«Στον πηγαιμό για την Ιθάκη…» – Γιώργος Φαρσακίδης: Ένας σκοπός, ένα όνειρο, ένα ιδανικό (ΒΙΝΤΕΟ-ΦΩΤΟ)
«Η Ιθάκη του και το ταξίδι να φτάσει εκεί ήταν ένας δρόμος δύσκολος, τραχύς. Όμως είχε ένα σκοπό, ένα όνειρο, ένα ιδανικό, τον σοσιαλισμό – κομμουνισμό για άνθρωπο υπεύθυνο να παράγει τον πλούτο και τον πολιτισμό, αλλά και να τον χαίρεται χωρίς εκμεταλλευτές…»
Μέσα σε κλίμα υπερηφάνειας, αγωνιστικής αισιοδοξίας μα συνάμα και βαθιάς συγκίνησης, πραγματοποιήθηκε σήμερα (σ.σ. Κυριακή 16 Οκτώβρη 2022) η εκδήλωση που οργάνωσε η Κομματική Οργάνωση Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ, για τον Γιώργο Φαρσακίδη, τον κομμουνιστή, λογοτέχνη και εικαστικό που με το πλούσιο έργο του και τη δράση του, άφησε πολύτιμη παρακαταθήκη.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Νερού στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης, όπου μίλησαν η Θεανώ Καπέτη, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, ο Νάσος Χαλκίδης, πρόεδρος του Εικαστικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και η Σοφία Τεμεκενίδου, συνταξιούχος εκπαιδευτικός.
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε στην παραλία της Θεσσαλονίκης, με μια συγκλονιστική τελετή, όπου παρουσία πλήθους κόσμου, υπό τους ήχους της Διενθούς και με τα κόκκινα λάβαρα και τις γροθιές υψωμένες, οι σύντροφοί του, πάνω σε ένα πλοιάριο, σκόρπισαν την τέφρα του στον κόλπο του Θερμαϊκού, όπως ο ίδιος ο Γ. Φαρσακίδης, επιθυμούσε.
Γράφτηκε άλλη μια σελίδα στην ιστορία τιμής των αγώνων και των θυσιών του λαού μας και των παιδιών του.
Φάρος το παράδειγμα του
Η Θεανώ Καπέτη, αναφέρθηκε στο κοινωνικό και πολιτικό έργο του. Ανέδειξε ότι το παράδειγμα του Φαρσακίδη φωτίζει τον δρόμο, σήμερα για τις νέες γενιές κομμουνιστών, που σε διαφορετικές συνθήκες, καλούμαστε να παλέψουμε ενάντια στην εκμετάλλευση, τον αυταρχισμό και τη βία και κάλεσε τον λαό να δείξει τη δύναμή του. Να κάνει την αγανάκτηση και την οργή οργανωμένο αγώνα. Να συμπορευθεί με το ΚΚΕ για να ανοίξει ο δρόμος για την ανατροπή, για τις ριζικές αλλαγές στην κοινωνία και την οικονομία, για να γίνει ο λαός μια ώρα αρχύτερα νοικοκύρης στον τόπο του και στον κόπο του. Όπως είπε, «το πιστεύουμε ακράδαντα και το λέμε: Μπορούμε να γράψουμε το δικό μας “σενάριο”, να βάλουμε τέλος στη σημερινή βαρβαρότητα! Για να ανατείλει η ελπίδα! Γιατί ο σοσιαλισμός είναι η απάντηση στον αιώνα που ζούμε. Με το ΚΚΕ για το ωραίο, το μεγάλο, το συγκλονιστικό για να ζήσουμε μια ζωή που όπως έλεγε ο σ. Γιώργος Φαρσακίδης θα είναι ‘μια ζωή που ποτέ δεν θα ‘θελα να αλλάξω”».
Στην ομιλία της ανέφερε, μεταξύ άλλων: «Ο σ. Γιώργος Φαρσακίδης ήταν από αυτούς τους ανθρώπους που έζησε κάθε στιγμή της ζωής του. Εικαστικός, λογοτέχνης, μαχητής, αγωνιστής, κομμουνιστής, άνθρωπος! Πάντα με το χαμόγελο, το χιούμορ, την ευχάριστη διάθεση, τη συζήτηση. Έλεγε ο Γιώργος Φαρσακίδης “Το γέλιο στάθηκε ένας πολύτιμος σύντροφος σε δύσκολες ώρες. Θυμάμαι στο Μακρονήσι γελούσαμε συχνά, γελούσαμε πολύ. Με τη λύσσα του αλφαμίτη, με την κούρασή του να μας χτυπάει. Με την τρέλα, με τον πόνο, με τις πληγές μας. Με ό,τι σήμερα πια δεν θα γελούσες ποτέ”.
