της ανάπτυξης.

Στη συνέχεια αναφέρθηκε στα μεγάλα επιτεύγματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης για τον εργαζόμενο άνθρωπο και γενικότερα για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και εστίασε στη ριζική διαφορά και υπεροχή του κεντρικού σχεδιασμού της εργατικής εξουσίας, σε σχέση με τα σχέδια των μονοπωλιακών ομίλων, των αστικών κυβερνήσεων και των ιμπεριαλιστικών κέντρων.

Ολόκληρη η ομιλία στο βίντεο εδώ:

Ακολουθεί το δεύτερο μέρος της ομιλίας του Μ. Παπαδόπουλου, που αφορά την πορεία που οδήγησε στην ανατροπή του σοσιαλισμού και στη διάλυση της ΕΣΣΔ:

Αντικειμενικά εμπόδια στην πορεία προς τον κομμουνισμό

Οπως απέδειξε ο 20ός αιώνας, η πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης προς τον κομμουνισμό δεν είναι μια εύκολη και ανέμελη υπόθεση (…)

Ας δούμε πολύ συνοπτικά τα αντικειμενικά εμπόδια:

1) Οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής δεν προϋπάρχουν, δεν εμφανίζονται πριν από τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης. Αυτή είναι μια ριζική διαφορά απ’ τις αστικές επαναστάσεις. Αν μελετήσουμε την ιστορία των αστικών επαναστάσεων, της γαλλικής, της αμερικανικής κ.λπ., θα δούμε ότι το κεφάλαιο, οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής προϋπάρχουν και αναπτύσσονται πριν από τη νίκη τους. Αντίθετα, η επαναστατική πρωτοπορία και η εργατική εξουσία πρέπει να θεμελιώσουν, να εδραιώσουν και να επεκτείνουν τη λειτουργία των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής (…)

2) Τα ιμπεριαλιστικά κέντρα θα συνεχίσουν μετά τη νίκη της επανάστασης να υπονομεύουν με κάθε τρόπο την προσπάθεια σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Επίσης, η κυριαρχία του καπιταλισμού σε διεθνές επίπεδο και οι συνέπειές της δεν θα εξαφανιστούν με κάποιο μαγικό ραβδί.

3) Δεν μπορούν να εξαλειφθούν γρήγορα τα σημάδια του κοινωνικού παρελθόντος. Δεν θα εξαλειφθούν γρήγορα κι εύκολα ο ατομισμός, η ιδιοτέλεια, η έλλειψη εργασιακής πειθαρχίας. Ούτε θα εξαλειφθούν χωρίς τη διεξαγωγή σκληρής ταξικής πάλης οι κοινωνικές δυνάμεις που δεν έχουν συμφέρον να ολοκληρωθεί η σοσιαλιστική οικοδόμηση, όπως η παλιά αστική τάξη, οι νέοι ομαδικοί ιδιοκτήτες, οι προνομιούχοι διευθυντές κ.λπ.

4) Υπάρχουν αντικειμενικοί περιορισμοί για να ικανοποιηθεί το σύνολο των κοινωνικών αναγκών σε κάθε χρονική στιγμή. Η εργατική εξουσία δεν μπορεί κάθε στιγμή να διασφαλίζει τα πάντα για όλους, να καλύπτει την κάθε ανάγκη. Το εκάστοτε επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων δεν επιτρέπει την πρόσβαση σε όλο το κοινωνικό προϊόν. Γι’ αυτό η εργατική εξουσία δεν έχει να εκπληρώσει ένα απλό, στιγμιαίο καθήκον, δεν αρκεί να σχεδιάσει μια φορά και για πάντα. Απαιτείται συνεχής δημιουργική προσαρμογή και αναβάθμιση του κεντρικού σχεδιασμού για να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις, να καλύψει τις νέες ανάγκες, να αξιοποιήσει τις νέες δυνατότητες που γεννά το νέο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Π.χ., στη δεκαετία του 1950 δεν έχει αναδειχθεί κοινωνικά η ανάγκη για κινητά τηλέφωνα (…)

Ας δούμε σύντομα πώς άλλαζαν με το πέρασμα του χρόνου οι απαιτήσεις και οι στόχοι της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Στη δεκαετία του 1920 οι στόχοι αφορούσαν κυρίως την αποκατάσταση του προπολεμικού επιπέδου μετά τις μεγάλες καταστροφές στη βιομηχανία και στην αγροτική παραγωγή, καθώς και την ενεργοποίηση του υπάρχοντος εργατικού δυναμικού και την ορθολογική οργάνωση της εργασίας. Στη δεκαετία του 1930 έπρεπε να κερδηθεί η μάχη της οικοδόμησης βαριάς και πολεμικής βιομηχανίας και της εκτεταμένης εκμηχάνισης του αγροτικού τομέα.

