-You can’t handle the truth (δεν μπορείς να αντέξεις την αλήθεια…)

Πολλοί τον θυμούνται για τις ταινίες και τους ελαφρούς ρόλους που τον καθιέρωσαν ως ανερχόμενο αστέρι στη δεκαετία του 80′. Άλλοι για τη συμμετοχή του στην τελευταία ταινία του Κιούμπρικ και το γάμο του με τη Νικόλ Κίντμαν, που πανηγύριζε στο δρόμο όταν βγήκε το διαζύγιό τους. Κι άλλοι για τις εμπορικές αρπαχτές και τα κιτς βατόμουρα που έκανε στη συνέχεια, απαξιώντας να ασχοληθούν σοβαρά με την περίπτωσή του. Ο Τομ Κρουζ έχει σήμερα γενέθλια κι εμείς θυμόμαστε τον πιο αξιόλογο ρόλο του.

Πώς έγινε έτσι η καριέρα σου Τομ;

Η αλήθεια είναι πως το πλαίσιο και τα μηνύματα της ταινίας είναι λίγο αντιδραστικά. Ο στρατός είναι το “αναγκαίο καλό” -γεια σου ρε Πάνο- για να μας προστατεύει από τους εχθρούς μας και να μπορούμε να διασκεδάζουμε με ασφάλεια σε πάρτι, ενώ κάποιοι φυλάνε τα νώτα μας. Και τους οφείλουμε ευγνωμοσύνη για αυτό, χωρίς να κάνουμε ενοχλητικές ερωτήσεις, πώς και γιατί -δε χρειάζονται περσότερα.

Στο στρατό υπάρχει τάξη και ηθική, υπάρχουν αξίες και καλοί τύποι που τις υπερασπίζονται. Ακόμα και οι κακοί δικαιολογούνται εν μέρει από τις συνθήκες που έχουν να διαχειριστούν, μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά από αιμοσταγείς Κουβανούς, αλλά τιμωρούνται όταν υπερβαίνουν τα όρια. Και οι γραφειοκράτες δικηγόροι που ήξεραν μόνο τους εξωδικαστικούς συμβιβασμούς, αναγκάζονται να γνωρίσουν από κοντά την αίθουσα του δικαστηρίου και να δώσουν μια πραγματική μάχη.

Το μόνο κόκκινο που υπάρχει σε όλα αυτά, είναι οι Κουβανοί απέναντι (πείτε τους πως τους θέλω) και ο Κόκκινος Κώδικας (Code Red) που διατάχτηκε ως καψόνι σε κάποιον που δεν ήταν άριστος στρατιώτης και δεν μπορούσε να ακολουθήσει το σαξές στόρι των υπόλοιπων.

Όλα είναι “ζήτημα τιμής” -όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά η ταινία- και “λίγων καλών ανθρώπων” -όπως ήταν κανονικά ο τίτλος της.

Οι πιο πολλοί στέκονται στο καστ και τις φοβερές ερμηνείες, που είναι αυταπόδεικτα καλές. Άλλοι μπορεί να πουν κάτι για τη σκηνοθεσία, αλλά μην περιμένετε από μένα τέτοιες αναλύσεις -μου λείπουν οι σχετικές γνώσεις. Αυτό που μπορώ να καταλάβω κι εκτιμώ είναι το σενάριο ή μάλλον οι πολύ καλοί διάλογοι, που έχουν μείνει κλασικοί, είτε κάποιοι εκτιμούν ως είδος τα δικαστικά θρίλερ, είτε όχι. Δεν είναι τυχαίο ότι η ταινία έχει μεταφερθεί στο θέατρο -και δε θα μου φαινόταν περίεργο αν είχε ξεκινήσει από εκεί.

Δε νομίζω πως υπάρχουν πολλοί που να μην έχουν δει την ταινία και να τους χαλάω το στοιχείο της έκπληξης, με τη λεγόμενη “σποϊλεριά”, τόσες φορές που έχει παίξει στην ιδιωτική τηλεόραση, οπότε προχωράω άφοβα στη συνέχεια.

Μια ντουλάπα με κρεμασμένα ρούχα κι ένα μπαστούνι του μπέιζμπολ δίνουν λύσεις κι ευρήματα σημαντική για τη σφιχτή εξέλιξη του έργου. Ενώ ο Κόκκινος Κώδικας δεν υπάρχει σε κανέναν κανονισμό, υφίσταται όμως, όπως ακριβώς και η τραπεζαρία, γιατί αλλιώς οι πεζοναύτες θα έμεναν νηστικοί, περιμένοντας να βρουν μια λύση που να προβλέπεται από το καταστατικό.

Ο Τομ Κρουζ έχει να αντιμετωπίσει το φάντασμα του πατέρα του, που ήταν φτασμένος νομικός, τη φωνή της συνείδησής του στο πρόσωπο της Ντέμι Μουρ -που δε μοιάζει με αγγελάκι, αφού παίζει κόντρα ρόλο- και τη δελία ενός αξιωματικού με τύψεις, που διστάζει να μπει μπροστά στο ανερχόμενο άστρο του ανώτερού του. Αντιμετωπίζει επίσης την αυστηρή πατρική φιγούρα του Νίκολσον, και το κράτος που φροντίζει με πατρική στοργή τα στελέχη του, μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Ενώ παράλληλα έρχεται σε επαφή με ένα σύστημα αξιών που δεν καταλαβαίνει, γιατί η Νομική είναι μια άτιμη επιστήμη, που ασχολείται με την επιστήμη, αλλά δεν την αποδίδει πάντα, γιατί δεν έχει καμία σημασία τι πιστεύει, αλλά τι μπορεί να αποδείξει.

Ο Τζακ Νίκολσον είναι ο ιδανικός κακός, με ύφος χιλίων στρατηγών και ειρωνεία-δηλητήριο, που δε χρειάζεται καν να χτίσεις το χαρακτήρα του -τον απογειώνει μόνος του. Ξέρει πως τον χρειάζονται σε αυτόν τον τοίχο και πως είναι ο απόλυτος άρχοντας ενός μέρους με δικούς του κανόνες -στην εποχή μας θα το λέγαμε και “ετεροτοπία”. Και δε θα ανεχτεί κανένα φλώρο με άσπρη στολή να τον ανακρίνει και να τον ελέγχει αν εκτελεί καλά τα καθήκοντά του -με ύφος που παγώνει την κόλαση και το αίμα όσων βρίσκονται στο κολαστήριο που διευθύνει ο ίδιος.

Ο Κρουζ πατάει σε αυτό ακριβώς, για να τον ερεθίσει και να τον αναγκάσει να χάσει τον έλεγχο, να ξεσπάσει για να πάψει να παίζει θέατρο, νιώθοντας πως κρύβεται και απολογείται σε μερικούς φλώρους, που δεν ξέρουν τίποτα και δεν μπορούν να καταλάβουν, από την ασφάλεια του σπιτιού τους, πώς διοικείται το στράτευμα. Με άλλα λόγια, δεν μπορούν να αντέξουν την αλήθεια…

Υπάρχουν σίγουρα πολλές αλήθειες που δε λέγονται για το στρατό των ΗΠΑ -ακόμα και για την καριέρα του Τομ Κρουζ ίσως- που δε θα μπορούσε να σηκώσει το Χόλιγουντ. Μένει λοιπόν σε ένα κλάσμα της αλήθειας και κάποιες ανώδυνες πλευρές της. Αλλά το καλό της στήσιμο, οι παιδικές αναμνήσεις, ακόμα και οι τόσες τηλεοπτικές επαναλήψεις του, το κάνουν σχεδόν κλασικό…