Ήταν ένας καλλιτέχνης που ήξερε καλά ότι η τέχνη είναι, και πρέπει να είναι, δεμένη με τους ανθρώπους, με την κοινωνία, με τους αγώνες. Πήρε από τους αγώνες και έδωσε σε αυτούς.
Ο σ. Γιώργoς Φαρσακίδης γεννήθηκε στην Οδησσό της Σοβιετικής Ενωσης το 1924, όπου έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Η μάνα του Ρωσίδα και ο πατέρας του Πόντιος, κυνηγημένος από τους Τούρκους, που τιμήθηκε από την ΕΣΣΔ ως “πρωτοπόρος της σοσιαλιστικής εργασίας”
Όπως ο ίδιος έλεγε, άκουγε από τους γονείς του, και ιδιαίτερα από τον πατέρα του, τις ιστορίες για την επανάσταση, την έλευση του Θωρηκτού Ποτέμκιν στο Λιμάνι της Οδησσού το 1905.
Το 1934 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη, αρχικά στο Κέντρο και μετά στο Ντεπώ, την προσφυγογειτονιά που σημάδεψε τα νεανικά του χρόνια.
Από μικρή ηλικία ήρθε σε επαφή με τις αξίες και τα ιδανικά του ΚΚΕ. Στη διάρκεια της Κατοχής κάνει διάφορες δουλειές για να βοηθήσει την οικογένειά του και καταλήγει εργάτης στον μύλο “Αλλατίνη”, όπου στεγάζονταν τα αρτοποιεία του γερμανικού στρατού. Συμμετείχε στους πρώτους αντιφασιστικούς πυρήνες, μυημένος από παλιούς κομμουνιστές. Στoν χώρο δουλειάς, στους αλευρόμυλους “Αλλατίνη”, εμπνεύστηκε τα πρώτα χιουμοριστικά αντιφασιστικά σκίτσα του.
Οργανώθηκε στην ΕΠΟΝ το 1943. Σύντομα έγινε μέλος του ΚΚΕ. Την άνοιξη του 1943 εντάσσεται στην ΕΠΟΝίτικη Υποδειγματική Διμοιρία του “Τάγματος Χορτιάτη” στο 2/31 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Στο ημερολόγιό του κρατά και τα σκίτσα που δημιουργεί. Σε μάχη κατά των Βουλγάρων τραυματίζεται στο κεφάλι και τρέχοντας χάνει το σακίδιό του, όπου ήταν και τα σκίτσα του. Τα σκίτσα αυτά θα παραδοθούν δεκαετίες αργότερα στην Οργάνωση Πολιτικών Προσφύγων στη ΛΔ Βουλγαρίας και θα δημοσιευτούν στον “Ριζοσπάστη”, με την παράκληση να βρεθεί ο άγνωστος ΕΛΑΣίτης ζωγράφος. Δύο μέρες μετά, στα γραφεία της εφημερίδας θα εμφανιστεί ο Γιώργος Φαρσακίδης…
‘Ηταν ένας από τους πρωταγωνιστές στα γεγονότα του Χορτιάτη. Όπως γράφει στο βιβλίο του “Μια επαίσχυντη συμφωνία για το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη”, στις 2 του Σεπτέμβρη 1944 δύο 18χρονοι μαχητές του ΕΛΑΣ, ο ίδιος και ο Σταύρος Δήμου (Σταύρακας), κατόπιν εντολής του Καπετάν Χορτιάτη, ξαναστήσαμε ενέδρα στο Ρωμαϊκό Υδραγωγείο και χτυπήσαμε γερμανικό αυτοκίνητο. Ο οδηγός του αυτοκινήτου τραυματίστηκε βαριά, όμως οι άλλοι δύο Γερμανοί, ύστερα από ανταλλαγή πυρών, κατάφεραν να διαφύγουν. Εμείς στείλαμε τον τραυματία για περίθαλψη και κάψαμε το αυτοκίνητο. Το χτύπημα του αναγνωριστικού αυτοκινήτου αποδείχτηκε σωτήριο για εκατοντάδες κατοίκους οι οποίοι, υπακούοντας στις προτροπές της οργάνωσης κατάφεραν να διαφύγουν. Τα πάνω από 145 άτομα, κυρίως γυναικόπαιδα, δίνοντας πίστη στα λόγια του ιερέα και του προέδρου, που διατηρούσαν “καλές σχέσεις” με τους Γερμανούς, σφαγιάστηκαν ή κάηκαν ζωντανά. Η ενέδρα είχε στηθεί γιατί όπως γράφει ο Γιώργος Φαρσακίδης υπήρχε πληροφορία ότι πρόκειται να κινηθεί δύναμη ταγαματασφαλιτών με γερμανούς προς το Χορτιάτη με κατεύθυνση προς το Αδραμέρι και μια φάλλαγα από Σέρρες προς Αδραμέρι με στόχο την “εκκαθάριση της περιοχής”.