Γενικότερα, μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο πρωταρχικός στόχος ήταν η εξάλειψη της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας και η αντιμετώπιση των οξυμένων κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων που κληροδότησε ο καπιταλισμός. Σημειώθηκαν σημαντικές επιτυχίες (…)

Προβλήματα πριν από το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ

Ωστόσο, κάτω και απ’ την πίεση προετοιμασίας για την ενεργό συμμετοχή όλου του λαού μπροστά στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υποχώρησε στη δεκαετία του ’30 η λειτουργία των Σοβιέτ στον χώρο εργασίας.

Στο σοβιετικό Σύνταγμα του 1936 γενικεύτηκε το εκλογικό δικαίωμα με καθολική ψηφοφορία στον χώρο κατοικίας. Ετσι αυξήθηκε αντικειμενικά, εκτός των άλλων, η δυσκολία ανάκλησης των αντιπροσώπων στα ανώτερα όργανα και της συχνής λειτουργίας των Σοβιέτ, που υπήρχε πριν, στα εργοστασιακά Σοβιέτ.

Στη δεκαετία του ’50 είχαν ήδη διαφανεί ανησυχητικά σημάδια απ’ τη διατήρηση της ομαδικής ιδιοκτησίας των συνεταιρισμών, των κολχόζ στον αγροτικό τομέα και την ενίσχυση του ατομικού πλουτισμού, π.χ. με την καθιέρωση της κληρονομιάς χρηματικού εισοδήματος.

Γενικότερα η σοσιαλιστική οικοδόμηση και ο κεντρικός σχεδιασμός βρέθηκαν μπροστά σε νέες απαιτήσεις αναβάθμισης της παραγωγής, αφού δημιουργήθηκε ένα ανώτερο επίπεδο κοινωνικών αναγκών. Ηταν ένα σύνθετο πρόβλημα που αφορούσε:

– Την ποιοτική αναβάθμιση των προϊόντων

– Την επέκταση της αυτοματοποίησης σε πολλούς κλάδους της οικονομίας

– Την προτεραιότητα που έπρεπε να δοθεί στην παραγωγή μέσων παραγωγής

– Την εξάλειψη της ομαδικής ιδιοκτησίας των συνεταιρισμών – κολχόζ στον αγροτικό τομέα και των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων

– Τα αναγκαία βήματα για να δυναμώσει η ενότητα της εργατικής τάξης και να κλείσει η ψαλίδα των προνομίων της διευθυντικής σε σχέση με την εκτελεστική εργασία (…)

Σημαντικοί Σοβιετικοί μηχανικοί, όπως ο Αντόνοφ, που πρωταγωνίστησε στην κατασκευή των πολεμικών αεροσκαφών που πήραν το όνομά του, έθεσαν το θέμα του σχεδιασμού με νέους δείκτες, που δεν θα περιορίζονται στη μέτρηση της αύξησης του όγκου της παραγωγής αλλά θα συμβάλλουν στη βελτίωση των υλικών, στην εξοικονόμηση πρώτων υλών, στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας.

Μέσα στο ΚΚΣΕ διεξαγόταν σκληρή διαπάλη. Τα πρώτα χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κυριαρχούσαν, παρά τις θεωρητικές αδυναμίες, οι αντιλήψεις ενάντια στην ενίσχυση της αγοράς και με στόχο την ανάπτυξη των κομμουνιστικών σχέσεων και τη σχεδιασμένη εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων, και τη σταδιακή μετατροπή των κολχόζ – των αγροτικών συνεταιρισμών σε κοινωνική ιδιοκτησία. Αυτή η διαπάλη αποτυπώνεται και στην μπροσούρα του Στάλιν «Οικονομικά προβλήματα του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ».

