Μια έκθεση που αξίζει κανείς να επισκεφθεί: «Χαρακτική – Από την Προϊστορία στην Ελλάδα του σήμερα»

Η πρόεδρος του ΕΕΤΕ, Εύα Μελά, και η υπεύθυνη της έκθεσης και μέλος του ΔΣ του Επιμελητηρίου, Μαριάννα Ξενάκη, μας «ξεναγούν» στην έκθεση που την προετοιμάζουν εδώ και 4 χρόνια, μας γνωρίζουν τη χαρακτική και τα μυστικά της.

— Αλλη μια μεγάλη έκθεση από αυτές που μας έχει συνηθίσει το ΕΕΤΕ. Τι είναι αυτό που επιδιώκετε να γνωρίσει το κοινό μέσα από τέτοιες πρωτοβουλίες;

Μαριάννα Ξενάκη: Η ιδέα της έκθεσης «Χαρακτική – Από την Προϊστορία στην Ελλάδα του σήμερα» ξεκίνησε από αυτό που οι εικαστικοί – χαράκτες γνωρίζουν μέσα από τον μόχθο της δουλειάς τους: Και είναι αυτή η μικρή ταπεινή χαραγμένη γραμμή πάνω στο ξύλο, στον χαλκό, στην πέτρα, αλλά και σ’ άλλα υλικά, που γίνεται έργο χαρακτικό, τυπωμένο σε πολλά αντίτυπα. Και που κάποτε, πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια, ο άνθρωπος την χάραξε για πρώτη φορά πάνω σ’ έναν βράχο. Για να αφήσει το όποιο αποτύπωμά του και να επικοινωνήσει με τον συνάνθρωπο. Αυτή η μικρή χαραγμένη γραμμή είναι και η απαρχή της εξάπλωσης της γνώσης σε ολόκληρο τον κόσμο. Αργά αργά και σταθερά, προχωρά μέσα από τους αιώνες και τους τόπους και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Αυτή η μικρή ταπεινή γραμμή γίνεται σχήμα, παίρνει μορφή, γίνεται σύμβολο, γράμμα, γραφή. Εκτυπώνεται, γίνεται έντυπο, βιβλίο. Πολλαπλασιάζεται, εξαπλώνεται παντού. Κι ο κόσμος αποκτά το μεγάλο πλεονέκτημα της γνώσης. Αυτό το τεράστιο επίτευγμα της ανθρωπότητας. Μέσα σε όλο αυτό το μεγαλείο δημιουργείται κάποια στιγμή και η νέα εικαστική τέχνη, η Χαρακτική. Με το χαρακτικό έργο πλέον να εκτυπώνεται σε πολλά αντίτυπα, μπορούν τώρα περισσότεροι άνθρωποι να αποκτούν ένα έργο εικαστικό και να έρχονται πιο κοντά στην Τέχνη. Η απαρχή λοιπόν της εξάπλωσης της γνώσης και το ξεκίνημα της χαρακτικής τέχνης ήταν η ιδέα και το κίνητρο να δημιουργήσουμε αυτήν την έκθεση και να αναδείξουμε έτσι αυτό το επίτευγμα. Γιατί είναι η γνώση που μαζί με την Τέχνη, χέρι χέρι, ενώνουν τους ανθρώπους, τους λαούς και το χτες με το σήμερα.

Εύα Μελά: Βασικός σκοπός, άλλωστε, του ΕΕΤΕ είναι η ανάπτυξη της Τέχνης, η ενίσχυση της κοινωνικής της λειτουργίας, η στήριξη της καλλιτεχνικής εργασίας, ο αγώνας για τη στήριξη των καλλιτεχνών, για μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο χώρος της Τέχνης. Η ίδια η θεσμική υπόσταση του ΕΕΤΕ ορίζει τον αγώνα για την Παιδεία – και με την ευρεία έννοια – ως θεμελιώδη μας υποχρέωση.