Τον Σεπτέμβρη του 1944, σε μάχη εναντίον γερμανικού στρατοπέδου, κάπου μεταξύ της Κρήνης και Πετραλώνων στη Χαλκιδική, οπλοπολυβόλο τσακίζει και τα δυο χέρια του συντρόφου Γιώργη.
Μετά τη Βάρκιζα, μαζί με χιλιάδες συντρόφους του υπέστη τις διώξεις και τις βιαιότητες από το αστικό κράτος και το παρακράτος. Το Σεπτέμβριο του 1946 εντάχθηκε στη Στενή αυτοάμυνα και συμμετείχε σε ένοπλες ενέργειες κατά των αστικών δυνάμεων καταστολής. Συνελήφθη στα τέλη Δεκεμβρίου και βασανίστηκε επί εβδομάδες στην Ασφάλεια. Δε “μίλησε” ούτε όταν τον οδήγησαν στον τέταρτο όροφο για να τον “εκπαραθυρώσουν”. Για το πώς άντεξε τα βασανιστήρια, απαντούσε με μια φράση του πατέρα του: “Είναι θαυμάσιο να μπορείς να αγαπάς στη ζωή σου κάτι πιο πολύ κι από τη ζωή σου ακόμα”.
Αργότερα, τον Αύγουστο του 1947, εκτοπίστηκε στον Αη-Στράτη και αμέσως μετά στη Μακρόνησο, στο Α’ ΕΤΟ όπου στάθηκε όρθιος και πάλι απέναντι στα πιο σκληρά και απάνθρωπα βασανιστήρια και μέσα στο “Σύρμα”, στη “Χαράδρα”, στη ΣΦΑ. Αντιμετώπισε τα πάντα με υπεράνθρωπη αντοχή αλλά όπως είπαμε και πριν με το πηγαίο χιούμορ, που ποτέ δεν τον εγκατέλειψε.
Στη Μακρόνησο, μέσα σ’ εκείνες τις συνθήκες, φιλοτέχνησε σχεδόν χωρίς χέρια την πρώτη του ξυλογραφία. Εκεί, στο κάτεργο εξόντωσης, άνοιξε ένας νέος δρόμος, αυτός του λαϊκού, του επαναστάτη καλλιτέχνη, που με τα τσακισμένα χέρια, μαζί με λεπτά προσωπικά συναισθήματα και ευαισθησίες, έμελλε να εκφράσει με βάθος και ταλέντο την ψυχή και την πνοή των λαϊκών αγώνων, των αγώνων του ΚΚΕ.
Όπως και άλλοι κρατούμενοι, το πραγματικό σχολείο της εικαστικής δημιουργίας στάθηκε η κοινότητα των εξόριστων, όπου ο καθένας συνεισέφερε με όσα είχε και κατείχε. Εκεί, στον Αη-Στράτη με πρώτο δάσκαλο τον Χρήστο Δαγκλή, ο Φαρσακίδης μυήθηκε, μ’ ένα σουγιαδάκι, ένα κοπίδι, ή ένα απλό καρφί στα μυστικά της χαρακτικής. Εκτός από τα προσωπικά δημιουργήματα, φιλοτέχνησε σκηνικά για θεατρικές παραστάσεις που έστηναν οι εξόριστοι, με τη βοήθεια των κομμουνιστών διανοούμενων και καλλιτεχνών όπως ο Γιάννης Ρίτσος, ο Μάνος Κατράκης, ο Τζαβαλάς Καρούσος και άλλοι.