Ωστόσο, ορισμένα προβλήματα οξύνθηκαν, όπως η καθυστέρηση στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής. Η ζωή έδειξε ότι δεν υπήρχε στο Κόμμα συλλογικά κατακτημένη θεωρητική δυναμική για να προσαρμόσει τα καθήκοντα του κεντρικού σχεδιασμού. Τα προβλήματα ερμηνεύτηκαν λαθεμένα, ως αναπόφευκτες αδυναμίες που έχει απ’ τη φύση του ο κεντρικός σχεδιασμός.

Αντί η λύση να αναζητηθεί προς τα εμπρός, προς την επέκταση των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής, αναζητήθηκε προς τα πίσω, με τη διεύρυνση της αγοράς, τη λύση του «σοσιαλισμού με αγορά». Αν και τα προβλήματα είχαν ήδη φανεί πιο πριν με την ενίσχυση του ατομικού πλουτισμού, ξεχωρίζει ως σημείο ιστορικής στροφής το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το 1956.

Με μια σειρά από οπορτουνιστικές θέσεις που υιοθετήθηκαν τότε, άνοιξε ο δρόμος για να εξασθενίσει και να αδυνατίσει η κεντρική διεύθυνση του σχεδιασμού. Αποφάσεις που δεν αφορούσαν μόνο την οικονομία αλλά και ζητήματα στρατηγικής του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Η διαπάλη που διεξαγόταν πριν από το 20ό Συνέδριο συνεχίστηκε και το αποτέλεσμα ήταν να ενισχυθούν οι οπορτουνιστικές θέσεις.

Ο ολισθηρός δρόμος μετά το 20ό Συνέδριο

Ας δούμε ορισμένες αποφάσεις που άνοιξαν τον δρόμο στη νίκη των κοινωνικών δυνάμεων της αντεπανάστασης.

Αντί να σχεδιαστεί το πέρασμα όλης της συνεταιριστικής παραγωγής στον κρατικό έλεγχο και στην κρατική ιδιοκτησία, έγινε το αντίθετο: Τα τρακτέρ και τα άλλα μηχανήματα πέρασαν στην ιδιοκτησία των κολχόζ, δυνάμωσε η ομαδική ιδιοκτησία.

Το 1965, με τη «Μεταρρύθμιση Κοσίγκιν», υιοθετήθηκε η αστική κατηγορία του «κέρδους της επιχείρησης», του κέρδους κάθε μεμονωμένης παραγωγικής μονάδας. Με αυτό το κέρδος συνδέθηκαν οι αμοιβές και τα προνόμια διευθυντών, ακόμα και των εργαζομένων.

Ακόμα και τα κρατικά αγροκτήματα, τα σοβχόζ, πέρασαν σε καθεστώς πλήρους ιδιοσυντήρησης. Αυξήθηκαν οι εισοδηματικές διαφορές μεταξύ εργαζομένων και διευθυντών στην επιχείρηση, αλλά και μεταξύ εργαζομένων διαφορετικών επιχειρήσεων. Ενισχύθηκε το ατομικό συμφέρον απέναντι στο κοινωνικό. Ως αποτέλεσμα του ατομικού πλουτισμού απ’ το επιχειρηματικό κέρδος, τη μαύρη αγορά και την ομαδική ιδιοκτησία στον αγροτικό τομέα, σχηματίστηκε το «σκιώδες κεφάλαιο» που ζητούσε τη νομιμοποίησή του.

Διευθυντές, ομαδικοί ιδιοκτήτες των συνεταιρισμών/κολχόζ και διαβρωμένα κομματικά στελέχη δίνουν ώθηση στον οπορτουνιστικό εκφυλισμό του ΚΚΣΕ με τη στήριξη των ιμπεριαλιστικών κέντρων. Στο 22ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το 1961, η ΕΣΣΔ χαρακτηρίζεται παλλαϊκό κράτος, το ΚΚΣΕ παλλαϊκό κόμμα και εγκαταλείπεται και τυπικά η δικτατορία του προλεταριάτου.

