10+5 ταινίες του 2023 που θα μας μείνουν αξέχαστες…

Γιατί αγαπάμε τον κινηματογράφο;

Ίσως γιατί ικανοποιεί την ανάγκη μας να ζήσουμε την ψευδαίσθηση, μια ψυχολογική απαίτηση που συνδέει τη δημιουργία ενός αντίγραφου της πραγματικότητας με τη μαγεία, νοούμενη ως μαγική παντοδυναμία της δημιουργίας. Για μία ακόμη φορά, τη χρονιά που μας πέρασε αφεθήκαμε σε αυτή τη μαγεία της εικονικής αναπαράστασης. Σε κάθε ταινία της παρακάτω λίστας, που συμπεριλαμβάνω στις καλύτερες του 2023 που παρακολουθήσαμε τη χρονιά αυτή στις αίθουσες, υπάρχει ένα κομμάτι του παζλ που συνθέτει την ουσία αυτού που είχε πει ο Αντρέ Μπαζέν: «Ο κινηματογράφος είναι ένα παράθυρο στον κόσμο».

Ας συνεχίσουμε λοιπόν να αντικρίζουμε τον κόσμο και να συνομιλούμε μαζί του μέσα από τη γλώσσα του κινηματογράφου που μας μαγεύει, μας συγκινεί, μας κρατάει συντροφιά στα δύσκολα, μας κάνει καλύτερους ανθρώπους.

*Οι ταινίες έχουν τοποθετηθεί σε χρονολογική σειρά από την αρχαιότερη του 2023 προς την πιο πρόσφατη, σύμφωνα με την ημερομηνία που προβλήθηκαν για το ευρύ κοινό στις κινηματογραφικές αίθουσες.

(Πατώντας πάνω στους συνδέσμους των τίτλων μεταφέρεστε στις αντίστοιχες αναλυτικές παρουσιάσεις των ταινιών)

*

1.«Ο Όρκος του Παμφίρ»/ «Pamfir» του Ντμίτρο Σουκολίτκι Σόμπτσουκ

Η κινηματογραφική απόδοση της σχέσης πατέρα-γιου, με τους ίδιους να προσπαθούν να γίνουν κύριοι της ζωής τους, μιας ζωής που ακροβατεί σε ένα περιβάλλον όπου η πίστη, η ηθική αναζητούν το νόημά τους μέσα στον βούρκο της διαφθοράς και της κοινωνικής διάλυσης, απότοκων της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης.

2.«Tár» του Τοντ Φιλντ

Κανένα εμπόδιο δεν προβάλλεται στην ξέφρενη πορεία της Ταρ προς τα πάνω, γιατί καμία σταθερά της ταξικής κοινωνίας στην οποία ζει η Ταρ δεν απειλείται. Η Λύντια Ταρ ανεβαίνοντας ένα ένα τα σκαλιά της ιεραρχίας, συμπεριφέρεται όπως οι θύτες, είτε άντρες είτε γυναίκες, που όταν αποκτούν εξουσία έχοντας εσωτερικεύσει τα πρότυπα των ταξικών κοινωνιών μας, αναπαράγουν οι ίδιοι τα μοντέλα των σχέσεων που θέλουν να διαιωνίζονται, η τάξη των καταπιεσμένων και η τάξη των καταπιεστών.

Κέιτ Μπλάνσετ…απλά καθηλωτική!

3.«Close» του Λούκας Ντοντ

Λούκας Ντοντ: Ο Βέλγος νεαρός σκηνοθέτης που μας έχει αποδείξει πολύ καλά ότι ξέρει να κινηματογραφεί τα συναισθήματα των εφήβων, τον τρόπο να τα προβάλλει και να φέρνει τη διαλεκτική τους αντιμέτωπη με τα στεγανά μιας κοινωνίας που αρνείται πεισματικά αυτή τη διαλεκτική.

4.«Η Φάλαινα/The Whale» του Ντάρεν Αρονόφσκι

Πριν αποσπάσει και επισήμως το χρυσό αγαλματίδιο των Όσκαρ ο Μπρένταν Φρέιζερ, είχε ήδη αποσπάσει το βραβείο της καρδιάς μας μέσα από τη συγκλονιστική του ερμηνεία στον ρόλο του Τσάρλι που προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του και να προχωρήσει στο φως!

5.«Τα πνεύματα του Ινίσεριν»/ «The Banshees of Inisherin» του Μάρτιν ΜακΝτόνα.

