“Αττίλας 1974 – Ο βιασμός της Κύπρου” – Στους κινηματογράφους από τη New Star

Σκηνοθεσία: Μιχάλης Κακογιάννης
Δ/νση φωτογραφίας: Σάκης Μανιάτης
Second unit: Καθρίν Λε Ρόι και Νίκος Καβουκίδης
Μουσική: Μιχάλης Χριστοδουλίδης
Μοντάζ: Μιχάλης Κακογιάννης και Βίβιεν Σάμμουτ-Σμίθ
Τεχνικός σύμβουλος: Αριστείδης Καρύδης-Fuchs
Αφήγηση: Μιχάλης Κακογιάννης
Παραγωγή: Μιχάλης Κακογιάννης
Διάρκεια: 101  

Τον Ιούλιο του 1974, ο τουρκικός στρατός εισέβαλε στη Δημοκρατία της Κύπρου, αναγκάζοντας εκατοντάδες χιλιάδες Ε/κ να εκτοπιστούν σε προσφυγικούς καταυλισμούς και προκαλώντας τον θάνατο σε χιλιάδες άλλους. Με τα τρομερά αυτά γεγονότα να λαμβάνουν χώρα την πατρίδα του, ο σκηνοθέτης Μιχάλης Κακογιάννης έσπευσε από το Λονδίνο για την Κύπρο, προκειμένου να τα αποθανατίσει σε ταινία. Υποστηριζόμενος μόνο από έναν κάμεραμαν και έναν ηχολήπτη, ο Κακογιάννης ταξίδεψε σε όλο το μαρτυρικό νησί παίρνοντας συνεντεύξεις από τους πολιτικούς ηγέτες, καθώς και από αμέτρητα θύματα και πρόσφυγες. Η ταινία προσφέρει μια ειλικρινή, προσωπική ματιά στην αδικία που επιβλήθηκε στον αθώο λαό της Κύπρου, ενώ παράλληλα δίνει λεπτομερείς εξηγήσεις για τα γεγονότα που οδήγησαν μέχρι, αλλά, και μετά από αυτή τη πραγματική ανθρώπινη τραγωδία.

Η ταινία δείχνει καθαρά την αγωνία των οικογενειών εξαιτίας της εισβολής. Οι σφαγές, το δράμα των κατοίκων, καθώς και τα πολιτικά γεγονότα που οδήγησαν στην κατοχή του βόρειου τμήματος του νησιού, με τίμημα 6.500 αγνοούμενους και 200.000 πρόσφυγες.

«Πέρα από καθετί, η ταινία μου είναι ένα ανθρώπινο ντοκουμέντο» συνεχίζει στην ίδια συνέντευξη ο Κακογιάννης. Πραγματικά ο φακός του σκηνοθέτη (διευθυντής φωτογραφίας ο Σάκης Μανιάτης) καταγράφει τις άθλιες συνθήκες ζωής στους προσφυγικούς καταυλισμούς (αγρότισσες ζουν σε σκηνές ανάμεσα σε κότες, εκδιωγμένες από τα σπίτια τους), το παράπονο ενός 15χρονου κοριτσιού που βιάστηκε από τους Τούρκους εισβολείς, εξαγριωμένους νέους από τη σύγχυση και την αβεβαιότητα για το αν ζει ή όχι κάποιο μέλος της οικογένειάς τους που χάθηκε στη ζώνη κατοχής.Η αποκορύφωση του δράματος στον «Αττίλα 74» φαίνεται στο χωρίς μεταβατικό στάδιο «πέρασμα» των Ελληνοκυπρίων από μια καλή ζωή στο καθεστώς του «πρόσφυγα μέσα στην ίδια τους τη χώρα»,τη στιγμή που κάποτε διέθεταν υψηλότερο επίπεδο ζωής συγκριτικά με εκείνο των Ελλήνων,πόσο μάλλον των Τούρκων.

Η απουσία των συνεντεύξεων από Τουρκοκυπρίους δεν ήταν ευθύνη του Κακογιάννη.

«Αρνήθηκαν» λέει στην ίδια συνέντευξη ο σκηνοθέτης.«Όταν βρισκόμουν εκεί κανείς Τουρκοκύπριος δεν μπορούσε να περάσει τη “γραμμή του Αττίλα”. 

Στον Νότο, όπου ζουν πάντα πολλές χιλιάδες Τουρκοκύπριοι,οι περισσότεροι φοβούνταν να μιλήσουν. 

Μόνο ένας δήμαρχος εξομολογήθηκε πως ήθελε να ζήσει και να πεθάνει στο χωριό του».

