«Έφυγε» ο «πατέρας» Σοβιετικών καρτούν Έντουαρντ Ουσπένσκι

Ο Έντουαρντ Ουσπένσκι γεννήθηκε στις 22 Δεκέμβρη 1937 στα περίχωρα της Μόσχας. Σπούδασε μηχανικός στο Ινστιτούτο Αεροπορίας της Μόσχας, αλλά κέρδιζε τα προς το ζην γράφοντας και δημιουργώντας κινούμενα σχέδια.

Έγραψε παιδικά βιβλία, θεατρικά έργα και ποιήματα και ασχολήθηκε για πολλά χρόνια με την τηλεόραση και το ραδιόφωνο.  Ήταν ένας από τους δημιουργούς της τηλεοπτικής εκπομπής «Καληνύχτα, Μικροί» και του δημοφιλούς ραδιοφωνικού προγράμματος «Ράδιο Νάννυ». Ένα πρόγραμμα, που δημιουργήθηκε με σκοπό να παρουσιάζει τραγούδια και χιουμοριστικούς διαλόγους ως αναπόσπαστα στοιχεία ενός εκπαιδευτικού ραδιοφωνικού προγράμματος μέσω του οποίου εξηγούνταν έννοιες γραμματικής και μαθηματικών, επιστημονικά θέματα και η ευγενική συμπεριφορά στα παιδιά.

Το πρώτο βιβλίο του «Ο θείος Φιοντόρ, ο σκύλος και η γάτα του», δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στα ρωσικά το 1974. Ο κύριος χαρακτήρας είναι ένα εξάχρονο αγόρι που αναφέρεται ως «Θείος Φιοντόρ» επειδή εμφανίζεται σοβαρός, αυτοδύναμος και υπεύθυνος. Αφού οι γονείς του δεν τον αφήσουν να κρατήσει το Ματρόσκιν, μια γάτα που μιλάει, εγκαταλείπει το σπίτι του. Μαζί με τον σκύλο Σαρίκ, οι τρεις τους, στήνουν ένα σπίτι στη χώρα, ένα χωριό που ονομάζεται Προστοκβάσινο (από το ρωσικό βουτυρόγαλα, Простоквашa). Μετά την εύρεση ενός θησαυρού, ο θείος Φιοντόρ μπορεί να αντέξει οικονομικά να αγοράσει ένα τρακτέρ που τρέχει με σούπα και πατάτες, και ένα φορητό ήλιο για να τους ζεσταίνει κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Το βιβλίο έγινε μια επιτυχημένη ταινία κινουμένων σχεδίων, «Τρεις από το Προστοκβάσινο» (ακολούθησαν δύο σίκουελ).

Ο θείος Φιοντόρ, ο σκύλος και η γάτα του

Έγινε γνωστός το 1966, όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο του για τον Τσεμπουράσκα, ένα ευγενικό και αδέξιο ζωάκι με μεγάλα αυτιά που ζούσε στη πόλη σε ένα κουτί με πορτοκάλια και ο καλύτερος φίλος του ήταν ένας κροκόδειλος, ο Γκένα. Μερικά χρόνια αργότερα η ιστορία του θα μεταφερθεί στην οθόνη και ο Τσεμπουράσκα θα γίνει πολύ γρήγορα ένας από τους αγαπημένους ήρωες των ταινιών κινουμένων σχεδίων στην ΕΣΣΔ και στη Ρωσία.

Τα cartoons της Σοβιετίας: Αφιέρωμα στα κινούμενα σχέδια της Σοβιετικής Ένωσης – Α’ Μέρος

Ο Τσεμπουράσκα τη δεκαετία του 2000, θα γίνει ο ήρωας επιτυχημένων κινουμένων σχεδίων στην Ιαπωνία. Το 2004 και το 2008 θα γίνει η επίσημη μασκότ της ρωσικής ομάδας στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας και του Πεκίνου, αντίστοιχα, καθώς και των Χειμερινών  Ολυμπιακών Αγώνων του 2006 και του 2010.

Το 2016, ένας λούτρινος Τσεμπουράσκα έγινε κοσμοναύτης κι έμεινε μερικές εβδομάδες στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) για τον εορτασμό των 80 χρόνων του ρωσικού στούντιο Soyuzmultfilm  και της 55^ης επετείου από την πρώτη επανδρωμένη πτήση στο διάστημα. Τιμής ένεκεν από το υπουργείο Πολιτισμού, «στον πιο σημαντικό ήρωα των ρωσικών κινουμένων σχεδίων».

Τα βιβλία του μεταφράστηκαν σε 25 γλώσσες και δημιουργήθηκαν από αυτά περίπου 60 κινούμενα σχέδια που πωλήθηκαν σε όλο τον κόσμο.

Τα έργα του γαλούχησαν πολλές γενιές παιδιών στην πρώην ΕΣΣΔ, κυρίως μέσω των υπέροχων κινούμενων σχεδίων. Των «χάρτινων» ηρώων, που «μιλούσαν» κατευθείαν στην παιδική καρδιά και το μυαλό.

Ο Τσεμπουράσκα, ο Έντουαρντ Ουσπένσκι και ο Γκένα

Σε συνέντευξή του στη ρωσική εφημερίδα «Νιεζαβίσιμαγια Γκαζέτα» μιλούσε για την κοινωνική αποδιάρθρωση μετά την καπιταλιστική παλινόρθωση στη Ρωσία.

«Η ζωή των παιδιών και των γερόντων είναι ένα ασφαλές κριτήριο για το “ύψος” της κοινωνικής ευαισθησίας ενός κράτους. Στη σημερινή Ρωσία, όπου οι γέροντες πετιούνται έξω από τα σπίτια τους και ψάχνουν τροφή στα σκουπίδια, ενώ ο αριθμός των εγκαταλειμμένων παιδιών συνεχώς μεγαλώνει, θα ήταν ίσως “λεπτομέρεια” να διαπιστώσει κανείς πως στη χώρα αυτή δεν υπάρχει πλέον παιδική λογοτεχνία, παρά μόνο ό,τι δημιουργήθηκε επί ΕΣΣΔ.»
…
«Πρώτον, γιατί τα παιδικά περιοδικά έκλεισαν και οι παιδικές εκπομπές εξαφανίστηκαν από την τηλεόραση και, δεύτερον, γιατί δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι δημιουργείται μια νέα γενιά καλλιτεχνών που θα αντικαταστήσει επάξια τις παλιότερες, οι οποίες, δημιουργούσαν με την ευθύνη όχι μόνο του συγγραφέα, αλλά και του παιδαγωγού. Οι δημιουργοί της δικής μου γενιάς ανέπτυξαν περισσότερο το στοιχείο της “αμεσότητας” προς τους μικρούς αναγνώστες και θεατές.»

Ο Έντουαρντ Ουσπένσκι, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών, στις 14 Αυγούστου 2018, μετά από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο. Οι ήρωές του, όμως θα συνεχίσουν να εμπνέουν ακόμη πολλές γενιές δημιουργών κινουμένων σχεδίων και να μαθαίνουν στα παιδιά να ονειρεύονται.