Έρχεται θύελλα*

Για την όξυνση της καταστολής από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έχουν ήδη γραφτεί πολλά και θα γραφτούν ακόμα περισσότερα το επόμενο διάστημα. Θα γραφτούν στο χαρτί και τις οθόνες, αλλά κυρίως θα γραφτούν στο δρόμο. Εκεί που γράφεται πάντα η ιστορία αυτού του τόπου, όλων των τόπων.

Είναι προφανές ότι η σπουδή της κυβέρνησης να προετοιμάσει και να οργανώσει ένα οργουελικό τοπίο για το επόμενο διάστημα συνδέεται με τα αναμενόμενα οικονομικά αποτελέσματα, με το πλήρες ξεδίπλωμα της νέας κρίσης του καπιταλισμού που είναι σε εξέλιξη. Είναι επίσης προφανές ότι η κυβέρνηση δεν κινείται ούτε με βάση κάποια ιδιαίτερη ιδεολογία ή κάποιο καπρίτσιο. Αρκούντως ενδεικτικό γι’ αυτό είναι ότι παρόμοια μέτρα και δράσεις παίρνονται σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο, ενώ έχουν την στήριξη ή την ανοχή από όλο το αστικό πολιτικό σύστημα. Εξάλλου, αν υπήρχε κάποιο ιδεολογικό υπόβαθρο δεν θα επέτρεπε σε αυτήν ειδικά την κυβέρνηση να έχει επιβάλει τη μεγαλύτερη παρέμβαση του κράτους που έχει γίνει στην οικονομία τις τελευταίες δεκαετίες.

Από αυτήν την παρατήρηση προκύπτει ένα ενδιαφέρον στοιχείο που αξίζει να αναδείξουμε. Η προετοιμασία της καταστολής δεν σηματοδοτεί μόνο το ξέσπασμα μιας δριμείας οικονομικής κρίσης αλλά και τα όρια της διαχείρισής της από το κράτος. Η κυβέρνηση πολλαπλασιάζει τα σώματα ασφαλείας σαν τα μανιτάρια, τα εξοπλίζει με τα λεφτά που κλέβει από τα βαρέα και ανθυγιεινά ένσημα των γιατρών και τα προετοιμάζει για γιουρούσι απέναντι στο λαό στην επέτειο των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821. Αυτή είναι η κυρίαρχη επιλογή του κράτους την ώρα που υποτίθεται ότι θα βρέξει λεφτά με το τσουβάλι από το Ταμείο Ανάκαμψης; Την ώρα που «επιστρέφουμε στην κανονικότητα» έχοντας σημειώσει «επιδόσεις καλύτερες από άλλες χώρες» σε κάποιον ομιχλώδη δείκτη;

Οι εντατικές προετοιμασίες ενάντια στον εχθρό λαό δεν δείχνουν μόνο ότι έρχεται θύελλα, αλλά και ότι η όποια αστική κυβέρνηση βρίσκεται στο τιμόνι της διαχείρισης αυτής της θύελλας το επόμενο διάστημα δεν θα έχει άλλα καρότα να κρεμάσει μπροστά από τα ζευγμένα βόδια. Απ’ ό,τι φαίνεται δηλαδή τα εργαλεία καταστολής των συμπτωμάτων της κρίσης έχουν αρχίσει και στομώνουν**. Με απλά λόγια, μάλλον τα επιδόματα τελειώνουν, η αποζημίωση της αναστολής εργασίας στο ύψος ενός κορωνοπροστίμου αίρεται και οι όποιες πενιχρές διευκολύνσεις προς τους εργαζόμενους τερματίζονται.

