Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη και η Μάρα Ζαχαρέα

Σαν σήμερα, το 1851, ο Λουδοβίκος Ναπολέων Βοναπάρτης ανατρέπει τη Β’ Γαλλική Δημοκρατία, κι ένα χρόνο αργότερα, κηρύσσεται αυτοκράτορας των Γάλλων, ως Ναπολέων ο Γ’. Στο μεσοδιάστημα, ο Καρλ Μαρξ γράφει την μπροσούρα “η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη”, που “έγινε διάσημη” όταν την επικαλέστηκε η Μάρα Ζαχαρέα, στο ντιμπέιτ των πολιτικών αρχηγών, το 2015, στην ερώτηση που απεύθυνε στο Δ. Κουτσούμπα, για να δείξει έτσι την “πλατιά μαρξιστική της κατάρτιση”. Από αυτό το έργο δημοσιεύουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα για τα όρια και το χαρακτήρα της αστικής δημοκρατίας.

***

Την αστική μοναρχία του Λουδοβίκου Φιλίππου μπορούσε μόνο η αστική δημοκρατία να την διαδεχθεί, δηλαδή, αν κάτω από το όνομα του βασιλιά κυβέρνησε μια περιορισμένη μερίδα της αστικής τάξης, τώρα στο όνομα του λαού θα κυβερνάει το σύνολο της αστικής τάξης. Οι αξιώσεις του παρισινού προλεταριάτου είναι ουτοπιστικά κουραφέξαλα που πρέπει να πάρουν ένα τέλος. Στη δήλωση αυτή της Συνταχτικής Συνέλευσης το παρισινό προλεταριάτο απάντησε με την εξέγερση του Ιούνη, το πιο κολοσσιαίο γεγονός στην ιστορία των ευρωπαϊκών εμφυλίων πολέμων. Η αστική δημοκρατία νίκησε. Με το μέρος της βρίσκονταν η αριστοκρατία του χρήματος, η βιομηχανική αστική τάξη, η μεσαία τάξη, οι μικροαστοί, ο στρατός, το οργανωμένο σε κινητή φρουρά κουρελοπρολεταριάτο, οι διανοούμενοι, οι παπάδες και ο πληθυσμός της υπαίθρου. Με το μέρος του παρισινού προλεταριάτου δεν ήταν κανένας άλλος εκτός από αυτό το ίδιο. Πάνω από 3.000 εξεγερμένοι σφάχτηκαν ύστερα από τη νίκη και 15.000 εξορίστηκαν χωρίς δίκη. Με την ήττα αυτή το προλεταριάτο περνά στο πίσω μέρος της επαναστατικής σκηνής. Προσπαθεί κάθε φορά να περάσει ξανά μπροστά, μόλις φανεί πως το κίνημα παίρνει καινούρια ορμή, μα με όλο και πιο ελαττωμένη πάντοτε χρήση δυνάμεων και πάντοτε με μικρότερα αποτελέσματα. Μόλις ένα από τα κοινωνικά στρώματα που βρίσκονται πιο πάνω απ’ αυτό έμπαινε σε επαναστατικό αναβρασμό, συμμαχεί μαζί του, έτσι συμμερίζεται τις ήττες που παθαίνουν τα διάφορα κόμματα το ένα ύστερα από το άλλο. Μα τα κατοπινά αυτά κτυπήματα αδυνατίζουν όλο και πιο πολύ, όσο περισσότερο διαμοιράζονται σε ολόκληρη την επιφάνεια της κοινωνίας. Οι σημαντικότεροι αρχηγοί του στην Εθνοσυνέλευση και στον τύπο πέφτουν με τη σειρά θύματα των δικαστηρίων και επικεφαλής του μπαίνουν όλο και πιο αμφίβολα πρόσωπα. Ένα μέρος του ρίχνεται σε δογματικούς πειραματισμούς, σε τράπεζες ανταλλαγών και σε εργατικούς συνεταιρισμούς, δηλαδή σε μια κίνηση που έχει παραιτηθεί από την ιδέα να ανατρέψει τον παλιό κόσμο με τα δικά του συνδυασμένα μεγάλα μέσα και ζητάει αντίθετα να πραγματοποιήσει την απολύτρωσή του πίσω από τις πλάτες της κοινωνίας, με ιδιωτικό τρόπο, μέσα στους περιορισμένους όρους ύπαρξής του και γι’ αυτό αποτυχαίνει αναγκαστικά. Φαίνεται πως δεν μπορεί ούτε να ξαναβρεί μέσα του το επαναστατικό μεγαλείο, ούτε να κερδίσει ως ότου όλες οι τάξεις που το πολέμησαν τον Ιούνη κείτονται ηττημένες δίπλα του. Μα τουλάχιστον, υποκύπτει με όλες τις τιμές της μεγάλης κοσμοϊστορικής πάλης. Όχι μονάχα η Γαλλία, μα ολόκληρη η Ευρώπη τρέμει από το σεισμό του Ιούνη, ενώ οι κατοπινές ήττες των ανώτερων τάξεων εξαγοράζονται τόσο φτηνά, που χρειάζεται όλη η γεμάτη θράσος υπερβολή του κόμματος που νίκησε για να μπορούν να περάσουν γενικά σα γεγονότα και γίνονται τόσο επονείδιστες όσο πιο μακριά από το προλεταριάτο βρίσκεται το κόμμα που νίκησε.