— Μιλήστε μας για την έκθεση για τη χαρακτική. Τι περιλαμβάνει;

Μ. Ξ.: Η έκθεση αναπτύσσεται στον χώρο χρονολογικά ώστε να γίνει κατανοητή η πορεία της γραφής, της γνώσης και της χαρακτικής τέχνης. Ξεκινά με τις προϊστορικές βραχοχαράξεις από την Κίνα, τη Γαλλία και την Ελλάδα. Συνεχίζεται στους Αρχαίους Ιστορικούς Χρόνους με τα σύμβολα, τις σφραγίδες, τις επιγραφές, τους σφραγιδόλιθους από αρχαιολογικά και ιστορικά μουσεία της Ελλάδας και της Κύπρου. Προχωράει στην Κίνα με αρχαίες γραφές και ιστορικές εκτυπώσεις χαρακτικής από μουσεία της. Συνεχίζεται στην ευρωπαϊκή χαρακτική του Μεσαίωνα, της Αναγέννησης, του ιμπρεσιονισμού και της ιαπωνικής Τέχνης (από συλλογές). Προχωρά σε λιθογραφίες ξένων περιηγητών στην Ελλάδα από ελληνικά ιστορικά μουσεία, και σε χαλκογραφίες εικόνων του Αγίου Ορους.

Η πορεία αυτή τελειώνει με χαρακτικά έργα χαρακτών του τόπου μας, μελών του ΕΕΤΕ. Αφενός με έργα χαρακτών (από συλλογές) που δεν ζουν πια και που πολλοί από αυτούς κατέδειξαν με τα χαρακτικά τους σημαντικά γεγονότα και τους αγώνες της νεότερης Ιστορίας του τόπου μας κι αφετέρου με χαρακτικά έργα σύγχρονων χαρακτών, μερικά από τα οποία καταδεικνύουν και την τεχνική εξέλιξη της ψηφιακής χαρακτικής τέχνης στην Ελλάδα.

— Κατά κάποιον τρόπο παρακολουθούμε και την πορεία της εξέλιξης του ανθρώπου. Πότε δημιουργείται η νέα εικαστική τέχνη, η χαρακτική;

Ε. Μ.: Η Τέχνη είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη ζωή στο ξεκίνημά της… Ο προϊστορικός άνθρωπος πριν μιλήσει, χάραξε μορφές πάνω στον βράχο. Στην έκθεση παρουσιάζεται ένας μεγάλος πλούτος από βραχοχαράξεις και από χαράξεις που έγιναν στη συνέχεια, κατά την αρχαιότητα, για την επικοινωνία των ανθρώπων.

Η έννοια της εκτύπωσης από τη χαραγμένη γραμμή έχει τη ρίζα της στα βάθη των αιώνων, μας έρχεται από τη μακρινή Απω Ανατολή. Στην Ευρώπη η εκτύπωση της χάραξης εμφανίζεται πολύ αργότερα, στον Μεσαίωνα. Από τον Μεσαίωνα έχουμε χαρακτικά έργα. Η δυνατότητα αναπαραγωγής μέσω της εκτύπωσης της χάραξης ήταν εκείνη που οδήγησε τον Γουτεμβέργιο στο να δημιουργήσει το πρώτο τυπωμένο βιβλίο στη Δύση ώστε να εξαπλωθεί πλατιά μέσω του βιβλίου η γνώση. Ολη η τυπογραφία, έως τις μέρες μας, έχει την αφετηρία της στη χαρακτική τέχνη, η οποία προηγείται και ανοίγει τον δρόμο στην τυπογραφική εξέλιξη…

Με την πρώτη εκτύπωση – το πρώτο τύπωμα – μιλάμε για τη «νέα» εικαστική τέχνη, τη χαρακτική. Βέβαια, στη Δύση, η χαρακτική έως τον 19ο αιώνα εξυπηρετούσε κατά κύριο λόγο την πιστή αναπαραγωγή ζωγραφικών έργων και εικόνων, γι’ αυτό και τα χαρακτικά έργα υπογράφονταν και από τον ζωγράφο και από τον τεχνίτη – χαράκτη. Η ανακάλυψη της φωτογραφίας απελευθέρωσε τη ζωγραφική από την υποχρέωση απεικόνισης και η εξέλιξη της τυπογραφίας απελευθέρωσε τη χαρακτική από το να αναπαράγει τη ζωγραφική, και την έκανε αυτόνομη τέχνη. Πλέον ο δημιουργός της είναι «ζωγράφος – χαράκτης». Δηλαδή, δημιουργός της ιδέας, της σύνθεσης, του σχεδίου, αλλά και τεχνίτης ο ίδιος.

