Αντιφάσεις στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα της θάλασσας

Τα προηγούμενα τρία σημειώματα για τον ιμπεριαλισμό τα φάγαμε μέσα στη θάλασσα. Το εφοπλιστικό κεφάλαιο έχει μονοπωλήσει το ενδιαφέρον μας, είναι αλήθεια και αυτό δεν είναι καλό, καθώς υπάρχουν κι άλλοι κλάδοι με μονοπώλια πολύ διδακτικοί, όπως οι τράπεζες.

Παρ’ όλ’ αυτά, οι τράπεζες θα πρέπει να περιμένουν μέχρι το επόμενο σημείωμα, κι ελπίζω να μην μας στοιχίσει αυτό γιατί τελικά αυτή είναι η δουλειά των τραπεζών, να περιμένουν και να εισπράττουν περιμένοντας. Αυτή η καθυστέρηση οφείλεται στο ότι έχουμε μια εκκρεμότητα με τους εφοπλιστές για να κλείσουμε τους μέχρι τώρα λογαριασμούς μας μαζί τους.

Από το προηγούμενο σημείωμα, για τον Ωνάση, ή μάλλον του Ωνάση, μιλήσαμε “με διευθύνσεις και ονόματα”. Αν το καλοσκεφτεί κανείς, σε αυτόν τον τόπο, τους εφοπλιστές πάντα τους γνωρίζαμε με το όνομά τους.

Θες ότι πνιγόμασταν πότε-πότε, με κάποιο σαπάκι τους ακόμα και έξω από το λιμάνι; Θες ότι ξεμέναμε ταχτικότατα με τα καράβια τους λόγω βλάβης στην καλή περίπτωση σε κάποιο λιμάνι; Θες ότι αποφάσιζαν να μην κάνουν κάποιο δρομολόγιο κι άφηναν ένα νησί απομονωμένο χειμώνα καλοκαίρι; Θες ότι επέμεναν να κάνουν μεγάλα και φανταχτερά σκάνδαλα; Ίσως επειδή ήταν πάντα αποφασισμένοι να μασκαρεύουν μια επένδυσή τους ή μια οφειλή τους προς το δημόσιο σαν “ευεργεσία“. Οφειλές βέβαια προς το δημόσιο είχαν παλιά, πριν γίνει η πενιχρή φορολογία εθελοντική από τη Νέα Δημοκρατία του Σαμαρά και για πάντα από το ΣΥΡΙΖΑ του Τσίπρα.

Τέλος πάντων, για αυτούς ή για άλλους λόγους, όταν μιλάμε για εφοπλιστές, όλοι έχουμε κατευθείαν στο μυαλό μας αρκετά ονόματα εφοπλιστικών οικογενειών. Για να μην αδικήσω καμία οικογένεια, θα παραθέσω ευθύς αμέσως το τρέχον Διοικητικό Συμβούλιο της αγαπημένης μας “οικογένειας” αυτών των οικογενειών, της μόνης αληθινής τους πατρίδας, της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών.

Κι εδώ ακριβώς φαίνεται σε όλο της το μεγαλείο η εκκρεμότητα που σας λέγαμε. Μα δεν είναι εκπληκτικό; Όλο το ΔΣ της Ένωσης των εφοπλιστών απαρτίζεται από …εφοπλιστές!

Τι πιο φυσιολογικό, θα πει κανείς. Από τι ήθελες να απαρτίζεται; Από ηλεκτρολόγους;

Θα μπορούσε να απαρτίζεται από τα διευθυντικά στελέχη των εφοπλιστικών επιχειρήσεων.

Μα, στην περίπτωσή μας, είναι το ίδιο! Οι εφοπλιστές μας είναι τουλάχιστον διπλές προσωπικότητες: είναι επικεφαλής της λειτουργίας των εφοπλιστικών επιχειρήσεων (ενεργοί κεφαλαιοκράτες) και εκτελεστικοί διευθυντές ταυτόχρονα!!!

Μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι η διεύθυνση ως διαδικασία αποτελεί μέρος της λειτουργίας του κεφαλαίου και αυτό είναι σίγουρα αληθές. Ο διαχωρισμός είναι ουσιαστικός όταν εξετάζουμε τη διεύθυνση ως προσωποποίηση, δηλαδή τον διευθυντή. Αυτός δεν είναι ούτε ο τυπικός κεφαλαιοκράτης του χρήματος (τραπεζίτης, μέτοχος), ούτε ο απαλλοτριωτής του κέρδους, ως ιδιοκτήτης του χρήματος, έστω και κατόπιν δανεισμού.