Η ήττα τώρα των επαναστατών του Ιούνη είχε φυσικά προπαρασκευάσει και ισοπεδώσει το έδαφος, που πάνω του μπορούσε να θεμελιωθεί και να οικοδομηθεί η αστική δημοκρατία. Ταυτόχρονα όμως φανέρωσε πως στην Ευρώπη υπάρχουν άλλα ζητήματα και όχι το ζήτημα “δημοκρατία ή μοναρχία”. Είχε δείξει πως η αστική δημοκρατία σημαίνει εδώ την απεριόριστη δεσποτεία μιας τάξης πάνω στις άλλες τάξεις. Είχε φανερώσει πως σε χώρες με πολύ παλιό πολιτισμό, με αναπτυγμένο ταξικό σχηματισμό, με σύγχρονους όρους παραγωγής και πνευματική συνείδηση που μέσα σε αυτήν είχαν διαλυθεί, ύστερα από δουλειά αιώνων, όλες οι πατροπαράδοτες ιδέες, η δημοκρατία σημαίνει γενικά μόνο τη μορφή μιας πολιτικής αλλαγής στην αστική κοινωνία και όχι τη συντηρητική μορφή της ζωής της όπως λχ στις Ενωμένες Πολτείες στη Βόρεια Αμερική, όπου υπάρχουν βέβαια τάξεις, μα δεν έχουν ακόμα σταθεροποιηθεί και, μέσα σε μια αδιάκοπη κατάσταση ροής, αλλάζουν και ανταλλάζουν μεταξύ τους τα συστατικά τους στοιχεία, όπου τα σύγχρονα μέσα παραγωγής αντί να ταυτίζονται με ένα αποτελματωμένο υπερπληθυσμό, πιο πολύ αναπληρώνουν τη σχετική έλλειψη σε εργατικά κεφάλια και χέρια και όπου, τέλος, η πυρετώδικη νεανική κίνηση της υλικής παραγωγής, που έχει να ιδιοποιηθεί ένα καινούριο κόσμο, δεν άφησε ούτε χρόνο ούτε ευκαιρία για να καταργήσει τον παλιό κόσμο των πνευμάτων.

Όλες οι τάξεις και όλα τα κόμματα ενώθηκαν τις μέρες του Ιούνη με το Κόμμα της Τάξης ενάντια στην προλεταριακή τάξη, στο κόμμα της αναρχίας, του σοσιαλισμού, του κομμουνισμού. “Έσωσαν” την κοινωνία από τους “εχθρούς της κοινωνίας”. Έδωσαν στο στρατό τους για σύνθημα το ρητό της παλιάς κοινωνίας -ιδιοχτησία, οικογένεια, θρησκεία, τάξη-και τον κάλεσαν στην αντεπαναστατική σταυροφορία: “Εν τούτω νίκα”. Από τη στιγμή αυτή, κάθε φορά που ένα από τα πολυάριθμα κόμματα, που είχαν συσπειρωθεί κάτω από το έμβλημα αυτό ενάντια στους ξεσηκωμένους του Ιούνη , προσπαθεί να κρατήσει το επαναστατικό πεδίο μάχης για τα δικά του συμφέροντα, υποκύπτει μπροστά στην κραυγή: “ιδιοχτησία, οικογένεια, θρησκεία, τάξη”, Η κοινωνία σώζεται κάθε φορά που ο κύκλος των κυριάρχων της στενεύει, κάθε φορά που ένα πιο στενό συμφέρον επικρατεί μπροστά στο πιο πλατύ. Κάθε απαίτηση για την πιο απλή αστική οικονομική μεταρρύθμιση, για τον πιο κοινό φιλελευθερισμό, για την πιο ρηχή δημοκρατία, τιμωρείται σαν “απόπειρα ενάντια στην κοινωνία” και στιγματίζεται ταυτόχρονα σαν “σοσιαλισμός”. Στο τέλος πετιούνται με τις κλωτσιές και οι ίδιοι οι αρχιερείς της “θρησκείας και της τάξης” από τους πυθιακούς τους τρίποδες, αρπάζονται στο σκοτάδι της νύχτας από τα κρεβάτια τους, χώνονται σε κλούβες, ρίχνονται στις φυλακές ή στέλνονται εξορία, ο ναός τους ισοπεδώνεται, το στόμα τους σφραγίζεται, η πένα τους τσακίζεται, ο νόμος τους ξεσκίζεται στο όνομα της θρησκείας, της ιδιοχτησίας, της οικογένειας, της τάξης. Αστοί που είναι φανατισμένοι για την τάξη πυροβολούνται στα μπαλκόνια τους από μπουλούκια μεθυσμένων φαντάρων, η ιερότητα της οικογένειας τους βεβηλώνεται, τα σπίτια τους βομβαρδίζονται έτσι για να περνάει η ώρα-στο όνομα της ιδιοχτησίας, της οικογένειας , της θρησκείας, της τάξης. Τέλος, τα αποβράσματα της αστικής κοινωνίας σχηματίζουν την ιερή φάλαγγα της τάξης και ο ήρωας Κραπουλίνσκι*μπαίνει στον Κεραμεικό σαν “σωτήρας της κοινωνίας”

*Κραπουλίνσκι: Πολωνός, ήρωας στο ποίημα του Χάινε “Δυο ιππότες” που περιέχεται στη συλλογή του Romanzero. Στο πρόσωπο του Κραπουλίνσκι ο Χάινε γελοιοποιεί τους πολωνούς ευγενείς που φτώχυναν εξαιτίας της άσωτης ζωής τους (Crapulinski από τη γαλλική λέξη crapule=κραιπάλη). Εδώ ο Μαρξ ονομάζει Κραπουλίνσκι το Λουδοβίκο Βοναπάρτη.