Το 1956 ο Γιώργης Φαρσακίδης, ως αδειούχος εξόριστος, έλαβε εντολή από το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ να ανασυγκροτήσει και να καθοδηγήσει την παράνομη ΚΟΘ, καθήκον στο οποίο δόθηκε με ζήλο. Αν και τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αναγκάστηκε να πειθαρχήσει στις αποφάσεις της 8ης Ολομέλειας του 1958 για τη διάλυση των Κομματικών Οργανώσεων.
Σύντομα η άδεια “ανακλήθηκε” και παρέμεινε στον Αη-Στράτη ως το 1961. Ο αγώνας συνεχίστηκε μέσα από τις γραμμές της ΕΔΑ. Το 1967 με 1971 εκτοπίστηκε και πάλι στη Γυάρο και στο Λακκί της Λέρου. Συμπαρατάχθηκε σταθερά με τις αποφάσεις της 12ης Ολομέλειας το 1968. Στη νέα εξορία μετέφερε παράνομα έναν πυρογράφο κάτι που δε σημάδεψε μόνο τη δική του δημιουργία της περιόδου αυτής. Έγινε παράλληλα το έναυσμα να μυηθούν δεκάδες συγκρατούμενοί του στην τεχνική αυτή. Άλλο ένα παράδειγμα της επαναστατικής αντίληψης και πρακτικής του Φαρσακίδη για την τέχνη.
Μετά τη Χούντα ο Φαρσακίδης συνέχισε μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ τη στρατευμένη πάλη ανάμεσα στους καλλιτέχνες. Το πρώτο του λεύκωμα, που είχε εκδοθεί το 1964, εμπνευσμένο από τη ζωή στο κάτεργο της Μακρονήσου. Έξω από τα κάτεργα, πάντα συνειδητά στρατευμένος κομμουνιστής, ο καλλιτέχνης Φαρσακίδης ήταν πλέον ασυγκράτητος. Το βαθύ αποτύπωμα της ζωής, των αγώνων και των βασανιστηρίων στην ευαίσθητη και λεπτή φύση του βρήκε δημιουργική έκφραση στο εικαστικό και συγγραφικό έργο. Ο Γιώργος Φαρσακίδης πραγματοποίησε δεκάδες εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Πολυγραφότατος και πολυδιαβασμένος εξέδωσε πάνω από τριάντα βιβλία, με εικαστικές δημιουργίες ή πεζογραφήματα. Έγραψε παράλληλα σε εφημερίδες και περιοδικά.
Το έργο του είναι εμπνευσμένο από την Αντίσταση, τους λαϊκούς αγώνες, την ταξική πάλη, από τη ζωή των φυλακισμένων αλλά και από την καθημερινότητα των λαϊκών στρωμάτων. Με την αμεσότητα, την απλότητα και το ανθρώπινο βάθος άγγιξε όχι μόνο τις γενιές της Αντίστασης και του ΔΣΕ, των φυλακών και των βασανιστηρίων, αλλά και κάθε ευαίσθητο προοδευτικό άνθρωπο. Γνώρισε καθολική αποδοχή, αλλά και την προσοχή ειδικών. Έχουν δημοσιευθεί σχετικά εξειδικευμένες εργασίες και έχουν πραγματοποιηθεί δημόσιες παρουσιάσεις από ειδικούς.
Το ΚΚΕ και το λαϊκό εργατικό κίνημα τίμησαν επανειλημμένα τον Γιώργο Φαρσακίδη. Η Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών βράβευσε το 1984 το βιβλίο του “Η πρώτη πατρίδα”. Μέσα στις διεθνείς του διακρίσεις ξεχωρίζει η απονομή του Ανώτατου Χρυσού Μεταλλίου της Σοβιετικής Επιτροπής Ειρήνης για τα 30 χρόνια από την Αντιφασιστική Νίκη.
