Σοσιαλισμός – Κομμουνισμός: Εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια και στις υποδομές (3)
Στις σοσιαλιστικές χώρες και ειδικά σε απρόσιτα μέρη με ακραίες καιρικές συνθήκες όπως είναι η Σιβηρία, ακολουθήθηκε ένα μοντέλο δωρεάν παροχών για τα πάντα. Στον αντίποδα, στην Αλάσκα, οι επιχειρήσεις και το κράτος έδιναν ένα ισχυρό οικονομικό κίνητρο το οποίο ήταν αρκετό για κάποιον ώστε να αποφασίσει να μεταναστεύσει εκεί. Τα πάντα όμως ήταν ατομική ευθύνη…
Σοσιαλισμός – Κομμουνισμός. Οικονομία εξοικονόμησης πόρων και ενέργειας (3)
Το παρόν και τα επόμενα άρθρα εξετάζουν την εξοικονόμηση πόρων και ενεργείας στις πρώην σοσιαλιστικές δημοκρατίες και αν με βάση αυτού του τύπου τις οικονομίες θα ήταν δυνατή η εξοικονόμηση πόρων και ενέργειας καθώς και ο μηδενισμός των εκπομπών ρύπων σε μια νέου τύπου κοινωνία. Στο παρακάτω άρθρο γίνεται χρήση κάποιων αριθμών (ποσοστά) οι οποίοι πιστεύω πλησιάζουν την πραγματικότητα.
Εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια και στις υποδομές
Στις σοσιαλιστικές χώρες και ειδικά σε απρόσιτα μέρη με ακραίες καιρικές συνθήκες όπως είναι η Σιβηρία, ακολουθήθηκε ένα μοντέλο δωρεάν παροχών για τα πάντα. Στον αντίποδα, στην Αλάσκα, οι επιχειρήσεις και το κράτος έδιναν ένα ισχυρό οικονομικό κίνητρο το οποίο ήταν αρκετό για κάποιον ώστε να αποφασίσει να μεταναστεύσει εκεί. Τα πάντα όμως ήταν ατομική ευθύνη και έτσι σε περίπτωση που έχανες την δουλειά σου έμπαινες στο περιθώριο της κοινωνίας. Αντίθετα στην ΕΣΣΔ υπήρχε μια αυξημένη κοινωνικοποίηση μέσω των αντίστοιχων κοινωνικών παροχών.
Από την εμπειρία μου ως φοιτητής αλλά και από την ζωή στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες φαίνεται ότι σε μια κομμουνιστική κοινωνία πολλοί από τους χώρους τους οποίους θεωρούμε απαραίτητους είναι ουσιαστικά άχρηστοι.
Έτσι λοιπόν ένα σύνηθες σπίτι περιλαμβάνει κουζίνα – τραπεζαρία – σαλόνι – χωλ – διάδρομο – δωμάτια – αποθήκη κ.ο.κ . Θα μπορούσαν να καταργηθούν όλα αυτά και να απλοποιηθούν σε ένα μεγάλο δωμάτιο για κάθε μέλος της οικογένειας ή για κάθε ζευγάρι (40τ.μ για ζευγάρι και 30τ.μ για κάθε άτομο). Με ένα κρεβάτι, γραφείο, καναπέ και ένα WC μπορεί να παίξει τον ρόλο ενός μικρού σπιτιού (μόνο με σαλόνι-κρεβατοκάμαρα). Καταργώντας πολλούς από τους χώρους τους οποίους θεωρούμε απαραίτητους, τα διαμερίσματα και τα σπίτια θα έχουν τις μισές διαστάσεις ή και λιγότερο.
Πολλά από τα καταστήματα όπως ταχυφαγεία είδη επίπλων, βενζινάδικα, σουπερμάρκετ καταργούνται ή ελαττώνονται σε μεγάλο βαθμό. Όλα συγκεντρώνονται σε ένα μέγα-κατάστημα ανά περιοχή το οποίο θα ικανοποιεί τις πραγματικές και όχι τις καταναλωτικές ανάγκες. Τα μεγάλα σπίτια-παλάτια καταργούνται και η πόλη έχει μινιμαλιστικές διαστάσεις. Η δόμηση μπορεί να περιοριστεί στο 30% με 35% της αρχικής.
Η δόμηση περιορίζεται σε μονοκατοικίες ή διώροφα και οι πόλεις θυμίζουν χωριά. Μπορεί να καταργηθεί η τοιχοποιία – περίφραξη αλλά και οι πυλωτές γιατί δεν θα υπάρχουν αυτοκίνητα. Σε πολλές περιπτώσεις καταργούνται κλιμακοστάσια – σκάλες – ανελκυστήρες γιατί σε μια τέτοια πόλη δεν υπάρχει ανάγκη για πολυκατοικίες. Πιστεύω ότι μπορούμε να φτάσουμε στο 30% της σημερινής δόμησης. Το μεγαλύτερο μέρος των μικρών δρόμων μπορεί να αντικατασταθεί με πεζόδρομους-μικρά πάρκα όπου θα κινούνται και ποδήλατα.
Φυσική δόμηση, βιοκλιματική αρχιτεκτονική, εξοικονόμηση πόρων και ενέργειας
Η φυσική δόμηση είναι ένας αρκετά νέος όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια δομική προσέγγιση προσανατολισμένη στη χρήση φυσικών, τοπικών, προσεκτικά επιλεγμένων ή και ανακυκλωμένων υλικών, απλών εργαλείων και τεχνικών.