Ο διαχωρισμός των τριών ρόλων γίνεται σταδιακά και ολοκληρώνεται με την μετοχική (ανώνυμη) εταιρεία και την ισχυρή παρουσία του τοκοφόρου κεφαλαίου. Στην μετοχική ανώνυμη εταιρεία, υπάρχουν τρεις διακριτοί ρόλοι: οι μέτοχοι-ιδιοκτήτες, οι τράπεζες-δανειστές και οι διευθυντές-golden boys.

Η διάκριση γίνεται ξανά πολύ ασαφής και θολή με το χρηματιστικό κεφάλαιο, τη συνένωση βιομηχανικού και τραπεζικού κεφαλαίου. Παρ’ όλ’ αυτά, το χρηματιστικό κεφάλαιο θολώνει τη διάκριση ιδιοκτησίας του χρήματος και λειτουργίας του κεφαλαίου, κάνοντας ακόμα πιο διακριτό και ξεκάθαρο το ρόλο των διευθυντών των επιχειρήσεων.

Γι’ αυτό εξάλλου και οι Τράπεζες, δεν έχουν Ένωση Τραπεζιτών, αλλά την Ελληνική Ένωση Τραπεζών, επικεφαλής της οποίας είναι ένας ακαδημαϊκός και μέλη της είναι οι γενικοί διευθυντές των τραπεζών. Ακόμα και ο σύνδεσμος των βιομηχάνων, ο ΣΕΒ, έχει ως επικεφαλής ένα διευθυντή.

Στα καράβια όμως, οι εφοπλιστές είναι καπετάνιοι των επιχειρήσεών τους, ιδιοκτήτες των εφοπλιστικών επιχειρήσεών τους σε πολύ μεγάλο ή και αποκλειστικό βαθμό.

Πάρτε για παράδειγμα τον Γιάννη Αγγελικούση, το μεγαλύτερο πλοιοκτήτη στον κόσμο, που πέθανε πρόσφατα, τον Απρίλη του 2021. Σύμφωνα με διάφορα δημοσιεύματα βρισκόταν στην έβδομη θέση της κατάταξης της ετήσιας λίστας της έγκυρης διεθνούς ναυτιλιακής επιθεώρησης Lloyd’s List Top 100 του 2020, με τους ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στην παγκόσμια ναυτιλία. Διέθετε τρεις εταιρείες με στόλο χωρισμένο ανά κατηγορία πλοίου, την Maran Tankers, Maran Gas και Maran Dry, με άθροισμα περίπου 150 πλοία.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, ο Αγγελικούσης ήταν ο μεγαλύτερος ιδιώτης εφοπλιστής στον πλανήτη, αφού του ανήκε το 100% των μετοχών της εταιρείας του. Όσοι προηγούνταν στους καταλόγους δεν είχαν αυτή την ίδια ιδιότητα. Ήταν πρόεδροι ή διευθύνοντες σύμβουλοι εταιρειών ή διεθνών οργανισμών.

Ας πάμε όμως παρακάτω. Διαβάζουμε στην Ημερησία:

Η νέα πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών Μελίνα Τραυλού, με καταγωγή από την Κεφαλονιά, είναι πρόεδρος της ελληνικής ναυτιλιακής εταιρείας μεταφοράς οχημάτων Neptune Lines Shipping & Managing Enterprises, που ίδρυσε ο πατέρας της Νίκος Τραυλός το 1975.

Η κ. Τραυλού με σπουδές στο μάνατζμεντ στις ΗΠΑ, εργαζόταν στην εταιρεία από τα σχολικά της χρόνια και ακολουθώντας τον πατέρα της από νεαρή ηλικία βίωσε από κοντά τις προκλήσεις της ναυτιλίας, μαθαίνοντας από τον ίδιο τα μυστικά της δουλειάς.

Θα αποφύγουμε με κόπο ένα σχόλιο για την παιδική εργασία αλλά δεν θα αποφύγουμε να εκφράσουμε τη δυσαρέσκειά μας προς τον συντάκτη του άρθρου που δεν επεκτείνεται περισσότερο σε αυτά τα “μυστικά”. Θα είχε ενδιαφέρον να ξέρουμε αν αναφέρεται στην “τεχνογνωσία” που περιγράφει ο Ωνάσης.