Με μία άψογη κινηματογράφηση, άψογη σκιαγράφηση χαρακτήρων, άψογες ερμηνείες των ρόλων (οι Κόλιν Φάρελ και Μπρένταν Γκλίσον δίνουν ρεσιτάλ ερμηνείας) καλούμαστε όχι να κρίνουμε ούτε να πάρουμε το μέρος του ενός ή του άλλου φίλου, αλλά να κατανοήσουμε και να ανακαλύψουμε τα «φορτία» της ύπαρξης του καθενός, καθώς και την αδυναμία απαλλαγής από αυτά. Μία αδυναμία που προκύπτει από την μοναχικότητα που όταν περιορίζει την οπτική του ατόμου μέσα στα επιβαλλόμενα και καθιερωμένα της κάθε κοινωνίας, παύει να λειτουργεί ανατροφοδοτικά, αλλά παράγει το άσχημο, το παράλογο, το ανεπίτρεπτο…

6.«Το Μπλε Καφτάνι»/ «Le Bleu du Caftan» της Μαριάμ Τουζανί

Η ποιητική της αισθαντικότητας βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της ταινίας, όπου μέσα από τα αγγίγματα, τις σιωπές και τα τόσο ομιλητικά βλέμματα επιτρέπει στον θεατή να έρθει σε επαφή και να κατανοήσει αυτό που αποκαλούμε αισθητική της τέχνης. Που δεν είναι τίποτε άλλο από το ωραίο. Και που αυτό το ωραίο απαιτεί από τον θεατή να υφάνει ο ίδιος τον ιστό μέσα από τα ποικίλα νήματα των σκέψεων και των συγκινησιακών ερεθισμάτων που αφειδώς του προσφέρονται στην ταινία, έναν ιστό που η ολοκλήρωσή του θα του φανερώσει την ομορφιά της αλήθειας. Την υποκειμενικότητα της αλήθειας που αντικειμενικοποιείται μέσα από την αυθεντική της έκφραση. Αυτή την αλήθεια γνωρίσαμε στο «μπλε καφτάνι».

7.«Τόρι και Λοκίτα»/ «Tori et Lokita» των Ζαν-Πιερ Νταρντέν και Λικ Νταρντέν

Με την κάμερα στο χέρι, ακολουθώντας από πολύ κοντά το δράμα, το ατελείωτο δράμα μιας αναπόδραστης πορείας, ατελείωτης και προδιαγεγραμμένης, αναρωτιέσαι μέσα από πόσα τούνελ υπόγειων, βρόμικων σκοτεινών διαδρομών οι ανυπεράσπιστοι αυτού του κόσμου πρέπει να περάσουν αναζητώντας αυτό που τους στερούν, κυνηγώντας το δικαίωμα να ζήσουν… Ένα δυνατό πολιτικό σινεμά από τους μετρ του είδους, αδελφούς Νταρντέν

8.«Οπενχάιμερ»/ «Oppenheimer» του Κρίστοφερ Νόλαν.

Ο Κρίστοφερ Νόλαν επιλέγει να μας αφηγηθεί τη ζωή του πατέρα της ατομικής βόμβας μέσα από συνεχόμενα φλας μπακ που μας φωτίζουν σημαντικές και καθοριστικές στιγμές της ζωής του διάσημου φυσικού, αλλά ταυτόχρονα φωτίζουν και το πολιτικό τοπίο των δεκαετιών ’30, ’40 και ’50 μιας Αμερικής που το Νιου Ντηλ του Ρούσβελτ, το σχέδιο Μανχάταν, το δόγμα Τρούμαν, το σχέδιο Μάρσαλ, ο μακαρθισμός και το «κυνήγι των μαγισσών», έρχονται απλά να επιβεβαιώσουν τα βρώμικα και παραπλανητικά παιχνίδια μιας γενιάς πολιτικών που πέρασαν από αυτή τη χώρα και που τις συνέπειες των πολιτικών πεπραγμένων τους, η ανθρωπότητα πλήρωσε και εξακολουθεί να πληρώνει πολύ ακριβά.

9.«Ανατομία μιας πτώσης»/ «Anatomy of a fall» της Ζιστίν Τριέ.

Μία ταινία που ανατέμνει την πτώση ενός άνδρα, την «πτώση» μιας σχέσης, αλλά και τις «εκπτώσεις» της κρίσης μας στην καθημερινότητά μας… Μία ταινία που απέσπασε τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ των Καννών και μας έκανε να υποκλιθούμε στην ερμηνεία της Σάντρα Χίλερ που έφερε εις πέρας τον δύσκολο ρόλο να μας πείσει όχι για την ενοχή ή την αθωότητα της, αλλά για τον κίνδυνο που εγκυμονεί η εμμονή στις βεβαιότητές μας.