Το οδοιπορικό του Κακογιάννη είχε ως αποτέλεσμα τον «Αττίλα 74», μια μνημειώδη καταγραφή της κατάστασης στην Κύπρο μετά το πραξικόπημα εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και την τουρκική εισβολή. Ο σκηνοθέτης δούλεψε τόσο με πολιτικά στελέχη όσο και με τον λαό της χώρας. Απέσπασε μια μεγάλη συνέντευξη από τον Μακάριο, μίλησε με τον μετέπειτα ιδρυτή του κόμματος Δημοκρατικός Αγώνας Γλαύκο Κληρίδη και τον Νίκο Σαμψών (1935-2001) που έμεινε στην Ιστορία επειδή ανέλαβε δοτός «πρόεδρος» της Κύπρου κατά το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου. Μίλησε με ανθρώπους της ΕΟΚΑ-Β αλλά και με τον απλό λαό που κατέθεσε μαρτυρίες για την τραγωδία που έπληξε την ελληνική κοινότητα του νησιού, δηλαδή περί το 82% του πληθυσμού της Κύπρου. «Πέρα από καθετί, η ταινία μου είναι ένα ανθρώπινο ντοκουμέντο» συνεχίζει στην ίδια συνέντευξη ο Κακογιάννης. Πραγματικά ο φακός του σκηνοθέτη (διευθυντής φωτογραφίας ο Σάκης Μανιάτης ) καταγράφει τις άθλιες συνθήκες ζωής στους προσφυγικούς καταυλισμούς (αγρότισσες ζουν σε σκηνές ανάμεσα σε κότες, εκδιωγμένες από τα σπίτια τους), το παράπονο ενός 15χρονου κοριτσιού που βιάστηκε από τους τούρκους εισβολείς, εξαγριωμένους νέους από τη σύγχυση και την αβεβαιότητα για το αν ζει ή όχι κάποιο μέλος της οικογένειάς τους που χάθηκε στη ζώνη κατοχής. Η αποκορύφωση του δράματος στον «Αττίλα 74» φαίνεται στο χωρίς μεταβατικό στάδιο «πέρασμα» των Ελληνοκυπρίων από μια καλή ζωή στο καθεστώς του «πρόσφυγα μέσα στην ίδια τους τη χώρα», τη στιγμή που κάποτε διέθεταν υψηλότερο επίπεδο ζωής συγκριτικά με εκείνο των Ελλήνων, πόσο μάλλον των Τούρκων. Ο Κακογιάννης εστίασε αρκετά στα παιδιά, τα οποία είχαν πλήρη επίγνωση του δράματος της χώρας τους. «Τα όμορφα παιδάκια περιγράφουνψυχρά (γιατί δεν είναι σε θέση να καταλάβουν) τη δολοφονία των οικογενειών τουςή κλαψουρίζουν ζητώντας να πάνε στο σπίτι,στο σπίτι που δεν υπάρχει πια» παρατηρεί στους «Τimes» του Λονδίνου ο Ντέιβιντ Ρόμπινσον.

«Μια στρατευμένη ταινία» τη χαρακτήρισε στο άρθρο του στην εφημερίδα «Le Μonde» ο Ρολάν Ντελκούρ τον Νοέμβριο του 1975. «Ο Κακογιάννης έχει το κουράγιο να μας δείξει και να μας κάνει να ακούσουμε τους ίδιους τους Κυπρίους την ώρα που τοποθετούνται στο πρόβλημα των ευθυνών.Είναι οι φασίστες των οποίων τα ίχνη αναζητεί ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος σε μια σκηνή ιδιαίτερα εντυπωσιακή; Σίγουρα. Αλλά και οι Αμερικανοί έχουν κατηγορηθεί,τόσο από τους Ελληνες της Κύπρου όσο και από τους Ελληνες της Ελλάδας. Ωστόσο και οι ευθύνες του ίδιου του εθνάρχη δεν μπορούν να ξεφύγουν από τον προσεκτικό θεατήχάρη στις πολυάριθμες συνεντεύξεις. Αυτές οι ευθύνες αφορούν και το παρελθόν και το μέλλον.Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους:έξι χιλιάδες νεκροί,δύο χιλιάδες πεντακόσιοι αγνοούμενοι,διακόσιες είκοσι χιλιάδες πρόσφυγες,40% του εδάφους του νησιού κατεχόμενο από τις τουρκικές δυνάμεις. Στα εδάφη αυτά περιλαμβάνεται το μεγαλύτερο μέρος των βιομηχανικών και αγροτικών πηγών πλούτου της Κύπρου. Ο,τι κι αν συμβεί,αυτός ο λαός θα έχει πληρώσει ακριβά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τη δικτατορία. Έχει το δικαίωμα να ελευθερωθεί κι αυτός με τη σειρά του από τις αγωνίες και τα βάσανά του»

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ  Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΑΙΝΙΑ ΑΤΤΙΛΑΣ