Πέτερ Μπρίγκελ: Ο πατριάρχης μιας ζωγραφικής δυναστείας
Ο Πέτερ Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος γεννήθηκε σαν σήμερα το 1525 στο δουκάτο της Βραβάνδης, σήμερα τμήμα της Ολλανδίας. Ανήκει στους σημαντικότερους Φλαμανδούς καλλιτέχνες του 16ου αιώνα, γνωστός κυρίως για τα τοπία του και τις ζωηρές, συχνά παιγνιώδεις σκηνές της αγροτικής ζωής που απεικόνιζε στους πίνακες του.
Ο Πέτερ Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος γεννήθηκε σαν σήμερα το 1525 στο δουκάτο της Βραβάνδης, σήμερα τμήμα της Ολλανδίας. Ανήκει στους σημαντικότερους Φλαμανδούς καλλιτέχνες του 16ου αιώνα, γνωστός κυρίως για τα τοπία του και τις ζωηρές, συχνά παιγνιώδεις σκηνές της αγροτικής ζωής που απεικόνιζε στους πίνακες του. Ο Μπρίγκελ θεμελίωσε μια “δυναστεία” ζωγράφων, η οποία επέζησε ως τον 18ο αιώνα.
Παροιμίες των Κάτω Χωρών, απεικόνιση πάνω από 100 παροιμιών, 1559, Πινακοθήκη του Βερολίνου
Αν και λίγα στοιχεία είναι γνωστά για τη ζωή του, γνωρίζουμε ότι υπήρξε μαθητής του Πίτερ Κέκε βαν Ελστ, σημαντικού καλλιτέχνη από την Αμβέρσα με έδρα τις Βρυξέλλες, του οποίο την κόρη Μάικεν παντρεύτηκε. Η ιταλιανίζουσα τέχνη του δασκάλου του δεν επηρέασε ιδιαίτερο το ύφος του Μπρίγκελ, ο οποίος γοητεύτηκε ωστόσο από το έργο της Μαρίας Βερχαλστ Μπέσεμερς, γνωστή για τις αλληγορικές σκηνές από την αγροτική ζωή, που ήταν ως τότε ασυνήθιστες στη φλαμανδική τέχνη. Στις αρχές της δεκαετίας του 1550 ξεκίνησε για το ταξίδι στην Ιταλία που έκαναν σχεδόν υποχρεωτικά οι καλλιτέχνες της εποχής, επισκεπτόμενος τη Νάπολη, το Παλέρμο αλλά και τη Ρώμη, όπου εργάστηκε μαζί με τον Τζούλιο Κλόβιο, μετέπειτα πάτρονα του νεαρού τότε Ελ Γκρέκο. Εκεί δημιούργησε το 1553 τον πρώτο χρονολογημένο κι υπογεγραμμένο πίνακά του, “Τοπίο με Χριστό και Αποστόλους στη θάλασσα της Τιβεριάδας”. Τα χρόνια του στην Ιταλία, αλλά και μετά την επιστροφή του, σημαδεύονται καλλιτεχνικά από το ενδιαφέρον του για τα τοπία αλλά και θέματα που αναπαριστούν την ανθρώπινη μορφή. Ακόμα κι εκεί που το τοπίο κυριαρχεί θεματικά στον πίνακα, πάντα λανθάνει κάποιο είδος αφήγησης από πλευράς του καλλιτέχνη.
Το 1563, χρονιά του γάμου του, μετακομίζει στις Βρυξέλλες, όπου δημιουργεί τα σπουδαιότερα έργα του, πίνακες, χαρακτικά και σκίτσα, τα οποία προορίζονταν κυρίως για συλλέκτες, όπως τον βασικό του μαικήνα, καρδινάλιο της Γκρανβέλ Antione Perrenot. O Μπρίγκελ πέθανε το 1569 και θάφτηκε στη Notre-Dame de la Chapelle στις Βρυξέλλες.
Ο πύργος της Βαβέλ, 1563, Μουσείο Ιστορίας της τέχνης της Βιέννης
Η θεματολογία των συνθέσεων του Μπρίγκελ καλύπτει ένα ευρύ φάσμα. Εκτός από τοπία, το ρεπερτόριό του περιλαμβάνει βιβλικές σκηνές και παραβολές, μυθολογικά θέματα, αλλά και απεικονίσεις παροιμιών του λαού του. Συχνές είναι και οι αλληγορικές συνθέσεις θρησκευτικού χαρακτήρα. Γνωστότερος έγινε χάρη στις σκηνές από τη ζωή της υπαίθρου και των χωρικών, ενώ ορισμένα έργα του όπως “Η πάλη μεταξύ Καρναβαλιού και Σαρακοστής”, δεν μπορούν να καταταχθούν σε συγκεκριμένη κατηγορία. Τα έργα του επηρεάστηκαν από τις θρησκευτικές ιδέες του ποιητή και συγγραφέα Dirck Coornhert, ο οποίος πρέσβευε ένα χριστιανισμό απαλλαγμένο από τις εξωτερικές τελετουργίες των διαφορετικών δογμάτων, τα οποία καταδίκαζε ως μη ανεκτικά. Ο Μπρίγκελ, ως προστατευόμενος καρδιναλίου δε μπορούσε να εκφράσει ανοιχτά τέτοιες αντιλήψεις, ωστόσο το αποτύπωμα των ιδεών του Coornhert είναι εμφανές στον ηθικολογικό τόνο που έχουν αρκετά έργα του, με την απληστία να στηλιτεύεται ως βασικότερο ανθρώπινο ελάττωμα.