Ο σ. Γιώργος υπήρξε μέλος της Κομματικής Οργάνωσης των Εικαστικών, ήταν μαζί με άλλους εικαστικούς αγωνιστές που είχαν βγει από τα δύσκολα και ματωμένα χρόνια, ζωντανό παράδειγμα ιστορίας, πάντα σεμνός και λιγομίλητος. Μετείχε και προκαλούσε συζητήσεις με όλους και ιδιαίτερα με τους συναδέλφους του: Για τα μεγάλα ζητήματα της ανθρωπότητας, για τη φιλοσοφία, για το σοσιαλισμό στις χώρες της οικοδόμησής του, για τη λαϊκή εξουσία, για τον οπορτουνισμό. Συζητήσεις για τα πάντα, μεταξύ των παλιών και νέων συντρόφων εικαστικών και πολλών άλλων ποιητών, συγγραφέων, συνεξόριστων. Πολλές φορές καλούσε φίλους, συναδέλφους στο δικό του, εντελώς λιτό χώρο, κοντά στην πλατεία Αττικής. Στο χώρο αυτό είχε “χιλιάδες” συρταράκια που μέσα είχε το πολύτιμο υλικό που είχε σώσει από την εξορία. Σκιτσάκια σε τσιγαρόχαρτα, ζελατίνες χαραγμένες, φωτογραφίες και σημειώματα, χιλιάδες μικροσκοπικά αντικείμενα που συγκροτούσαν ένα πολύτιμο αρχείο, το οποίο ταξινομούσε διαρκώς, ως χρέος προς το ΚΚΕ και την Ιστορία.
Συντρόφισσες και σύντροφοι,
Ο Γιώργος Φαρσακίδης είναι και αυτός, μαζί με τον Ρίτσο, τον Κατράκη, τον Καζάκο, τον Τάσο και τόσους άλλους από του λαϊκούς αγωνιστές- καλλιτέχνες που δείχνουν πως πραγματικά πρέπει να δρα ένας καλλιτέχνης. Το έργο του δέθηκε με τους αγώνες του λαού, δέθηκε με τον ίδιο τον λαό. Βρήκε σε αυτούς τους αγώνες την πηγή της έμπνευσης, συνέβαλε, με τη σειρά του, σε αυτούς. Δημιούργησε μέσα στην κοινωνία, μαζί με την κοινωνία και όχι απομονωμένος από αυτήν.
Αυτός είναι και ο δρόμος που πρέπει και σήμερα οι άνθρωποι των τεχνών και του λόγου να πάρουν. Να διαλέξουν τον ποιον θα στηρίξουν μέσα από το έργο και την δημιουργία τους.
Το παράδειγμα του συντρόφου Φαρσακίδη φωτίζει τον δρόμο για όλους εμάς σήμερα. Πώς δηλαδή μέσα από τις δυσκολίες της ζωής, τα όποια προσωπικά προβλήματα συνεχίζουμε στο δρόμο του συλλογικού αγώνα, ταγμένοι στην επαναστατική προοπτική. Κατανοούμε πως μόνο μέσα από αυτόν μπορούμε να ζήσουμε τη ζωή που έχουμε ανάγκη. Τα τσακισμένα χέρια του σ. Φαρσακίδη δεν τον σταμάτησαν λεπτό από το να γράφει, να ζωγραφίζει, να δημιουργεί, να συμβάλει με όλες του τις δυνάμεις στο δυνάμωμα του εργατικού λαϊκού κινήματος.
Το παράδειγμά του είναι φάρος για εμάς, που σε διαφορετικές συνθήκες, ορισμένες φορές μπορεί και πιο έντονες, καλούμαστε να παλέψουμε ενάντια στην εκμετάλλευση μέσα στους χώρους δουλειάς, την επιθετικότητα της εργοδοσίας, της κάθε αστικής κυβέρνησης και της ΕΕ ενάντια στα δικαιώματά μας, τον αυταρχισμό και τη βία με την οποία απαντάνε μέσα και έξω από τους χώρους δουλειάς».
Έζησε την πιο δύσκολη αλλά και την πιο γοητευτική ζωή
Ο Νάσος Χαλκίδης, στάθηκε κυρίως στο εικαστικό έργο του Γ. Φαρσακίδη. (Δείτε εδώ το βίντεο με την ομιλία του)
Όπως είπε «στην εξορία παρά τα βασανιστήρια και της κακουχίες, ζωγραφίζει, χαράζει, καταγράφει τη ζωή, με δάσκαλο τον συνεξόριστο χαράκτη Χρήστο Δαγκλή (που ήταν δάσκαλος δεκάδων εξόριστων καλλιτεχνών). Ζωγραφίζει και χαράζει έργα -ντοκουμέντα για τη ζωή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των συγκρατούμενων συναγωνιστών του και καταγράφει με τη χαρακτική την πυρογραφία, την ακουαρέλα, τα βασανιστήρια και αναδεικνύει το μεγαλείο του αγώνα. Από το καλλιτεχνικό έργο του αντλεί η Ιστορία σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, για τα βασανιστήρια, τις διώξεις για πολιτικά φρονήματα. Εκεί γνωρίζεται και συνυπάρχει με τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, τον ηθοποιό Μάνο Κατράκη, τον συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη και πολλούς άλλους συναγωνιστές. Εκεί “διδάσκεται” ξένες γλώσσες, Ιστορία, Φιλοσοφία, Οικονομία, Κοινωνιολογία και Τέχνη, στα οργανωμένα από τους συγκρατούμενους μαθήματα, στο πανεπιστήμιο της εξορίας, όπως λεγόταν.