Το άρθρο όμως γίνεται πιο κατατοπιστικό για το ζήτημά μας παρακάτω. Αφού μας απαριθμεί τα πλοία, τη μεταφορική ικανότητα, που φτάνει να μεταφέρει 1 εκατομμύριο οχήματα σε δεκάδες χώρες και λιμάνια στη Μεσόγειο, στη Βόρεια Ευρώπη και τη Μαύρη Θάλασσα, κι αφού μας αναφέρει τις “ισχυρές και μακροχρόνιες σχέσεις με όλες τις αυτοκινητοβιομηχανίες σε παγκόσμιο επίπεδο”, το άρθρο φτάνει και στα διοικητικά ζητήματα:

Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2021 ήταν πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος των εταιρειών της Neptune. Από τον Οκτώβριο του 2021, μετά την ηχηρή μεταγραφή του Κρεγκ Γιασιένσκι από τη νορβηγική Wallenius Wilhelmsen στη θέση του διευθύνοντος συμβούλου της Neptune Lines, η κ. Τραυλού παραμένει πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της εταιρείας και, βέβαια, πάντα η ψυχή και η οραματίστρια του ομίλου.

Κι ενώ λοιπόν η κυρία Τραυλού άφησε τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου της επιχείρησής της σε κάποιον άξιο της εμπιστοσύνης της, αποφασίζοντας έτσι να διαχωρίσει τις δύο ιδιότητες που έφερε ως τότε, δεν έκανε το ίδιο και όσον αφορά τις συνδικαλιστικές της υποχρεώσεις. Αντίθετα, αμέσως μόλις άφησε τη διεύθυνση της επιχείρησης, ανέλαβε τα ηνία της Ένωσης. Με πολύ διάθεση σπέκουλας και μεγάλη αυθαιρεσία, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι ο συγχρονισμός των δύο δεν ήταν ακριβώς τυχαίος.

Αξιοσημείωτο είναι ότι χρέη γραμματέα της ΕΕΕ εκτελούν οι Φαφαλιός και Βενιάμης. Ο Δημήτρης Φαφαλιός που φιγουράρει κι αυτός στη λίστα της Lloyd με τις 100 προσωπικότητες που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια ναυτιλία, είναι πρόεδρος και διευθυντής της Fafalios Shipping S.A. Επιπλέον, επανεξελέγη πρόεδρος της Intercargo της Ένωσης Ανεξαρτήτων Πλοιοκτητών Φορτηγών Πλοίων. Μάλιστα ο αδελφός του, ο Χαράλαμπος Φαφαλιός, είναι  πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Ναυτιλιακής Συνεργασίας του Λονδίνου (Greek Shipping Co operation Committee).

Ο δε Νικόλας Βενιάμης είναι γιος του επί 13 χρόνια πρώην προέδρου της Ένωσης, Θεόδωρου, εξ ου και το μεσαίο γράμμα Θ. Γενικά, λόγω της οικογενειακής διαδοχής, όλα (!) τα μέλη του ΔΣ, μικροί-μεγάλοι, έχουν μεσαίο γράμμα!!! Ο υιός Βενιάμης ακολουθεί την παράδοση ίδρυσης δικιάς του ναυτιλιακής εταιρείας στην οποία είναι και διευθυντής. Κατέχει επίσης θέσεις στο συμβούλιο του The London P&I Club, στο Hellenic War Risk Insurance και θέση αναπληρωματικού μέλους του συμβουλίου του The European Community Shipowners’ Associations (ECSA). Τέλος είναι μέλος του Institute of Chartered Shipbrokers (ICS).

Τις θέσεις των αντιπροέδρων καταλαμβάνουν δύο παραδοσιακές εφοπλιστικές οικογένειες, οι Χανδρήδες και οι Λαιμοί. Δεν χρειάζεται να πούμε πολλά για καμιά από τις δύο. Να θυμίσουμε ότι οι Χανδρήδες είχαν πάρει τόσο Libertys όσο και ένα από τα 7 τάνκερ τύπου Τ2 τη δεκαετία του 1940 και γενικά είναι κομμάτι του εφοπλιστικού κατεστημένου. Έχουν επίσης επεκταθεί με ντόρο στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις.

