Ο «Άγγελος της Εστίας» ή ο Θρίαμβος του Σουρεαλισμού, 1937. Μαξ Έρνστ

Αυτό το ανθρωπόμορφο τέρας, με τα χέρια και τα πόδια εκτεταμένα, φαίνεται να πηδάει με μια φρικτή, αλλά χαρούμενη έκφραση στο πρόσωπό του, κατόπτριζε το κίνδυνο και το κλίμα της εποχής στη δεκαετία του ’30 με την άνοδο και επικράτηση των ναζιστικών και φασιστικών καθεστώτων της εποχής και τις συνέπειες που θα ακολουθούσαν (Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος) με τα φρικιαστικότερα εγκλήματα σε βάρος της ανθρωπότητας..

Ο Άγγελος της Εστίας είναι ένα από τα μεγαλύτερα έργα του γερμανού ζωγράφου Μαξ Έρνστ που εμπνεύστηκε κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου και από την Guernica του Πικάσο που δημιουργήθηκε το ίδιο έτος. Ο Έρνστ δεν ζωγράφισε μόνο τις φρικαλεότητες του φασίστα στρατηγού Φράνκο και των συμμάχων του κυρίως με την υποστήριξη της Ναζιστικής Γερμανίας, αλλά και την διορατικότητα του ότι ο ισπανικός εμφύλιος ήτανε ο προθάλαμος, η πρόβα τζενεράλε του τι θα ακολουθούσε. «Ο τίτλος του έργου φυσικά είναι ειρωνικός για ένα είδος αδέξιου κτήνους που ποδοπατά και καταστρέφει τα πάντα με το πέρασμα του. Ήταν η εντύπωση που είχα εκείνη την εποχή για το τι μπορούσε να συμβεί στον κόσμο και είχα δίκιο» αναφέρει.

Στο σουρεαλιστικό έργο που στη γενική του μορφή θυμίζει μια σβάστικα, συναντάμε ένα χαρακτήρα, μισό ζώο, μισό ανθρώπινο, με σηκωμένα τα χέρια και ένα από τα πόδια του έτοιμο να συντρίψει κάτι. Βλέπει σε χαμηλή γωνία, που δίνει την εντύπωση ότι μας δεσπόζει και αυτό τονίζει την επιθετική του στάση. Είναι καλυμμένο με έγχρωμους ιστούς, φτερά, τρίχες. Ένα από τα πόδια του τελειώνει σε μια οπλή αλόγου, ενώ το άλλο έχει αιχμηρές άκρες. Η εμφάνισή του θα μπορούσε να τον κάνει να μοιάζει με κλόουν, αλλά η τρομακτική γκριμάτσα στο πρόσωπό του δεν μπορεί να τον κάνει συμπαθητικό. Το ράμφος του πουλιού του είναι γεμάτο από αιχμηρά δόντια, έτοιμο να δαγκώσει. Το κεφάλι γερμένο στους ώμους εκφράζει την ενέργεια που βάζει στην επιθετική χειρονομία του. Ένα περίεργο μικρό ζώο προσκολλάται σε ένα από τα χέρια του και ένα από τα πόδια του, σαν να ήθελε να σταματήσει το τέρας στην καταστροφική του κίνηση. Ωστόσο, η όλη εμφάνιση αυτού του ζώου δεν είναι ευχάριστη: ένα πόδι αποτελείται από επτά δάκτυλα και το επίμηκες στόμα έχει μια σειρά από δόντια που απειλούν.

«Δεν ακουγόταν τίποτα παρά μόνο το κροτάλισμα και το βρυχηθμό από τις φλόγες. Κανείς δεν μιλούσε, ακόμη και τα βοοειδή που έτρεχαν άσκοπα στους δρόμους δεν έκαναν καθόλου θόρυβο. Είχαμε όλοι χαζέψει με τη φρίκη. Ήξερα την Guernica πριν από τον πόλεμο – δεν είχε μείνει τίποτα. Ήταν μια μικρή πόλη, με κόκκινες-στέγες, λευκούς-τοίχους-σπιτιών. Τώρα οι δρόμοι της ήταν στρωμένοι με απανθρακωμένα πτώματα ζώων». Μαξ Έρνστ

ΥΓ. Αξίζει να αναφερθεί ότι την περίοδο που ζωγράφιζε τον Άγγελο της Εστίας (1937) οι ναζί είχαν συγκεντρώσει 730 εικαστικά έργα της τότε καλλιτεχνικής πρωτοπορίας (εξπρεσιονιστών, σουρεαλιστών, κυβιστών και των ντανταϊστών της Ευρώπης) και τα εκθέτουν στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του Μονάχου κάτω από το γενικό τίτλο «εκφυλισμένη τέχνη». Ανάμεσα στους καλλιτέχνες αυτούς ήταν οι: Μαξ Ερνστ, Ότο Ντιξ, Μαξ Μπέκμαν, Γκέοργκ Γκρος, Βασίλι Καντίνσκι, Πάουλ Κλέε κ.ά. Ο ίδιος ο Χίτλερ, στα εγκαίνια της έκθεσης που διοργάνωσε ο Γκαίμπελς θα πει: «Τι δημιουργείτε; Γυναίκες που προκαλούν αηδία, σακάτηδες και ηλίθιους, άντρες που μοιάζουν με κτήνη, παιδιά που έχουν πάνω τους την κατάρα… Αυτά σας σερβίρουν ως τέχνη οι τσαρλατάνοι που αποτελούν την εικαστική έκφραση της εποχής μας». Στους τέσσερις μήνες που διήρκεσε (την βγάλανε και σε περιοδεία) περισσότεροι από δύο εκατομμύρια θεατές θα την επισκεφτούν. Τόσο κοντά με την μοντέρνα τέχνη δεν είχε έρθει ποτέ ο λαός. Το πρώτο χαστούκι της εποχής και μάλιστα καλλιτεχνικό.

Στους τέσσερις μήνες που διήρκεσε (την βγάλανε και σε περιοδεία) περισσότεροι από δύο εκατομμύρια θεατές θα την επισκεφτούν. Τόσο κοντά με τη μοντέρνα τέχνη δεν είχε έρθει ποτέ ο λαός. Το πρώτο χαστούκι της εποχής και μάλιστα καλλιτεχνικό.