Μετά από την πτώση της Χούντας, ο Γ. Φαρσακίδης δημοσιεύει εικαστικά έργα, αφίσες του, κείμενα και εργασίες του σε έντυπα, εκθέτει συχνά, τυπώνει και κυκλοφορεί έργα του πλατιά σε αφίσες. Το 1984, το βιβλίο του “η πρώτη Πατρίδα” βραβεύεται από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών.
Η καλλιτεχνική του δημιουργία γίνεται γνωστή στη Σοβιετική Ενωση και σε άλλες χώρες. Κριτικές για το έργο του δημοσιεύονται στην Πράβντα, στην Ισβέστια, στη Σοβέτσκαγια Κουλτούρα και άλλα έντυπα. Τιμήθηκε για την καλλιτεχνική του δραστηριότητα, με το Ανώτατο Χρυσό Μεταλλείο της Σοβιετικής Επιτροπής Ειρήνης.
Ο Γιώργος Φαρσακίδης ήταν μέλος του Τμήματος Χαρακτικής του ΕΕΤΕ. Συμμετείχε στην 30μελη αντιπροσωπεία του ΕΕΤΕ το 1999, στο ταξίδι αλληλεγγύης και συμπαράστασης του ΕΕΤΕ στον βομβαρδισμένο σέρβικο λαό κατά τη διάρκεια των αεροπορικών βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ κατά της Σερβίας.
Αν κάποιος εικαστικός καλλιτέχνης εκφράζει το ποίημα του Φώτη Αγγουλέ “μην καρτεράτε να λυγίσουμε μήτε για μια στιγμή, μητ’ όσο στην κακοκαιριά λυγάει το κυπαρίσσι, έχουμε τη ζωή πολύ πάρα πολύ αγαπήσει”, αυτός είναι ο Γιώργος Φαρσακίδης. Ένας πραγματικά ευτυχισμένος άνθρωπος που έζησε μια ευτυχισμένη, πλήρη οράματος και συναισθημάτων ζωή. Μια αξιοζήλευτη ζωή. Ένας άνθρωπος που πήρε τη ζωή στα χεριά του από πολύ μικρός, έκοψε το νήμα της αρχοντικής του καταγωγής, αναποδογύρισε τη ζωή του σύμφωνα με την ιδεολογία του, έβαλε στόχο ένα καλύτερο κόσμο, τον σοσιαλισμό κομουνισμό και έζησε την πιο δύσκολη αλλά και την πιο γοητευτική ζωή που μπορεί να ζήσει άνθρωπος. Σχεδόν δεκαεφτά χρόνια στη φυλακή και την εξορία. Μια ζωή που εκείνος την έζησε δημιουργικά.
Μελέτησε πήρε με πάθος κάθε στιγμή κυνηγητού, παρανομίας φυλακής η εξορίας, βασανισμού, η εκτέλεσης και το έκανε έργο. Μέσα σε αυτή τη ζωή είδε τη δύναμη του αγώνα, έκανε τις μνήμες του και το συναίσθημα του μαστίγιο για τους βασανιστές και τους κυβερνώντες, έκανε τον λόγο του και την τέχνη του τιμωρό. Κατέγραψε αποκάλυψε…
Πίστευε πως ήταν χρέος του να δώσει μέσα από τα έργα του την αλήθεια… μας αφήνει την ιστορία των φυλακών και των εξοριών εικονογραφημένη και σχολιασμένη. Μια εξαιρετικά σύγχρονη εικαστική ματιά που τη ζήλευαν πολλοί υποστηρικτές της σύγχρονης εννοιολογικής τέχνης και της μεταμοντέρνας αντίληψης για το έργο τέχνης που δεν χρειάζεται να είχε αφετηρία και πρότυπο τη ζωή.