Ο οπορτουνιστικός εκφυλισμός θα μετατρέψει τελικά στη δεκαετία του ’80 την ηγεσία του ΚΚΣΕ σε ανοιχτή αντεπαναστατική δύναμη. Ολο αυτό το διάστημα αντιστάθηκαν χιλιάδες μέλη και στελέχη, χωρίς όμως την απαραίτητη επάρκεια να αντιστρέψουν αυτήν την πορεία.

Πρόκειται για μια πολύτιμη ιστορική πείρα. Φωτίζει αφενός τα ευεργετικά αποτελέσματα, όταν η επαναστατική πρωτοπορία γνωρίζει και αξιοποιεί σωστά τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και αφετέρου τις ολέθριες συνέπειες στην αντίθετη περίπτωση. Φωτίζει ότι η σοσιαλιστική οικοδόμηση εμπεριέχει τον κίνδυνο του πισωγυρίσματος και τη σημασία του σταθερού, αταλάντευτου προσανατολισμού του Κομμουνιστικού Κόμματος και της εργατικής εξουσίας στην πλήρη επικράτηση της κοινωνικής ιδιοκτησίας.

Η τελική επίθεση των αντεπαναστατικών δυνάμεων

Πάνω σ’ αυτό το διαβρωμένο έδαφος εκδηλώθηκε η τελική επίθεση των δυνάμεων της αντεπανάστασης, με την πολιτική της «περεστρόικα» και της ιδιωτικοποίησης στην οικονομία, που επικυρώθηκε το 1986 με Συνέδριο του ΚΚΣΕ.

α) Δηλαδή, η αντεπανάσταση προήλθε από κοινωνικές δυνάμεις μέσα στην ΕΣΣΔ, οργανώθηκε – υλοποιήθηκε απ’ την πλειοψηφία της καθοδήγησης του ΚΚΣΕ, απ’ τα πάνω, ως αποτέλεσμα της μακρόχρονης οπορτουνιστικής διάβρωσης και μετάλλαξης του Κόμματος.

β) Σημαίνει άραγε αυτό ότι δεν υπήρξε και πολύμορφη παρέμβαση του ιμπεριαλισμού σ’ αυτήν την κατεύθυνση; Οχι βέβαια. Ο ιμπεριαλισμός υπονόμευε σταθερά την προσπάθεια σοσιαλιστικής οικοδόμησης και ενίσχυσε την ανάπτυξη του οπορτουνιστικού ρεύματος στο Κόμμα και την ισχυροποίηση των αντεπαναστατικών δυνάμεων. Αυτό που θέλουμε να τονίσουμε όμως είναι ότι την πρωτοκαθεδρία για να νικήσει η αντεπανάσταση είχαν οι εσωτερικοί παράγοντες. Οι εσωτερικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες έπαιξαν τον πρωταρχικό ρόλο για την ενίσχυση του οπορτουνιστικού ρεύματος. Η όποια καθυστέρηση και πολύ περισσότερο η υποχώρηση στην ανάπτυξη των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής πληρώθηκε και πληρώνεται πάντα πολύ ακριβά.

Το σκιώδες κεφάλαιο βγήκε πλέον ανοιχτά στο φως, στο προσκήνιο, με μια αλυσίδα μέτρων που ξεδιπλώθηκαν μέσα σε ελάχιστα χρόνια. Η μικρή εμπορευματική παραγωγή μεγάλωσε. Νομιμοποιήθηκαν οι καπιταλιστικές σχέσεις στο όνομα της πολυμορφίας των σχέσεων ιδιοκτησίας το 1987 – τυπικά έναρξη της αντεπαναστατικής περιόδου. Ας δούμε πολύ συνοπτικά πώς προχώρησαν οι ιδιωτικοποιήσεις:

– Νομοθετήθηκε η δυνατότητα μίσθωσης ξένης εργατικής δύναμης συνολικά στην οικονομία και μάλιστα με ατομικές συμβάσεις.

– Απελευθερώθηκαν οι τιμές των προϊόντων.

– Καταργήθηκε το κρατικό μονοπώλιο στο εξωτερικό εμπόριο.

– Κάθε εργαζόμενος έλαβε τελικά ένα βάουτσερ, μια επιταγή ιδιωτικοποίησης με την οποία μπορούσε υποτίθεται να αγοράσει είτε τρόφιμα είτε μετοχές.

