Λέον Μπατίστα Αλμπέρτι-Κορυφαίος εκφραστής του αστικού ήθους της Αναγέννησης
Στα έργα του υιοθετεί τα ιδανικά του αρχαίου κόσμου ενδύοντας τα παράλληλα με τις ηθικές αξίες της τάξης του, τονίζοντας την αξία της εργασίας και την αρετή ως αποτέλεσμα δράσης κι όχι απλής σκέψης, αποκομμένης από τα εγκόσμια, όπως ήταν το μεσαιωνικό ιδανικό.
O Λέον Μπατίστα Αλμπέρτι ανήκει στους σημαντικότερους πρωτοπόρους της Ιταλικής Αναγέννησης, ενσαρκώνοντας με τα πολύπλευρα ενδιαφέροντα του το πρότυπο του “Homo universalis”, του “Οικουμενικού Ανθρώπου” δηλαδή. Το ιδανικό αυτό αντανακλούσε την αυτοπεποίθηση της αστικής τάξης των ιταλικών πόλεων-κρατών, τέκνο της οποίας υπήρξε, ιδεολογικά αλλά και κυριολεκτικά κι ο Αλμπέρτι. Γεννήθηκε στις 14 Φλεβάρη του 1404 στη Γένοβα, όπου είχε εξοριστεί από τη Φλωρεντία η εύπορη εμποροτραπεζιτική οικογένειά του, για πολιτικούς λόγους. Εκείνος κι ο αδερφός του ήταν εκτός γάμου αναγνωρισμένα τέκνα του Λορέντζο Αλμπέρτι και μιας χήρας από τη Μπολόνια. Μεγάλωσαν με τον πατέρα τους και τη σύζυγό του, λαμβάνοντας εξαιρετική μόρφωση. Αρχικά έλαβε εκπαίδευση στα Λατινικά στην Πάδοβα, φτάνοντας μάλιστα σε τέτοιο επίπεδο δεξιοτεχνίας, ώστε στα 20 του έγραψε λατινική κωμωδία που θεωρήθηκε “άγνωστο” έργο Ρωμαίου συγγραφέα. Στη συνέχεια πραγματοποίησε νομικές σπουδές στη Μπολόνια, το αρχαιότερο πανεπιστήμιο του κόσμου, αναγορευόμενος διδάκτορας του κανονικού δικαίου το 1428. Από το 1432 εργάστηκε ως γραμματέας της Παπικής Καγκελαρίας στη Ρώμη, σε ένα περιβάλλον που εκείνη την εποχή ευνοούσε τις ανθρωπιστικές σπουδές.
Πρόσοψη του ναού της Σάντα Μαρία ντέλα Νοβέλα, Φλωρεντία
Στο έργο του “Περί Οικογένειας” (Della Famiglia) εγκαινιάζει μια σειρά διαλόγων πάνω σε θέματα ηθικής φιλοσοφίας. Αν και είχε ως πρότυπο τους Ρωμαίους Κικέρωνα και Σένεκα, έγραψε στην καθομιλουμένη της εποχής του, κι όχι στα λατινικά, προκειμένου να γίνει κατανοητό από ένα ευρύτερο κοινό. Στα έργα του υιοθετεί τα ιδανικά του αρχαίου κόσμου ενδύοντας τα παράλληλα με τις ηθικές αξίες της τάξης του, τονίζοντας την αξία της εργασίας και την αρετή ως αποτέλεσμα δράσης κι όχι απλής σκέψης, αποκομμένης από τα εγκόσμια, όπως ήταν το μεσαιωνικό ιδανικό. Επιστρέφοντας στη Φλωρεντία, όπου χάρη στην επιστροφή της άρχουσας οικογένειας των Μεδίκων τερματίστηκε η εποχή δυσμένειας για τους Αλμπέρτι, γνωρίστηκε με τον γλύπτη Ντονατέλλο και τον αρχιτέκτονα Μπρουνελέσκι, οι οποίοι τον επηρέασαν στη σύλληψη του έργου “Περί ζωγραφικής” το 1435 θέτει για πρώτη φορά ρητά τους κανόνες της προοπτικής, δηλαδή της απεικόνισης τρισδιάστατων μορφών πάνω σε δισδιάστατες επιφάνειες. Άσκησε τεράστια επίδραση στην αναγεννησιακή τέχνη, ενώ η θεωρία του αργότερα εμπλουτίστηκε από καλλιτέχνες όπως οι Πιέρο ντελα Φραντσέσκα και Λεονάρντο ντα Βίντσι.
.Συνδέθηκε επίσης ως φίλος και συνεργάτης με τον Πάολο Τοσκανέλλι, ο οποίος είχε δώσει στον Κολόμβο το χάρτη που τον καθοδήγησε στο πρώτο του ταξίδι. Υπό την επιρροή του εξέδωσε μια πραγματεία χαρτογράφησης της Ρώμης, η οποία θεμελίωσε τεχνικές που συνέχισαν να χρησιμοποιούνται καθ’όλη τη διάρκεια του 15ου και 16ου αιώνα. Ο τομέας που τον καθιέρωσε ωστόσο οριστικά στο πάνθεον των ιερών τεράτων της Αναγέννησης, ήταν η αρχιτεκτονική, με την οποία ασχολήθηκε χάρη στην προτροπή της οικογένειας των Έστε που κυβερνούσε τη Φερράρα, ενώ αργότερα έγινε αρχιτεκτονικός σύμβουλος του πάππα Νικολάου Ε’, αναλαμβάνοντας την αναμόρφωση του Αγίου Πέτρου και του ανακτόρου του Βατικανού. Καθοριστικό υπήρξε το έργο του “De re aedificatoria”, που το έδωσε το προσωνύμιο “Φλωρεντινός Βιτρούβιος” και στο οποίο όχι απλά ενσωματώνει τις τις αρχιτεκτονικές γνώσεις της αρχαιότητας, αλλά τις επεκτείνει, αναπτύσσοντας τη δική του θεωρία περί αρμονίας και συμμετρίας. Είχε την ευκαιρία να υλοποιήσει τις ιδέες του σε μια σειρά κτιρίων, όπως στην πρόσοψη της Σάντα Μαρία Νοβέλα της Φλωρεντίας και του Παλάτσο Ρουτσελάι στην ίδια πόλη, στο Τέμπιο Μαλατεστιάνο στο Ρίμινι και τον Ναό του Αγίου Ανδρέου στη Μάντοβα.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του συνέθεσε επίσης την πρώτη Ιταλική γραμματική, βασισμένη στη διάλεκτο της Τοσκάνης, που αποτελεί βάση της σύγχρονης ιταλικής γλώσσας. Στόχος του ήταν να αποδείξει την καταλληλότητα της καθομιλουμένης για “υψηλή” χρήση, σε φιλοσοφικά, καλλιτεχνικά αλλά και τεχνικά ζητήματα, ενώ συνέθεσε επίσης ένα κρυπτογραφία πρωτοποριακό για την εποχή του. Το αστικό ήθος της εποχής του εκφράζεται με πλήρη ενάργεια στο κύκνειο άσμα του “De iciarchia”, που συνέθεσε λίγο πριν το θάνατό του στην υπηρεσία του Λορέντζο των Μεδίκων, με θέμα τα χαρακτηριστικά και τις αρετές που οφείλει να έχει ο επικεφαλής ενός οίκου. Έφυγε από τη ζωή στη Ρώμη στις 25 Απρίλη 1472.
