Call me by your name

Μια απ’ τις υποψήφιες ταινίες για το όσκαρ καλύτερης ταινίας το 2018 είναι το Call me by your name του Λούκα Γκουαντανίνο, που εξιστορεί τον θυελλώδη και σύντομο έρωτα ανάμεσα σ’ έναν έφηβο βιβλιόφιλο και μουσικό κι έναν νέο δανδή, πτυχιούχο αρχαιολόγο.

Το σκηνικό εκτυλίσσεται στην βορειοϊταλική ύπαιθρο ένα καλοκαίρι στα μέσα των έιτις, ένα θαυμάσιο τοπίο, όσοι έχετε επισκεφτεί αυτά τα μέρη της Ιταλίας θα καταλάβετε τι εννοώ.

Ο έφηβος ζει με τους γονείς του που είναι και οι δυο ακαδημαϊκοί, ο πατέρας του δε, έχει προσκαλέσει τον εν λόγω φοιτητή για να τον βοηθήσει για μια εργασία του.

Η αρχική αποστροφή του έφηβου για τον φοιτητή εξελίσσεται σταδιακά από αρχική αποστροφή σε πανίσχυρη έλξη και η ταινία εξερευνά τη γένεση, την εξέλιξη και το αναπόφευχτο τέλος αυτής της σχέσης πάντα με φόντο την επαρχία της καλοκαιριάτικης βόρειας Ιταλίας. Γνήσια κινηματογραφική εικόνα γυρισμένη σε φιλμ 35 mm, δίνει την εντύπωση ταινίας γυρισμένης πολλά χρόνια πίσω, αναδεικνύει το πολύχρωμο, καυτό απ’ την καλοκαιριάτικη κάψα τοπίο (παρεμπιπτόντως η ζέστη της Ιταλίας μπορεί να σε κάνει να λιποθυμήσεις). Άνθρωποι, τοπία και κτίρια λιώνουν κάτω απ’ τον ντάλα ήλιο και παρασύρονται όλοι σε τούτη τη ραστώνη που ευνοεί τις σωματικές ορέξεις.

Πέρα από την εξαιρετική φωτογραφία, την εξελισσόμενη ερωτική περιπέτεια και τις πολύ καλές ερμηνείες των πρωταγωνιστών, δεν θα λέγαμε ότι είναι μια μεγαλειώδης ταινία. Και επίσης: δεν είναι μια ταινία για τους gay. Δεν είναι αυτό το κυρίως θέμα της ταινίας μολονότι ο σκηνοθέτης της είναι ανοιχτά gay. Ο Γκουαντανίνο, βασιζόμενος στην ομώνυμη νουβέλα του αιγυπτιο-ιταλο-αμερικανοεβραίου συγγραφέα Αντρέ Ασιμάν έχει ξεπεράσει τη φάση να “προκαλέσει” ή να “τολμήσει” να απεικονίσει την ομοφυλοφιλία ως διακήρυξη ελευθερίας και άλλα τέτοια φιλελεύθερα. Η ομοφυλοφιλία πάντα ήταν τμήμα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας και ανθρώπινης συμπεριφοράς γενικότερα και ήδη, στον 21ο αιώνα, τουλάχιστον στις “δυτικές” καπιταλιστικές κοινωνίες είναι πλέον μέρος της συλλογικής μας εμπειρίας. Εξακολουθεί φυσικά να προκαλεί “θόρυβο” είτε με δημόσιες συζητήσεις, είτε με κραυγές ομοφοβικών, είτε με την επιβίωση στερεοτύπων που ακόμα μας στοιχειώνουν και πότε-πότε ξεγλιστρούν μέσα στον καθημερινό μας λόγο σαν υφέρπουσα ομοφοβία, μολονότι θέλουμε να περνιόμαστε για προοδευτικοί (τρομάρα μας) είτε και με τις εκδηλώσεις “υπερηφάνειας” που, ανεξάρτητα απ’ τον αρχικό τους χαραχτήρα ή και τις προθέσεις των συμμετεχόντων να εκδηλώσουν ανοιχτά την ταυτότητά τους, μάλλον είναι ένα φεστιβάλ λάιφ-στάιλ, άλλωστε σ’ αυτό θα συμφωνήσουν και πολλοί της ελτζιμπιτί κοινότητας.

Μην τρελαθούμε, ο θόρυβος γύρω απ’ αυτήν την πλευρά της ανθρώπινης σεξουαλικότητας που γίνεται τα τελευταία χρόνια, είτε με ταινίες, είτε με εκπομπές στην τελεόραση, είτε με απλά τολμηρές σκηνές, είτε με αύξηση του δημόσιου outing, δεν είναι καμμιά παγκόσμια συνομωσία των εβραίων, του κεφαλαίου ή των ίδιων των gay να καταχτήσουν τον ντουνιά και να μας κάνουν “όλους gay” ασούμε.