Όσο για τους Λαιμούς, μετά από 173 χρόνια έχουν φτάσει στην 6η γενιά εφοπλιστών. Με αφορμή τους Λαιμούς, αξίζει να αναφέρουμε ότι, όπως και άλλοι, εκτός από εφοπλιστές, διευθυντές και κάτοχοι πόστων σε εθνικές και διεθνείς ενώσεις, ήταν και καπετάνιοι. Αν και δεν θα μπούμε παραπέρα σε αυτή τη γνωστή προσέγγιση των ελλήνων εφοπλιστών, θα αρκεστούμε να την αναφέρουμε: “δεν μπορεί να είναι κανείς καλός εφοπλιστής αν δεν σκαμπάζει από θάλασσα”, κι έτσι πολλά παιδιά εφοπλιστών τελειώνουν σχολές πλοιάρχων και γράφουν μίλια, πριν δώσουν τ’ όνομά τους σε κάποια νέα ναυτιλιακή εταιρεία.

Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε με πολλές ακόμα περιπτώσεις πολύ ισχυρών εφοπλιστών σε παγκόσμια κλίμακα που δεν αποχωρίζονται τις θέσεις της διεύθυνσης των επιχειρήσεών τους, παρά μόνο για να την δώσουν στα παιδιά τους, που διατηρούν το μεγαλύτερο μέρος των μετοχών στην οικογένειά τους, ακόμα και που αρνούνται να εισαγάγουν τα καράβια τους σε διεθνή χρηματιστήρια, που μεταβιβάζουν στόλους ολόκληρους στα παιδιά τους.

Εφόσον ακολουθούν αυτή την πολιτική, είναι απόλυτα φυσιολογική η συμμετοχή των ιδίων στην Ένωση Εφοπλιστών, καθώς και το ίδιο το γεγονός ότι έχουν συστήσει Ένωση Εφοπλιστών και όχι Εφοπλιστικών Επιχειρήσεων ή Εφοπλισμού. Με το ίδιο σκεπτικό στελεχώνουν και τις υπόλοιπες διεθνείς ενώσεις και φόρα που έχουν συστήσει για να προωθούν τα συμφέροντά τους, αποκτώντας πρόσβαση σε όλα τα κράτη που τους ενδιαφέρουν.

Με άλλα λόγια, παρά το τεράστιο μέγεθός τους, οι έλληνες εφοπλιστές διατηρούν …ατομικές επιχειρήσεις. Η πολιτική αυτή είναι ξεκάθαρα αναχρονιστική. Ας πάει βέβαια κάποιος να τους το πει αυτό – θα διασκεδάσουν πολύ οι μεγαλύτεροι εφοπλιστές στον κόσμο.

Ο τρόπος οργάνωσης του “ελληνόκτητου” εφοπλιστικού κεφαλαίου δεν είναι άσχετος με την χώρα αφετηρίας τους, το μέγεθός της και την αδυναμία της να “συνεισφέρει” από ένα σημείο και ύστερα. Τη δεκαετία του 1940, η στήριξη του ελληνικού κράτους ήταν κομβική για την ίδια την ύπαρξη των εφοπλιστών.

Σήμερα, οι εφοπλιστές έχουν δική τους ατζέντα, που υπερβαίνει κατά πολύ το ελληνικό κράτος. Οι θέσεις τους αφορούν ρητά την παγκόσμια οικονομία, απευθύνονται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, στην Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο Υπηρεσιών, ενάντια στον προστατευτισμό. Επιδιώκουν το συντονισμό σε διεθνές επίπεδο για την αποτελεσματική καταπολέμηση της πειρατείας, ιδίως στον Κόλπο της Γουινέας, με ανάπτυξη και επιχείρηση ναυτικών δυνάμεων από διάφορες χώρες.

Σχετικά με τους ναυτικούς, επικαλούνται τους Οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών (IMO, ILO, UNCTAD και WHO) που έχουν καλέσει τις κυβερνήσεις και όλους τους ενδιαφερομένους να συνεργαστούν για την αντιμετώπιση των προβλημάτων σχετικά με τις αλλαγές των πληρωμάτων, προωθώντας τον κατά προτεραιότητα εμβολιασμό τους και εξαιρώντας τους από την υποχρέωση προσκόμισης πιστοποιητικού εμβολιασμού κατά του COVID-19, στις περιπτώσεις που αυτό αποτελεί προϋπόθεση εισόδου σε μία χώρα.