Αν όμως τα παραπάνω συμπεράσματα είναι, βάσιμες ομολογουμένως, εικασίες υπάρχουν και πιο απτές αποδείξεις των ορίων της διαχείρισης της καπιταλιστικής κρίσης από το κράτος. Για την ακρίβεια, μια ματιά μόνο στο βασικότερο εργαλείο αυτής της διαχείρισης προκαλεί πραγματικά τρόμο γι’ αυτό που θα επακολουθήσει. Ποιο είναι αυτό το εργαλείο; Μα φυσικά, ο ισολογισμός της Κεντρικής Τράπεζας, στην περίπτωσή μας της Τράπεζας της Ελλάδος. Η επέκτασή του παθητικού της Τράπεζας της Ελλάδας δίνει ρευστότητα στο σύστημα με διάφορους μηχανισμούς που δεν είναι της παρούσης, αξιοποιώντας τις ιδιότητες του σύγχρονου χρήματος. Το διάγραμμα που ακολουθεί είναι αρκούντως αποκαλυπτικό.

Με το ξέσπασμα της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης του 2007/8 η ΤτΕ, όπως και όλες οι Κεντρικές Τράπεζες των καπιταλιστικών κρατών, επεκτείνει τον ισολογισμό της σε δυσθεώρητα ύψη. Από τα 33 δις ευρώ γύρω από τα οποία κυμαινόταν σταθερά μέχρι το 3^ο τρίμηνο του 2007 αρχίζει αργά να ανταποκρίνεται στις προοδευτικά αυξανόμενες δυσκολίες της αναπαραγωγής του κεφαλαίου. Το παθητικό της ΤτΕ έφτασε το μέγιστό του το 2^ο τρίμηνο του 2012, λίγο πριν to «whatever it takes» («ό,τι χρειαστεί») του Μάριο Ντράγκι τον Ιούλη του 2012, ξεπερνώντας τα 168,5 δις ευρώ. Μια αύξηση δηλαδή 387%. Έκτοτε, ανέλαβε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ο ισολογισμός της ΤτΕ άρχισε να συρρικνώνεται. Έφτασε τα 84 δις στα μέσα του 2014 με την κυβέρνηση του Σαμαρά να πανηγυρίζει για την επιστροφή στην κανονικότητα. Βέβαια, για την ΤτΕ αυτή η «κανονικότητα» είχε έναν ισολογισμό σχεδόν τριπλάσιο από τα προ κρίσης επίπεδα.

Από το φθινόπωρο όμως του 2014, όταν εξαντλήθηκαν τα όρια προστασίας (και) των τραπεζών και οι τελευταίες, παρά τις τεράστιες κεφαλαιοποιήσεις, άρχισαν να νιώθουν την απειλή μιας νέας, χρηματικής αυτή τη φορά, καπιταλιστικής κρίσης, η ΤτΕ κάνει ένα πρωτοφανές σπριντ κι από τα 84 δις εκτινάσσει τον ισολογισμό της στα 175,5 δις, πετυχαίνοντας νέο ρεκόρ ενίσχυσης του μεγάλου κεφαλαίου στη χώρα. Πολλά από αυτά τα χρήματα βρέθηκαν σε λογαριασμούς του εξωτερικού, ενώ κάποια λιγότερα σε στρώματα και μαξιλάρια. Αν και οι περισσότεροι το θυμούνται, δεν είναι αχρείαστο να θυμίσουμε ότι αυτό το σπριντ έγινε τόσο με προπονητές το αξέχαστο δίδυμο Σαμαρά-Βενιζέλο, όσο και με το εξίσου αλησμόνητο δίδυμο Τσίπρα-Καμμένου. Από εδώ ίσως διαφαίνεται και η πρεμούρα των σαμαροβενιζέλων να πασάρουν το Μαξίμου στην Κουμουνδούρου και να αφήσουν την ΠΦΑ (Πρώτη Φορά Αριστερά) να κάνει τη βρωμοδουλειά της απέναντι στο λαό, στο πλευρό του κεφαλαίου. Το νέο επίπεδο «κανονικότητας» για τον ισολογισμό της ΤτΕ έφτασε τα 103 δις λίγο πριν την τελετή της νέας αντίστροφης παράδοσης-παραλαβής.