Τον γνώρισα σαν ένα ζωντανό θρύλο, σαν έναν καλλιτέχνη που έφερνε στο παρόν την ιστορία μόνο με την παρουσία του.
Του καλλιτέχνη που το εργαστήριο του συνδεότανε με το εργαστήριο της ιστορίας και τροφοδοτούσε με ύλη και βιωματικές εμπειρίες το έργο του».
Τα έργα του ζωντανά ντοκουμέντα μιας εποχής αγώνων
Η Σοφία Τεμεκενίδου, μίλησε για το λογοτεχνικό έργο του σεμνού, αθόρυβου, κομμουνιστή δημιουργού που είναι ταυτισμένο με τη ζωή και τους αγώνες του λαού μας. (Δείτε εδώ το βίντεο με την ομιλία της).
«Είναι σελίδες όχι από έμπνευση και φαντασία αλλά αναφορές & αναμνήσεις μιας πραγματικής ζωής. Είναι αυτά που έζησε στον αγώνα κατά των Γερμανών στην Αντίσταση, στους τόπους εξορίας, είναι ντοκουμέντα των αγώνων και του πολιτισμού της γενιάς του. Της γενιάς του μεσοπολέμου, της γενιάς της Αντίστασης, του εμφυλίου, της δικτατορίας του ’67. Της γενιάς που πάλεψε και βγήκε αλώβητη, με γεναιότητα και ήθος μέσα από Μακρόνησο, Αη’ Στράτη, Γυάρο, Λέρο», είπε μεταξύ άλλων.
Αναφέρθηκε αναλυτικά στο συγγραφικό του έργο, παρουσιάζοντας και αποσπάσματα από τα βιβλία που αναδείκνυαν ιδιαίτερες πτυχές και του χαρακτήρα, των συναισθημάτων του και των βιωμάτων του.
Μίλησε για την «Πρώτη πατρίδα», αλλά και την «Καινούργια πατρίδα», όπου καταγράφει τις δυσκολίες της ζωής σε έναν άλλο τόπο και τον κύκλο της νιότης που θα κλείσει με την απόφαση να ανέβει στο βουνό ενάντια στον φασισμό! Για «Το ημερολόγιο του βουνού» που όπως είπε «οφείλεται στο προσωπικό ημερολόγιο που κρατούσε, όπου κατέγραφε ότι συνέβαινε στη ζωή τους στο Αντάρτικο. Τη σωτηρία του τη χρωστάμε σε δύο ΕΠΟΝίτισες που το έραψαν σε πανάκι και το κρέμασαν στο λαιμό του τραυματισμένου Γιώργου για να μη χαθεί.
«Στη μάχη της Κρήνης που την περιγραφή της έχει δώσει στο εξαιρετικό βιβλίο “Ποτέ τους δεν έγιναν είκοσι” αντιμετωπίζουμε ένα Φαρσακίδη που προβληματίζεται για τον πόλεμο, που ομολογεί ότι τον μισεί, μισεί τον Χίτλερ, την αλαζονεία του φασισμού. Η περιγραφή της μάχης συγκλονιστική! Σαν να την καταγράφει όχι ο λόγος του αλλά μια κάμερα και τη ζωντανεύει μπροστά μας.
(…) Ο Γιώργος μας άφησε ακόμα ένα βιβλίο με τον τίτλο “Σε άνιση μάχη”. Τιμή και μνήμη σε συναγωνιστές και γεγονότα που έκαναν σκοπό της ζωής τους τον ερχομό ενός καλύτερου κόσμου. Από το ιδιώνυμο του τέλους της δεκαετίας του ’20 και μέχρι τη δικτατορία του 1967-1974, περνούν από τις σελίδες του αγωνιστές και γεγονότα για ελευθερία, ισότητα, ειρήνη», είπε.
Αναφέρθηκε ακόμα στα «Έντεκα ημέρες και τρεις χρονιές του εμφυλίου», και «Τόποι εξορίας», «Μακρόνησος», λέγοντας ότι «είναι πολύ σημαντικό ότι ο Γιώργος έγραψε για τους τόπους εξορίας, γιατί η γνώση και η μνήμη είναι καθήκον απέναντι στην Ιστορία. Είναι ανάγκη να καταγράφεται για να μπορούν οι νέες γενιές να αποκτούν συνείδηση του ιστορικού παρελθόντος και των καθηκόντων τους για το μέλλον».