10.«Περασμένες ζωές» / «Past lives» Σενάριο –σκηνοθεσία: Σελίν Σονγκ

Το ασυμφιλίωτο του χρόνου, των διαφορετικών νοοτροπιών της διαφορετικής κουλτούρας όλα αυτά σκιάζονται κάτω από μία ανεκπλήρωτη ερωτική επιθυμία,η μόνη που δεν μπορεί να πλαισιωθεί σε χωροχρονικά όρια. Και οι ήρωές μας ως παρατηρητές της ζωής τους και του χρόνου που ανελέητα κυλά, προσπαθούν ό,τι τους χωρίζει, ό,τι τους κρατά μακριά να μην το αφήσουν να τους απομακρύνει ακόμη πιο πολύ, αλλά να αποτελέσει αφορμή για ένα διαφορετικό πλησίασμα που καταλύει όλους τους χωροχρονικούς περιορισμούς, όλες τις διαχωριστικές γραμμές που στέκουν εμπόδιο στην ανθρώπινη επικοινωνία και στην αναζήτηση της αλήθειας των σχέσεων.

11.«Οι Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού»/ «Killers of the Flower Moon» του Μάρτιν Σκορσέζε

Ο Σκορσέζε στηρίζει την ιστορία του στο βιβλίο του δημοσιογράφου-συγγραφέα David Grann, που γράφτηκε ύστερα από μια μακροχρόνια και ενδελεχή έρευνα εξιχνίασης εκατοντάδων εγκλημάτων που έλαβαν χώρα στη δεκαετία του 1920 εις βάρος των Οσέιτζ. Ο Σκορσέζε δημιουργεί μία ταινία προσδίδοντάς της επικές διαστάσεις που μέσα σε αυτές συνυπάρχει το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής με την ανηθικότητα, τη σκληρότητα και την ποταπότητα των πράξεων στις οποίες ο άνθρωπος μπορεί να οδηγηθεί.

12.«Στο Γραφείο Καθηγητών»/ «The Teachers’ Lounge», του Ιλκέρ Τσατάκ.

Ο Ιλκέρ Τσατάκ (Γερμανός σκηνοθέτης, τουρκικής καταγωγής) διεισδύει στο άβατο του γραφείου των καθηγητών και μας αποκαλύπτει ότι οι «συλλογικές» αποφάσεις υφίστανται κατ επίφαση, η «δημοκρατία» υπάρχει όσο εξυπηρετεί την πολιτική της διεύθυνσης. Το γραφείο των καθηγητών μάς ανοίγει τις πόρτες του και αντικρίζουμε ένα σχολείο που αποτελεί το «πρότυπο» για όσους αρέσκονται να πιστεύουν ότι οι πειθαρχημένοι μαθητές, οι άριστες εγκαταστάσεις και η πειθήνια προσήλωση των καθηγητών στο διδακτικό τους έργο είναι τα βασικά στοιχεία που συνιστούν το «άριστο» εκπαιδευτικό σύστημα…

13.«Η Γη της Επαγγελίας»/»Bastarden», του Νικολάι Αρσέλ.

Ο εξαιρετικός, όπως πάντα, Μαντς Μίκελσεν ενσαρκώνει τον άνθρωπο με την ταπεινή καταγωγή, το απόλυτο «τίποτα» για τους ανθρώπους των ανώτερων τάξεων, «το μηδενικό» και μας παρασέρνει να τον ακολουθήσουμε σε ένα ταξίδι όπου η καλλιέργεια των ανθρωπίνων σχέσεων είναι πολύ πιο δύσκολη από την καλλιέργεια της χέρσας γης. Σε ένα ταξίδι τέλος, όπου η ανθρώπινη ευτυχία σε μία ιεραρχημένη κοινωνία που οι θέσεις καθορίζουν τα δικαιώματα, είναι τελικά ανέφικτη.

14.«Πεσμένα φύλλα»/ «Fallen Leaves» του Άκι Καουρισμάκι.

Ο Καουρισμάκι μάς αποδεικνύει ότι με το “τίποτα” με το πιο χαμηλό budget μπορείς να φτιάξεις αριστουργήματα. Γιατί αυτό που μετράει είναι η έμπνευση. Και ο σκηνοθέτης εμπνέεται από την ομορφιά που κρύβουν μέσα τους οι «περιττοί».

15.«Ζώνη Ενδιαφέροντος»/ «The Zone of Interest» του Τζόναθαν Γκλέιζερ.

Ο Γκλέιζερ δημιουργεί μία διαλεκτική στην οποία η εικόνα υποτάσσεται στην απουσία. Στο πλαίσιο αυτής της διαλεκτικής καλούμαστε να επαναπροσδιορίσουμε τις σχέσεις μας με τους μηχανισμούς εκείνους που σχετίζονται άμεσα με το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο και που δημιουργούν στυγνούς εγκληματίες.