Το διάγραμμα παρέχει παρεμπιπτόντως άλλη μια απόδειξη ότι το σύστημα δεν είχε ξεπεράσει τις αδυναμίες του και βρισκόταν σε δεινή θέση πριν από τον κορωνοϊό κι ότι η πανδημία μόνο επιτάχυνε, δρώντας βέβαια καταλυτικά, τις υπάρχουσες δυσκολίες αναπαραγωγής του κεφαλαίου. Με μια επιφύλαξη, και λαμβάνοντας υπόψη και άλλα στοιχεία, μπορεί κανείς να πει ότι η ελληνική οικονομία μετά την δεύτερη διακριτή χρηματική κρίση του καπιταλισμού το 2014-15 μπήκε στην φάση της ύφεσης, όπου εκεί την βρήκε ο κορωνοϊός.

Ποιο είναι λοιπόν το τρομακτικό στην ιστορία μας; Ότι ο ισολογισμός της ΤτΕ έφτασε το Νοέμβρη του 2020 τα 178,3 δις ευρώ, το υψηλότερο της ιστορίας του. Με άλλα λόγια, το σημαντικότερο ίσως οικονομικό εργαλείο διαχείρισης της καπιταλιστικής κρίσης μόλις ξεπέρασε τα προηγούμενα όριά του και μπήκε σε αχαρτογράφητα νερά. Την προηγούμενη φορά, σε αυτό το ύψος έκλεισαν οι τράπεζες για μερικές βδομάδες. Φυσικά, τώρα ο μηχανισμός πυροδότησης της κρίσης, ο καταλύτης μετατροπής της δυνατότητας σε πραγματικότητα, είναι διαφορετικός.

Εδώ βρίσκεται η ρίζα της αγωνίας των αστών διαχειριστών και της προετοιμασίας τους απέναντι στον χειμαζόμενο λαό. Εδώ όμως βρίσκονται και όλα τα στοιχεία αφύπνισης αυτού του λαού. Είναι πραγματικά χαριτωμένο, αλλά κοιτάζοντας το διάγραμμα έρχεται στο νου το σύνθημα: «ο τρίτος γύρος θα είναι ο τελικός». Διαθλασμένη η πραγματικότητα μπορεί να αντικατοπτριστεί τόσο ευάλωτα στον ισολογισμό της ΤτΕ που θα μπορούσε να παραφραστεί ακόμα και στον στίχο «η ζωή μου όλη είναι ένα παθητικό». Τι χρείαν άλλων αποδείξεων έχομεν ότι από τον πακτωλό των 32 δις του Ταμείου Ανάκαμψης δεν θα πέσει χάμω ούτε ένα ψιχουλάκι;

Μετά από όλα αυτά

Ποιος καθημερνά ματώνει
και τους θύτες συγχωρεί,
στων δημίων του τις μάχες
ποιος τον θάνατο θα βρει;

Μες στο σούρουπο του κόσμου,
στου καιρού τη σκοτεινιά,
μέχρι ολόρθος να βαδίσεις,
πώς να λιώσει η σκουριά;***

Σημειώσεις

* Ο τίτλος είναι δανεικός από το τηλεοπτικό σποτάκι του ΚΚΕ για τις εκλογές του Ιουνίου του 2012 αν και μάλλον είναι δανεικός από το μέλλον

** Μόλις που πρόλαβε να στεγνώσει το ηλεκτρονικό μελάνι σε αυτές τις γραμμές και άρχισαν να ηχούν ήδη οι καμπάνες για τα δημοσιονομικά περιθώρια και τα γνωστά υποζύγια που θα πληρώσου(ν)με τις δυσκολίες του συστήματός τους. Στο ρόλο του λαγού στην πρωινή εκπομπή του Παπαδάκη στον Αντ1 εμφανίστηκε ο αναπληρωτής υπουργός οικονομικών. Απολαύστε τον από το 2:06.30 και κυρίως στο 2:08.

Στο ίδιο μήκος κύματος και το σημερινό δημοσίευμα του Έθνους με τον εύγλωττο τίτλο: “Απολύσεις: Ποιοι προστατεύονται και έως πότε”

*** Στίχοι από το αδημοσίευτο νέο τραγούδι των Υπεραστικών «Στο σούρουπο του κόσμου»