Αυτό έγινε σε συνθήκες έλλειψης τροφίμων και υψηλού πληθωρισμού που κάλπαζε, ενώ ο εργαζόμενος δεν γνώριζε τίποτα για μετοχοποίηση. Ετσι, μέσα από ένα Πρόγραμμα 500 ημερών πέρασε στα χέρια ελαχίστων ένα μεγάλο μέρος των τεράστιων μέσων παραγωγής της Σοβιετικής Ενωσης (…)

Παράλληλα, διαλύθηκαν τα όργανα της σοβιετικής εξουσίας, διαλύθηκε η ίδια η ΕΣΣΔ και κατέβηκε η κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο απ’ το Κρεμλίνο στις 26 Δεκέμβρη 1991.

Η διάλυση της ΕΣΣΔ

Αξίζει να δούμε πώς παίχτηκε πολιτικά η τελευταία πράξη του δράματος.

– Στις αρχές του ’91, μια σειρά Σοβιετικές Δημοκρατίες της Βαλτικής κινήθηκαν σε κατεύθυνση αποχώρησης.

– Στις υπόλοιπες πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα, όπου ψήφισε το 79,5% (148,5 εκατ.) και υπέρ της διατήρησης της ΕΣΣΔ τάχθηκε το 77,85%.

– Το ΚΚΣΕ ήταν πλέον μόνο κατ’ όνομα Κομμουνιστικό Κόμμα. Μια σειρά δυνάμεις, που ήθελαν να αντισταθούν στην αντεπανάσταση, είχαν συγκροτήσει μειοψηφικές πλατφόρμες, όπως η Μαρξιστική Πλατφόρμα και το Κίνημα Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας, οι οποίες και αντιστάθηκαν στο 28ο Συνέδριο (1990). Κατέθεσαν σχέδιο απόφασης και πρότειναν τη διαγραφή του ΓΓ του ΚΚΣΕ, Γκορμπατσόφ, υπέρ του οποίου ψήφισαν το 34% των αντιπροσώπων.

– Ομως, δεν μπορούσαν να συγκροτήσουν μια μαχητική πρωτοπορία που θα καθοδηγούσε αποτελεσματικά τον αγώνα ενάντια στην αντεπανάσταση. Ηταν πλέον αργά. Ηδη στον λαό είχε δημιουργηθεί κλίμα αποξένωσης απ’ την κοινωνική ιδιοκτησία και είχε διαβρωθεί η μαχητική ταξική συνείδηση της πλειοψηφίας των εργαζομένων.

– Στις 19 Αυγούστου ’91 εμφανίστηκε μια Κρατική Επιτροπή Εκτακτης Ανάγκης που διακήρυξε ότι θέλει να αποτρέψει τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η οποία απάλλαξε τον τότε ΓΓ του ΚΚΣΕ, Γκορμπατσόφ, απ’ τα καθήκοντά του, όμως δεν προχώρησε σε σαφείς πολιτικές, αποφασιστικές ενέργειες.

– Εναντίον της κινήθηκε ο Μπόρις Γέλτσιν, Πρόεδρος τότε της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, και την ανέτρεψε εύκολα με τη στήριξη των ιμπεριαλιστικών κέντρων και του κρατικού μηχανισμού μέσα σε 73 ώρες.

– Ο Γέλτσιν κέρδισε τις προεδρικές εκλογές και στη συνέχεια το Ανώτατο Σοβιέτ (πριν αυτοδιαλυθεί) έθεσε εκτός νόμου το ΚΚΣΕ με 283 ψήφους σε σύνολο 364.

– Σε ορισμένες μεγάλες πόλεις υπήρξε κάποια μικρή μαχητική αντίσταση τη διετία 1991 – 1993, χωρίς σοβαρή πολιτική προετοιμασία, που την έπνιξαν στο αίμα τα τανκς του Γέλτσιν, με τα επίσημα στοιχεία να αναφέρουν πάνω από 150 νεκρούς τον Οκτώβρη του ’93 στη Μόσχα και στο Λένινγκραντ. Ηταν μια αντίσταση ηρωική αλλά αναντίστοιχη της μεγάλης λαϊκής πλειοψηφίας που είχε ψηφίσει υπέρ της διατήρησης της ΕΣΣΔ. Υπήρξε παθητικότητα σε μεγάλο μέρος του λαού που δεν έβλεπε πού μπορούσε να ακουμπήσει και ποιον να εμπιστευτεί πλέον.

