Τέχνη κυκλωμένη από συρματοπλέγματα

«Μιλούσαμε, ναι μιλούσαμε για μία ποίηση αιγαιοπελαγίτικη… Α-Β-Γ. Μακρόνησος. Και η θάλασσα είναι ακόμα γαλάζια όπως πάντοτε. Α-Β-Γ. Απ’ την αρχή μαθαίναμε το αλφάβητο, απ’ την αρχή μαθαίναμε το φόβο και τον πόνο, απ’ την αρχή μαθαίναμε τη ζωή και το θάνατο. Αλλά μια και μάθαμε Σύντροφοι να πεθαίνουμε, μάθαμε και να ζούμε Σύντροφοι. Η λευτεριά είναι κοντά. Α-Β-Γ. Ήλιος. Α-Β-Γ. Λευτεριά. Α-Β. Πιο πέρα, πιο πέρα, πιο μπροστά Σύντροφοι, πιο μπροστά!» Με αυτούς τους στίχους περιγράφει ο Γιάννης Ρίτσος όσα βίωσε αυτός και οι Σύντροφοί του στο κολαστήριο της Μακρονήσου. Δεν ήταν όμως μόνο ένα το κολαστήριο. Αίγινα, Αη-Στράτης, Ακροναυπλία, Ανάφη, Γυάρος, Ικαρία, Λάρισα, Λέρος, Λήμνος, Τρίκαλα, Τρίκερι, φυλακές Αβέρωφ και Συγγρού, Χαϊδάρι και πολλοί άλλοι, τόποι μαρτυρίου, φυλακές και εξορίες. Όμως ούτε σε ξερονήσια, ούτε σε φυλακές, ποτέ τους δε λυγίσανε οι Κομμουνιστές!

Αλήθεια πώς άντεχαν άραγε τα απάνθρωπα βασανιστήρια; Πού έβρισκαν τη δύναμη να αντέξουν τον πόνο, τον εξευτελισμό, την πείνα, τη δίψα, το θάνατο; Το ερώτημα απαντά ο ίδιος ο Βάλιας Σεμερτζίδης, «Δεν τους έσερνε η ζωή. Εκείνοι την έσερναν. Συνειδητά, μεθοδικά, σχεδιασμένα, βασισμένοι σε μια επιστημονικά θεμελιωμένη και ιστορικά επιβεβαιωμένη θεωρητική γνώση. Δεν πίστευαν ρομαντικά και αφελώς σε νεφελώδη, ουτοπικά ιδανικά. Έμεναν πιστοί, σταθεροί σ’ έναν απόλυτα εφικτό και πραγματοποιήσιμο σκοπό: Την απελευθέρωση των ανθρώπων από τα δεσμά της ταξικής εκμετάλλευσης. Απ’ αυτόν τον ανώτερο από την ατομική τους επιβίωση σκοπό αντλούσαν τις ανώτερες δυνάμεις να αντιστέκονται, να μην υποκύπτουν, να μη συνθηκολογούν, ακόμη κι αν το τίμημα ήταν ο θάνατος. Άντεχαν τα βασανιστήρια και πέθαιναν με το χαμόγελο γιατί ήταν ήσυχοι πως είχαν κάνει το καθήκον τους. Δεν σκέφτονταν τον εαυτό τους, αλλά την υπόθεση του αγώνα τους και το μέλλον της.»

Οι Κομμουνιστές πάντοτε πολεμούσαν και τραγουδούσαν! Το μοναδικό τους όπλο ήταν το όνειρο της λευτεριάς, η θέλησή τους και η αγάπη τους για τη ζωή και βέβαια η τέχνη. «Οι αγώνες είναι η τέχνη του λαού και η τέχνη το όπλο του». Αυτή την τέχνη φιλοξενεί και αναδεικνύει η εικαστική έκθεση με τίτλο «Μπόλικη πέτρα, μπόλικη καρδιά…» που διοργανώνει η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, που βρίσκεται στο Πάρκο Ελευθερίας, στο μαρτυρικό χώρο που άλλοτε στέγαζε το ΕΑΤ-ΕΣΑ. Η έκθεση εγκαινιάστηκε χτες, παρουσία πολυμελούς αντιπροσωπείας της Κ.Ε. του ΚΚΕ και του Γ.Γ. Δημήτρη Κουτσούμπα, σε μια όμορφη συντροφική βραδιά.

Οι παρευρισκόμενοι είχαν τη χαρά να ακούσουν την παρουσίαση της έκθεσης από την Ελένη Μηλιαρονικολάκη, μέλος και υπεύθυνη πολιτισμού της Κ.Ε. του ΚΚΕ και κατόπιν να περιηγηθούν στην έκθεση και να θαυμάσουν αυτά τα ανεκτίμητης αξίας εικαστικά έργα που αποτελούν πέραν από έργα τέχνης και ζωντανές αποδείξεις που καταμαρτυρούν τα όσα συνέβησαν στους τόπους μαρτυρίων εκατοντάδων χιλιάδων Κομμουνιστών, οι οποίοι το μόνο που ζητούσαν είναι μια άλλη κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, μια άλλη, καλύτερη ζωή.