— Ο Α. Τάσσος είχε χαρακτηρίσει τη χαρακτική τέχνη του λαού. Γιατί;

Ε. Μ.: Και ο Γιώργης Βαρλάμος είχε πει ότι «η χαρακτική είναι μια πραγματική λαϊκή τέχνη». Γιατί το χαρακτικό έργο είναι πάντα πρωτότυπο αλλά δεν είναι μοναδικό. Ο καλλιτέχνης χαράσσει μια μήτρα, από όπου τυπώνονται πολλά γνήσια χαρακτικά έργα – αντίτυπα. Το χαρακτικό έργο είναι το αποτύπωμα της μήτρας, το οποίο μπορεί να κυκλοφορεί πλατιά και να είναι προσιτό.

— Πρόκειται για μια μεγάλη και πρωτότυπη έκθεση. Πώς δουλέψατε;

Ε. Μ.: Το φθινόπωρο του 2017, η Εφορεία Χαρακτικής του ΕΕΤΕ καθώς και 10 καλλιτέχνες – χαράκτες από το Τμήμα Χαρακτικής του ΕΕΤΕ, με την υποστήριξη του ΔΣ, ορμώμενοι από τις δύο επιτυχημένες μεγάλες εκθέσεις του ΕΕΤΕ (2014 – 2016) με θέμα «Τέχνη και Αντίσταση 1936 – 1974», ξεκίνησαν να δουλεύουν πάνω στην ιδέα της έκθεσης για να κάνουν γνωστή τη σημασία της χάραξης στην εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Συγκροτήθηκε πολυμελής Οργανωτική Επιτροπή, δουλέψαμε επί 4 χρόνια, συνεργαζόμενοι με αρχαιολόγους και ιστορικούς Τέχνης, για το ιστορικό κομμάτι της έκθεσης. Παράλληλα το ΕΕΤΕ έκανε ανοιχτή πρόσκληση στα μέλη του και η αιρετή Επιτροπή Κρίσεων του ΕΕΤΕ επέλεξε τα έργα, μέσα από έναν μεγαλύτερο αριθμό έργων που πρότεινε κάθε καλλιτέχνης. Απευθυνθήκαμε στο υπουργείο Πολιτισμού και εξασφαλίσαμε την άδεια από το ΚΑΣ. Εκθέματα παρουσιάζονται από: Την Εφορεία Αρχαιοτήτων Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας, το Μουσείο Χετάο (Κίνα), το Αρχείο του υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλικής Δημοκρατίας, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Επιγραφικό Μουσείο, το Μουσείο Αρχαίας Αγοράς, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας, το Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας, το Αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας Μεσσηνίας, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων, το Μουσείο Επιστήμης και Τεχνολογίας της Κίνας, το Κυπριακό Μουσείο, το Μουσείο Σαγκάης, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο – Μέγαρο Παλαιάς Βουλής, το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης – Μουσείο Μπενάκη, το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος, το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης Κέρκυρας, το Αγιον Ορος, το Μουσείο – Βιβλιοθήκη Στρατής Ελευθεριάδης/ Τεριάντ και την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου και από πολλές ιδιωτικές συλλογές.

Είμαστε, τέλος, πολύ περήφανοι που εκθέτουμε έργα όλων των σπουδαίων Ελλήνων χαρακτών του 20ού αιώνα, των δασκάλων μας, αλλά και 223 έργα από 143 σύγχρονους χαράκτες του τόπου μας.

Μέρες και ώρες λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή 10.00 – 21.00, Σάββατο 11.00 – 20.00 και Κυριακή 10.00 – 16.00. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 18 Φλεβάρη.

Ριζοσπάστης