30 χρόνια μετά τις ανατροπές

Το τι επακολούθησε μέσα στη Ρωσία και τα άλλα κράτη, που προέκυψαν απ’ τη διάλυση της ΕΣΣΔ αλλά και διεθνώς, υπογραμμίζει με δραματικό τρόπο την υπεροχή του σοσιαλισμού:

– Λαοί που ζούσαν ειρηνικά και αρμονικά σφάζονται μεταξύ τους στους πολέμους Ρωσίας – Ουκρανίας και Αζερμπαϊτζάν – Αρμενίας.

– Στα κράτη – μέλη της ΕΕ στη Βαλτική το ΚΚ είναι παράνομο.

– Στη Ρωσία, 18 χρόνια μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, ο πληθυσμός είχε ήδη μειωθεί κατά 10 εκατομμύρια, η μέση διάρκεια ζωής μειώθηκε κι αυτή, λόγω της φτώχειας και της ανεργίας.

– Σε ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο κλιμακώθηκε η επίθεση του κεφαλαίου σε βάρος της εργατικής τάξης. Κατακτήσεις δεκαετιών πετάχτηκαν στο καλάθι των αχρήστων. Οι συνδικαλιστικές ελευθερίες περιορίστηκαν δραματικά, η κρατική καταστολή απογειώθηκε. Η ανεργία και η ενεργειακή φτώχεια έφτασαν να θεωρούνται φυσικά φαινόμενα. Οι εγκληματικές επεμβάσεις του ΝΑΤΟ και των άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων δεν έχουν τέλος. Οι ουρές των προσφύγων μεγαλώνουν.

Το κεφάλαιο δηλώνει ότι όποιος δεν υποτάσσεται και δεν προσαρμόζεται στους κανόνες του πεθαίνει. Οι λαοί όλου του κόσμου ζουν τον εφιάλτη της καπιταλιστικής βαρβαρότητας (…)

ΚΚΕ και αστικά κόμματα

Οι σημερινές φοιτήτριες και φοιτητές αξίζει να αναζητήσουν τις δηλώσεις και τις ανακοινώσεις όλων των αστικών κομμάτων, πριν και μετά τη νίκη της αντεπανάστασης. ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και Συνασπισμός (ο οποίος μετεξελίχθηκε σε ΣΥΡΙΖΑ) μας διαβεβαίωναν για το ελπιδοφόρο μέλλον που έρχεται και την άνοιξη της δημοκρατίας και της κοινωνικής ευημερίας.

Την ίδια εποχή, το ΚΚΕ βάδιζε κόντρα στο κυρίαρχο ρεύμα και ο «Ριζοσπάστης» στις 28 Δεκέμβρη του ’91 βγήκε με εξώφυλλο την κόκκινη σημαία και τίτλο «Ελπίδα η πάλη των λαών». Σε μια στιγμή αμηχανίας, ηττοπάθειας, ραγδαίας οπισθοχώρησης και διάλυσης στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, ο «Ριζοσπάστης» έγραφε: «Ψηλά τη Σημαία. Μπορεί να χάθηκε μια μάχη, αλλά θα κερδηθεί ο μεγάλος πόλεμος».

Κάτω απ’ την ίδια σημαία, κάτω απ’ την κόκκινη σημαία βαδίζουμε και σήμερα σταθερά, αποφασιστικά, συντρόφισσες και σύντροφοι.

Συνεχίζουμε τον μεγάλο ταξικό πόλεμο για να «ρίξουμε κόκκινο στη νύχτα» που ζούμε, για να έρθει πιο γρήγορα το μέλλον.