Σε όλους σχεδόν τους τόπους η φύση μας εξασφαλίζει τα δομικά υλικά που χρειαζόμαστε. Επειδή τα υλικά αυτά δεν χρειάζονται μεταφορά, τα οικονομικά και περιβαλλοντολογικά κόστη είναι χαμηλά. Μερικά από αυτά τα υλικά είναι ανανεώσιμα (όπως τα δένδρα και το άχυρο) και κάποια άλλα (όπως η πέτρα και το χώμα) υπάρχουν σε τέτοια αφθονία που είναι πρακτικά ανεξάντλητα.
Αντίθετα από τα κλασικά δομικά υλικά, τα φυσικά εμπεριέχουν καθόλου ή ελάχιστη επεξεργασία. Η χρήση τους δεν συνεισφέρει στην καταστροφή των δασών, την κατασπατάληση των ορυκτών πόρων, την μόλυνση και ούτε εξαρτάται από βιομηχανικά υλικά και βαριά μηχανήματα. Η γη είναι μη τοξική και τελείως ανακυκλώσιμη. Σ’ αυτή την εποχή της περιβαλλοντολογικής υποβάθμισης και της έλλειψης φυσικών πόρων με τις χιλιάδες κρυμμένες τοξίνες στα σπίτια μας δεν είναι πιο λογικό να επιστρέψουμε σε πιο αθώα φθηνά και υγιεινά οικοδομικά υλικά;
Τα σπίτια αυτά είναι τα κλασικά παραδοσιακά σπίτια και σήμερα συνηθίζεται να ονομάζονται βιοκλιματικά. Το βιοκλιματικό σπίτι είναι πυρίμαχο, αντισεισμικό, φτηνό και έχει μεγάλη διάρκεια ζωής. Το μεγάλο του πλεονέκτημα είναι ότι είναι πολύ ευέλικτο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλλιτεχνικές και γλυπτικές δημιουργίες. Αυτά τα σπίτια είναι υγιεινά, έχουν τα ιδανικά ποσοστά υγρασίας, δεν χρειάζονται ψύξη το καλοκαίρι και απαιτούν το 40% της θέρμανσης σε σύγκριση με τα κλασικά σπίτια. Αν οικοδομηθούν το ένα δίπλα στο άλλο, σε μπλογκ κατοικιών, τότε η εξοικονόμηση ενεργείας θα είναι ακόμα μεγαλύτερη διότι περιορίζονται οι ροές θερμότητας. Έτσι λοιπόν αφού έχουμε το 30% της δόμησης μπορούμε να φτάσουμε στο 10% έως 15% της ενέργειας που δαπανάμε σήμερα.
Με ποιον τρόπο θα υποστηρίζονται ενεργειακά τα σπίτια αυτά;
Υπάρχουν συστήματα (μπαταρίες θερμότητας) όπου μπορούν να θερμάνουν νερό και να το αποθηκεύσουν στο έδαφος, όπως συμβαίνει με ηλιακούς θερμοσίφωνες (βλ σχήμα). Το μπόιλερ μπορεί να έχει διαστάσεις πισίνας η οποία θα είναι κλειστή και θαμμένη στο έδαφος. Λόγω διαστάσεων οι απώλειες θα είναι ελάχιστες και το νερό θα είναι θερμό μέχρι το χειμώνα. Αυτό θα αποδίδεται σε καλοριφέρ μέσω κυκλοφορητή σε μια ομάδα κατοικιών – δωματίων.
Οι ίδιοι οι τοίχοι μπορούν να γίνουν μπαταρίες θερμότητας απορροφώντας θερμότητα όταν υπάρχει ζέστη και αποδίδοντας την όταν έχει κρύο.
Ένας δεύτερος τρόπος είναι με απευθείας ηλιακή θέρμανση. Ένας συλλέκτης δέχεται την θερμότητα από το ήλιο και την αποδίδει στο σπίτι μέσω ανεμιστήρα.
Ο τρίτος τρόπος είναι με καύση ξύλων. Ο τρόπος αυτός είναι βιοκλιματικός γιατί τα δένδρα απορροφούν CO2 και με την καύση τους το αποδίδουν ξανά στην ατμόσφαιρα. Πρέπει όμως οι ποσότητες ξυλείας να είναι μικρές για να μην καταστρέφονται τα δάση.
Έτσι μια μινιμαλιστική πόλη δομημένη με βιοκλιματικό τρόπο ζητάει πολύ μικρές ποσότητες ενέργειας για να ικανοποιήσει τις ανάγκες της σε θέρμανση και ψύξη. Ένας τέτοιος τρόπος δόμησης δεν είναι διαδεδομένος γιατί θα ήταν καταστροφικός για τις μεγάλες εταιρείες δόμησης και ενέργειας. Δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της πολεοδομίας (φάκελος μελετών) παρόλο που στα περισσότερα σημεία είναι ανώτερος (Δες εδώ ένα σχετικό άρθρο). Είναι προφανές ότι θα πρέπει να ενισχυθούν τα χωριά, οι κωμοπόλεις και οι μικρές πόλεις οι οποίες μπορούν να έχουν μεγάλο βαθμό αυτάρκειας.
Στην συνέχεια: Εξοικονόμηση ενέργειας στις μεταφορές
Στάθης Γεωργούλης
Δ’ ΕΛΜΕ Ανατολικής Αττικής