Στην έκθεση υπάρχουν έργα των Α. Τάσσου, Γιώργου Αργυράκη, Βασίλη Αρμάου, Γιώργου Βακιρτζή, Γιώργη Βαρλάμου, Άγγελου Βλάση, Βασίλη Βλασίδη, Δημήτρη Γιολδάση, Χρίστου Δαγκλή, Ηλία Δεκουλάκου, Βαγγέλη Δημητρέα, Γιώργη Δήμου, Νίκου Ευγενίδη, Βασίλη Ζήση, Τάσου Ζωγράφου, Μεμά Καλογηράτου, Στράτου Καλταμπανέα, Λευτέρη Κανακάκι, Βλάση Κανιάρη, Βάσως Κατράκη, Δημήτρη Κατσικογιάννη, Άννας Κινδύνη, Αλέξανδρου Κορογιαννάκη, Ζιζής Μακρή, Μέμου Μακρή, Παντελή Μανταλόβα, Φανής Μιχαηλίδου, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Θωμά Μώλου, Μιχάλη Νικολινάκου, Νίκου Παραλή, Αλεξάνδρας Πατσόγλου, Αριστείδη Πατσόγλου, Δημήτρη Περδικίδη, Γιάννη Πετάνη, Πάρι Πρέκα, Γιάννη Ρίτσου, Κυριάκου Ρόκου, Βάλια Σεμερτζίδη, Γιάννη Στεφανίδη, Σάββα Τζανετάκη, Κώστα Τσάρα, Γιώργη Τρικαλινού, Γιάννη Τσαγκάρη, Γιώργου Φαρσακίδη, Μίμη Φωτόπουλου, Χορτομάου, Κατερίνας Χαριάτη – Σισμάνη και πολλών ακόμα αγνώστων Συντρόφων.

Μεταξύ άλλων, η Ελένη Μηλιαρονικολάκη είπε: «Αν αδέξια σας φαίνονται σήμερα τα έργα τους αυτά, θυμηθείτε μονάχα πως φτιάχτηκαν κάτω από τη μύτη των φρουρών και με τη λόγχη πάντα στο πλευρό τους, καθώς θα έλεγε ο Ρίτσος. Μόνο που, όπως η ποίηση του Ρίτσου, έτσι και τα εικαστικά που δημιουργήθηκαν στις φυλακές και τις εξορίες, κάθε άλλο παρά αδέξια είναι. Ορισμένα μάλιστα ανήκουν στα λίγα στην ιστορία της Τέχνης που με τη λιτή, στεγνή συχνά γραμμή τους καταφέρνουν να εκφράσουν με τόση ένταση και ρεαλισμό μοναδικές στιγμές της τιτάνιας και άνισης μάχης για να κρατηθεί άσβεστη η φλόγα των πρωτοπόρων ιδανικών της εποχής μας. Δεν θα υπήρχε βέβαια σ’ αυτά τα έργα τόση εκφραστική δύναμη, αν οι δημιουργοί τους δεν είχαν βουτήξει το πινέλο στο αίμα τους για να μας τα παραδώσουν . Αν δεν είχαν περάσει τα καλύτερά τους χρόνια στα κάτεργα και στους πυρωμένους βράχους των αφιλόξενων νησιών, τη Μακρόνησο, τον Άη Στράτη, τη Γυάρο, την Ικαρία, τη Λήμνο. Αν δεν είχαν μοιραστεί με τους συντρόφους τους την κουβέρτα, το τσιγάρο, την ελπίδα. Αν δεν είχαν σφίξει τα δόντια και τη γροθιά τους για να αποχαιρετήσουν εκείνους που έφευγαν για εκτέλεση ή για το στρατοδικείο, αν τελικά δεν είχαν βάλει όλη τη δύναμή τους στη μάχη για το δίκιο και την ευτυχία των ανθρώπων.»

Τα έργα που εκτίθενται προέρχονται από τη συλλογή του Αρχείου του ΚΚΕ. Τα περισσότερα έργα φυγάδευσε τότε παράνομα και εν τέλει τα διέσωσε ο κομματικός μηχανισμός εν μέσω πολύ δύσκολων εποχών και άλλα του παραχωρήθηκαν από τους συγγενείς των καλλιτεχνών. Η έκθεση λειτουργεί Τρίτη με Σάββατο, από τις 10.00 ως τις 21.00 και τις Κυριακές από τις 10.00 ως τις 14.00 και θα διαρκέσει ως τις 29 Μάρτη. Η είσοδος είναι ελεύθερη. Στο χώρο της έκθεσης λειτουργεί βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής» στο οποίο μπορείτε να βρείτε και την έκδοση – λεύκωμα με τίτλο «Μπόλικη πέτρα, μπόλικη καρδιά…» η οποία δημιουργήθηκε με αφορμή την ομώνυμη έκθεση και περιλαμβάνει τα εικαστικά έργα.

Πρόκειται για μία πολύ σπουδαία έκθεση με έργα τεράστιας εικαστικής και ιστορικής αξίας, καθώς συγκεντρώνει πολλά από τα σημαντικότερα διασωσμένα έργα – τεκμήρια του αγώνα και της αλύγιστης ταξικής πάλης του περασμένου αιώνα στην Ελλάδα. Πολλά μάλιστα εξ’ αυτών εκτίθενται είτε για πρώτη φορά, είτε ύστερα από πολλά χρόνια. Τα έργα αυτά κάνουν τον επισκέπτη να βιώνει την έντασή τους και να αντικρίζει με τα μάτια του τα όσα συνέβαιναν τότε στους τόπους εξορίας των αγωνιστών. Η έκθεση περιλαμβάνει έργα ζωγραφικής, σκίτσα, γλυπτά, χειρόγραφες εφημερίδες, χαρακτικά, μουσικά όργανα και ξύλινα αντικείμενα σκαλισμένα από τα χέρια των εξόριστων. Σας συνιστούμε ανεπιφύλακτα να την επισκεφθείτε και να ταξιδέψετε νοερά στο χώρο και στο χρόνο που γεννήθηκαν τα έργα αυτά. Η περιήγησή σας θα είναι ένα σύντομο και πολύτιμο ιστορικό ταξίδι.

Οι φωτογραφίες είναι της Filio Magenta