Όσον αφορά την “εξελισσόμενη κρίση στην Ουκρανία” (sic) ή την “εξελισσόμενη γεωπολιτική κρίση στην Ευρώπη”, σε αντίθεση με το ελληνικό κράτος και σαν καλοί επαγγελματίες, δεν παίρνουν θέση υπέρ κανενός πελάτη, δεν αναφέρουν καν τη λέξη πόλεμος. Τους νοιάζει μόνο να μην στερηθούν το εργατικό δυναμικό τους καθώς “Ουκρανοί και Ρώσοι ναυτικοί αποτελούν το 14,5% του παγκόσμιου ναυτεργατικού δυναμικού”.

Το έτερο σκέλος των θέσεών τους που αφορά τη ναυσιπλοΐα απευθύνεται σε παγκόσμιους ή διεθνικούς οργανισμούς. Όλες οι πρωτοβουλίες της ΕΕΕ έχουν διεθνικό ή παγκόσμιο χαρακτήρα, σε κανένα σημείο δεν επικαλούνται ή απευθύνονται ή ακόμα και αφορούν στο ελληνικό κράτος.

Η ελληνικότητα των εφοπλιστών λοιπόν έγκειται στον τρόπο οργάνωσης και περιχαράκωσης που έχουν επιλέξει, ίσως σαν αντιστάθμισμα της αναχρονιστικής σύμφυσης λειτουργίας του κεφαλαίου και διεύθυνσης.

Βέβαια, οι έλληνες εφοπλιστές συνεχίζουν να αξιοποιούν (και) το ελληνικό κράτος προς όφελός τους σε μια σειρά σοβαρών ζητημάτων που σχετίζονται με τη διέλευση των εμπορευμάτων, το λιμάνι του Πειραιά, την αλλαγή του μείγματος καυσίμου στην Ελλάδα προς όφελος του φυσικού αερίου, την ελληνική ΑΟΖ και τα κοιτάσματα νότια της Κύπρου, τους δρόμους μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Με όρους των εδώ σημειωμάτων, το εφοπλιστικό κεφάλαιο αποτελεί μια ξεχωριστή πυραμίδα (της βιομηχανίας, κατά Λένιν, των θαλάσσιων μεταφορών) στην κορυφή της οποίας βρίσκεται το “ελληνόκτητο” κεφάλαιο. Κι αυτό είναι “ελληνόκτητο”, κατά δική του δήλωση, τόσο επειδή γεννήθηκε ιστορικά από τα σπλάχνα και το υστέρημα του ελληνικού λαού, και των ελλήνων ναυτικών ειδικότερα, όσο επειδή απέκτησε και διατηρεί μια “οικογενειακή” δομή σε όλα τα επίπεδα. Σίγουρα όχι πάντως επειδή ταμπουρώνεται πίσω από το ελληνικό κράτος ή επειδή έχει το τελευταίο σαν πολιτική του έκφραση, δόρυ και ασπίδα.

Μπορεί λοιπόν να φαίνεται ότι η πυραμίδα αυτή αποτελείται από κράτη, αλλά δεν είναι έτσι. Στην κορυφή του εφοπλισμού δεν βρίσκεται η Ελλάδα, όχι βέβαια σαν λαός, αλλά ούτε σαν κράτος, ούτε σαν αστική τάξη συνολικά. Στην κορυφή βρίσκονται οι έλληνες εφοπλιστές, όσοι επιλέγουν να συσπειρώνονται σε αυτό το λόμπι, όσο ακόμα επιλέγουν αυτή την αναχρονιστική πολιτική για τις επιχειρήσεις τους, δηλαδή όσο αυτή η πολιτική αποδίδει.

Σε κάθε περίπτωση όμως, η πυραμίδα αυτή είναι ιμπεριαλιστική, βασίζεται σε μονοπώλια που ανταγωνίζονται σε όλες τις θάλασσες για το μοίρασμα του κόσμου, βαθαίνοντας την ανισόμετρη ανάπτυξη όχι μόνο εντός της βιομηχανίας των θαλάσσιων μεταφορών, αλλά και σε όλες τις βιομηχανίες και τις χώρες με τις οποίες έρχονται σε επαφή.

Θα ξαναγυρίσουμε στις σύγχρονες σχέσεις του εφοπλιστικού κεφαλαίου με το κράτος, αφού πρώτα εξετάσουμε ένα άλλο διαβόητο κεφάλαιο, το τραπεζικό.

Συνεχίζεται