Είμαστε περήφανοι για το διεθνιστικό μας χαρακτήρα γιατί διανύσαμε έναν ηρωικό αιώνα αγώνων και θυσιών χωρίς ποτέ να υποκύψουμε στον αντισοβιετισμό. Ποτέ δεν αναθεωρήσαμε τη στάση σθεναρής υπεράσπισης της Σοβιετικής Ενωσης, παρά τα λάθη, τα προβλήματα και τις αδυναμίες της. Και αυτό δεν ήταν κάτι αυτονόητο. Πολλές δυνάμεις που προήλθαν από το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα οδηγήθηκαν στον μηδενισμό. Οχι μόνο για να διασφαλίσουν την ανοχή του συστήματος, αλλά και γιατί αποδέχτηκαν την αστική και οπορτουνιστική κριτική στην Ιστορία της ΕΣΣΔ, που συγκαλύπτει συνειδητά ότι πρόκειται για την ιστορία της ανώριμης βαθμίδας της κομμουνιστικής κοινωνίας. Και επισημαίνει αδυναμίες απ’ τη σκοπιά μιας ιδανικής, ώριμης κομμουνιστικής κοινωνίας, προκειμένου να σπιλώσει συνολικά το ιστορικό μήνυμα της ΕΣΣΔ και τελικά να αποτρέψει την επαναστατική εργατική δράση.

Ταυτόχρονα, το Κόμμα μας ανέλαβε έμπρακτα τις δικές του ευθύνες για τις λαθεμένες εκτιμήσεις και τη θεωρητική ανεπάρκεια κατανόησης και παρέμβασης στις εξελίξεις, την εποχή της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Σκύψαμε αυτοκριτικά πάνω απ’ την ιστορική πείρα για να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη.

Σε δύσκολες συνθήκες, λόγω των συνεπειών της αντεπανάστασης, το ΚΚΕ προσπάθησε να μελετήσει τις εξελίξεις και διαμόρφωσε βασικά συμπεράσματα με τις Εκτιμήσεις για το Σοσιαλισμό στην ΕΣΣΔ, στο 18ο Συνέδριο, και το Πρόγραμμα του Κόμματος στη συνέχεια.

Δεν σταματάμε, συνεχίζουμε αυτήν την επίπονη ερευνητική προσπάθεια. Νεότερες επεξεργασίες που εμπλουτίζουν τα συμπεράσματά μας δημοσιεύτηκαν στη συλλογική «Σοσιαλισμός: Η απάντηση για τον 21ο αιώνα» και εξακολουθούν να δημοσιεύονται στην ΚΟΜΕΠ.

Τα «χελιδόνια του σοσιαλισμού»

Είμαστε αισιόδοξοι όχι μόνο γιατί έχουμε εμπιστοσύνη στη δύναμη και στο κριτήριο της εργατικής τάξης αλλά και γιατί σήμερα διαθέτουμε δύο μεγάλα όπλα.

Εχουμε τη δυνατότητα να μελετήσουμε και να αξιοποιήσουμε τη θετική και την αρνητική πείρα του 20ού αιώνα, της πρώτης προσπάθειας σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Μπορούμε να ερευνήσουμε τα προβλήματα πολιτικής οικονομίας του σοσιαλισμού εκ των υστέρων.

Αντίθετα, οι μπολσεβίκοι έκαναν την προσπάθεια διαμόρφωσης πολιτικής οικονομίας του σοσιαλισμού με πολύ περιορισμένα εφόδια, στην ουσία εξοπλισμένοι με τη μαρξιστική πολιτική οικονομία του καπιταλισμού.

Επίσης, σήμερα δεν υπάρχουν πλέον μια σειρά τεχνικοί και επιστημονικοί περιορισμοί για τον κεντρικό σχεδιασμό που υπήρχαν στη Ρωσία του 1917 και στην ΕΣΣΔ του 1950. Εχει βαθύνει πολύ ο κοινωνικός χαρακτήρας της παραγωγής. Η αυτοματοποίηση της παραγωγής, τα ρομπότ, η ψηφιακή οικονομία αποτελούν στην πραγματικότητα «τα χελιδόνια του σοσιαλισμού».

Σκεφτείτε:

– Τις δυνατότητες που υπάρχουν για γρήγορη επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων που μπορούν να οδηγήσουν σε γρήγορες – βέλτιστες αποφάσεις της εργατικής εξουσίας.

– Πώς η άνοδος της παραγωγικότητας μπορεί να μεταφραστεί σε αύξηση του ελεύθερου χρόνου και του δημιουργικού περιεχομένου εργασίας.