Δεν είναι τίποτα περισσότερο απ’ την εξέλιξη της κοινωνίας, μην πω του επιπέδου ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και με πείτε μιλάω στα ξύλινα, η ανθρωπότητα έχει άλλες προκλήσεις μπροστά της και προσπερνά τα ζητήματα τα οποία τα έχει λύσει σε κοινωνικό, επιστημονικό, γνωσιολογικό ή ηθικό επίπεδο. Όσο λιγότερος θόρυβος γίνεται λοιπόν για την ομοφυλοφιλία τόσο περισσότερο αυτό σημαίνει ότι οι κοινωνίες, οι άνθρωποι την έχουν ενσωματώσει στο ηθικό τους σύμπαν, το έχουν “αποδεχτεί” τελωσπάντων. Και όσο γρηγορότερα αποδεχτούμε την ομοφυλοφιλία σαν μέρος της καθημερινότητάς μας τόσο γρηγορότερα θα πάψουμε να βλέπουμε τους gay σαν “ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα” με την ίδια έννοια που δεν είναι ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα οι συνάνθρωποί μας που τους αρέσει η μαγειρική ή το σκέητμπορντ. Είναι άνθρωποι δίπλα μας που μπορεί να ανήκουν στην εργατική ή την αστική τάξη (είμαστε με τους πρώτους λοιπόν κι όχι με τους δεύτερους ταξικά) και οι επιπτώσεις των βασικών και κύριων κοινωνικών αντιθέσεων στην κοινωνία τους αφορά κι αυτούς όσο αφορά κι εμάς. Get over it λοιπόν, συνηθίστε στην ιδέα και κυρίως στην εικόνα ότι δυο άντρες ή δυο γυναίκες πηδιούνται as well στην ιδιωτική τους ζωή και πάμε παρακάτω.

Το Call me by your name λοιπόν είναι μια “αθόρυβη” για την ομοφυλοφιλία ταινία. Δεν μας την παρουσιάζει με πομπώδεις τυμπανοκρουσίες, υπάρχει, σχέσεις δημιουργούνται φυσιολογικά επειδή υπάρχουν φυσιολογικοί άνθρωποι τριγύρω μας, ενήλικοι συναινώντες (consenting adults) που θέλουν να εξερευνήσουν τα κορμιά και τα συναισθήματά τους. Ο σκηνοθέτης μας διδάσκει τη γλυκιά αγωνία ενός έρωτα που δημιουργείται και δυναμώνει ανάμεσα σε δυο ανθρώπους, τι το “ηθικότερον”;

Όμως το πιο ωραίο δίδαγμα της ταινίας είναι κάτι άλλο: (ΣΠΟΪΛΕΡ ΑΛΕΡΤ) Οι γονείς του έφηβου γνωρίζουν πολύ καλά το παιδί τους, όπως επίσης γνωρίζουν πολύ καλά και τις ποικίλες κοινωνικές και ψυχολογικές δυσκολίες της ομοφυλοφιλίας στη δεδομένη εποχή και σκόπιμα δημιουργούν όλες τις προϋποθέσεις για να γεννηθεί αυτός ο έρωτας με πολύ τρυφερή διακριτικότητα, χωρίς να πουν κουβέντα. Ανοίγουν το δρόμο για τον αγαπημένο τους γιο, αλλά και για τον φοιτητή και τους αφήνουν αβίαστα σχεδόν, με ελάχιστο “σπρώξιμο” βεβαίως, να ξεδιπλώσουν τη σχέση τους, να νιώσουν δυνατά συναισθήματα συμπεριλαμβανομένου και του πόνου του χωρισμού, να “νιώσουν” γενικά. Οι κρυφοί πρωταγωνιστές της ταινίας λοιπόν είναι οι γονείς, που αποκαλύπτονται αναπάντεχα κατά την εξέλιξη της ταινίας και δίνουν άλλη διάσταση. Η συνομιλία πατέρα και γιου προς το τέλος είναι ύμνος στο ανθρώπινο μεγαλείο, στην αθόρυβη, ταπεινή αγάπη του γονιού προς το παιδί. Αυτό είναι το ποιοτικό στοιχείο που καθιστά την ταινία ένα κλικ καλύτερη από άλλες πολύ καλές παρεμφερείς απόπειρες (Brokeback mountain, Η ζωή της Αντέλ).

Δεν πρόκειται λοιπόν για κανένα αριστούργημα της έβδομης τέχνης, δεν θα την ψήφιζα για ταινία της χρονιάς αλλά προτείνεται ανεπιφύλαχτα.

Δείτε εδώ όλες τις κριτικές στο “Οσκαρικό αφιέρωμα” της Κατιούσα