Επίσης μίλησε και για πολλά ακόμα βιβλία και λευκώματα, τα «Πολιτιστικά και ευτράπελα», «Μια επαίσχυντη συμφωνία & το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη», «Ο στωικισμός και η ανάγκη καινούργιων θεών»,«Ιαματικά ψεύδη και βέβηλες προσεγγίσεις», «Θεσσαλονίκη, σεργιάνι σε παλιούς καιρούς και παλιές γειτονιές», «Του έρωτα και της μοναξιάς», «Εδώ Πολυτεχνείο», «Οκτώ σχέδια», «Ευχετήριες κάρτες», «Έξι λαϊκές ζωγραφιές», «Δέκα χαρακτικά», «Αθήνα», «Της πρώιμης νιότης», «Ιλιάδα. 24 φωτογραφίες του Χένρι Μότε», «Ο μπούμπης, το σκυλάκι».
Στάθηκε τέλος στο «Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη» και στο «Αναζητώντας την Ιθάκη» λέγοντας πως πρόκειται για «δύο εξαιρετικές εκδόσεις όπου μεταφέρει το κλίμα μιας εποχής, που αυτή που μεγαλούργησε ήταν η ανθρώπινη θέληση για γνώση, για δημιουργία σε συνθήκες κολαστηρίου. «Ένας φωτογραφικός, εικαστικός και λογοτεχνικός χείμαρρος που σε ξαφνιάζει, σε συγκινεί, σε κάνει να χαίρεσαι που σε ένα πρόσωπο κατάφεραν, τόσο αρμονικά, να συνταξιδέψουν η λογοτεχνική δεινότητα με την καλλιτεχνική εικαστική ευαισθησία», αναφέρεται στον πρόλογο του βιβλίου από τον Γ. Τεμεκενίδη.
Η Ιθάκη του και το ταξίδι να φτάσει εκεί ήταν ένας δρόμος δύσκολος, τραχύς. Ομως είχε ένα σκοπό, ένα όνειρο, ένα ιδανικό, τον σοσιαλισμό – κομμουνισμό για άνθρωπο υπεύθυνο να παράγει τον πλούτο και τον πολιτισμό, αλλά και να τον χαίρεται χωρίς εκμεταλλευτές» .
Φανερά συγκινημένη, η Σοφία Τεμεκενίδου, δεν κατάφερε να ολοκληρώσει την παρουσίαση. Το δύσκολο έργο της ολοκλήρωσε ο Β. Τομπουλίδης που διάβασε τον επίλογο της ομιλίας της όπου ανέφερε: «Ο Γιώργος Φαρσακίδης υπήρξε ένας αγωνιστής – κομμουνιστής, ένας άνθρωπος που στη ζωή του δόθηκε ολόκληρος στο να βοηθήσει να καλυτερέψει η κοινωνία. Πρόσφερε ανιδιοτελώς όλες του τις δυνάμεις “..για να ανθρωπέψει ο άνθρωπος..” αναφέρει στον πρόλογο του “Ημερολογίου του βουνού”, ο Γ. Λεοντιάδης.
Τον διακρίνει ανθρωπιά, αγάπη για τους συναγωνιστές και φίλους του, το αστείρευτο χιούμορ, ένας ατίθασος χαρακτήρας, “ξεροκέφαλος”, για τη μητέρα του αλλά τόσο βαθιά ευαίσθητος για τη ζωή, τις χαρές, τις απολαύσεις που στερήθηκε η γενιά του στην πρώιμη νιότη, τις πρωτόγνωρες εμπειρίες της εφηβείας όπως τις περιγράφει “…με μπονάτσα στην ψαρόβαρκα του Μαμουρίδα αγναντεύουμε τα κεντράκια της παραλίας και η μελωδία ενός τραγουδιού να αναδεύει μέσα μας πρωτόγονα συναισθήματα της νιότης”!
Όμως είναι αυτός που μέσα από τόσους αγώνες στάθηκε όρθιος, μας έδωσε τόσα έργα και με τη γραφή του κατέγραψε τα πιο δύσκολα χρόνια του λαού μας και με το πινέλο του άφησε ζωντανά ντοκουμέντα μιας εποχής αγώνων που θα θυμίζουν στους νεώτερους ότι μπορούν να αγωνίζονται σε κάθε εποχή για το όραμα ενός κόσμου καλύτερου για το λαό»!
(Διαβάστε εδώ ολόκληρη την ομιλία της Σοφίας Τεμεκενίδου).