– Την απαλλαγή της επιστημονικής έρευνας από τα δεσμά του καπιταλιστικού ανταγωνισμού και την αξιοποίησή της για επιστημονική τεκμηρίωση πλάνων του κεντρικού σχεδιασμού.

– Τις δυνατότητες τεχνητής νοημοσύνης για την πρόληψη και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και κινδύνων μεγάλης έκτασης.

– Γενικότερα, σκεφτείτε πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες συγκριτικά με το παρελθόν για ολόπλευρη ανάπτυξη προσωπικότητας και μορφωτικού επιπέδου κάθε ανθρώπου.

Σκεφτείτε και αντίστροφα, ότι μόνο ο σοσιαλισμός μπορεί να απαντήσει προς όφελος του εργαζόμενου ανθρώπου στα νέα προβλήματα και τις νέες ανάγκες που γεννά η αλματώδης ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.

Ο σοσιαλισμός απαντά, για παράδειγμα, σχεδιασμένα στην αντικειμενικά αναγκαία επανεκπαίδευση των εργαζομένων, αφού αλλάζει το περιεχόμενο εργασίας, στις αναγκαίες μετακινήσεις σε νέα καθήκοντα και αντικείμενα εργασίας, χωρίς τον φόβο του εργαζόμενου να απολυθεί, να μείνει άνεργος, ανασφάλιστος, χωρίς ιατρική περίθαλψη (όπως σήμερα στον καπιταλισμό).

Με το ΚΚΕ στον δρόμο της ανατροπής

Φυσικά δεν πετάμε στα σύννεφα. Δεν έχουμε μπροστά μας έναν εύκολο δρόμο στρωμένο με ροδοπέταλα. Για να ξεκινήσουμε ξανά το έργο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης πρέπει πρώτα να βαδίσουμε νικηφόρα τον δρόμο της επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού.

Ομως, μετά τη νίκη της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, ξέρουμε ότι ο καπιταλισμός δεν είναι ανίκητος. Ξέρουμε ότι μπορούμε να οικοδομήσουμε μια ανώτερη οργάνωση της κοινωνίας, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Ξέρουμε ότι όλες οι θεωρίες που υποσχέθηκαν εξανθρωπισμό του βάρβαρου συστήματος του καπιταλισμού αποδείχθηκαν «παραμύθια με κακό τέλος». Ξέρουμε ότι όλες οι οπορτουνιστικές αναλύσεις που εμφάνιζαν την περεστρόικα και την αντεπανάσταση ως διαδικασία ανανέωσης του σοσιαλισμού, υπηρετούσαν τον πραγματικό μας αντίπαλο.

Ξέρουμε ότι το κράτος της δικτατορίας του κεφαλαίου δεν μπορούμε να το μετασχηματίσουμε σε φιλολαϊκή κατεύθυνση, πρέπει να το τσακίσουμε για να εδραιωθεί η εργατική εξουσία.

Μπροστά μας είναι τα δύσκολα, αλλά εμείς οι κομμουνιστές είμαστε για τα δύσκολα.

Σήμερα, μέσα απ’ τις νίκες και τις ήττες του 20ού αιώνα, έχουμε αποκτήσει τη γνώση και θα βρούμε τη δύναμη για να κινήσουμε ξανά τον τροχό της Ιστορίας προς τα εμπρός.

Συντρόφισσες και σύντροφοι,

Το μέλλον μας δεν είναι ο καπιταλισμός και ασφαλώς αυτό το μέλλον δεν θα έρθει από μόνο του. Θα το φέρουμε όλοι εμείς που μπαίνουμε μπροστά για να οργανωθεί η μεγάλη λαϊκή αντεπίθεση. Ολοι εμείς που βαδίζουμε αποφασιστικά κάτω απ’ την κόκκινη σημαία του ΚΚΕ. Ολοι εμείς που επιμένουμε ότι η Ιστορία δεν τελειώνει στον βάλτο της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Ολοι εμείς που επιμένουμε ότι ο σοσιαλισμός είναι η απάντηση για τον 21ο αιώνα και θα τα δώσουμε όλα για τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης. Καλή δύναμη!

 

Αναδημοσιεύεται από τον Ριζοσπάστη (Σάββατο 17 Δεκέμβρη 2022 – Κυριακή 18 Δεκέμβρη 2022)