“Ένα Όμορφο Πρωινό” της Μία Χάνσεν-Λοβ

Ένα Όμορφο Πρωινό/Un Beau Matin, της Μία Χάνσεν-Λοβ

ΕΝΑ ΟΜΟΡΦΟ ΠΡΩΙΝΟ 

Κανέναν δε φοβόταν
Τίποτε δε φοβόταν
Αλλά ένα πρωινό ένα όμορφο πρωινό
Του φάνηκε πως είδε κάτι
Όμως είπε
Δεν είναι τίποτε
Και είχε δίκιο
Με τη δική του λογική χωρίς αμφιβολία
Δεν ήταν τίποτε
Όμως το ίδιο εκείνο πρωινό
Του φάνηκε πως κάποιον άκουσε
Και του άνοιξε την πόρτα
Μα την ξανάκλεισε
Κανένας είπε
Και είχε δίκιο
Με τη δική του λογική χωρίς αμφιβολία
Δεν ήταν κανείς
Και ξαφνικά φοβήθηκε
Κατάλαβε πως ήταν μόνος
Ή μάλλον όχι μόνος εντελώς
Και τότε είδε
Το τίποτα μπροστά του
αυτοπροσώπως…

(Ζακ Πρεβέρ)

Και μπορεί βέβαια για τους «Πνευματικούς» αυτού του τόπου, αυτού του κόσμου, ένας μελλοθάνατος να αποτελεί βάρος στη δική τους κοινωνία, να μη δικαιούται αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής γιατί είναι καταδικασμένος και γνωρίζει και ο ίδιος και οι οικείοι του ότι το δικό του μέλλον δεν είναι απλά πεπερασμένο όπως όλων μας, αλλά και πολύ σύντομο, στον αντίποδα όμως αυτής της φρικτής θεώρησης, υπάρχει πάντα η τέχνη.

Η φιλοσοφική ενατένιση και αναζήτηση του τι υπάρχει πίσω από την πραγματικότητα που ζούμε και ποιος τελικά είναι ο σκοπός της ύπαρξής μας σε αυτό το σύντομο πέρασμά μας από τη ζωή, πάντα απασχολούσε τον κινηματογράφο. Και μπορεί να έχουν ανοιχτεί πολλές συζητήσεις σχετικά με το αν μπορεί ο κινηματογράφος να μεταδώσει τα φιλοσοφικά μηνύματα τόσο καλά όσο θα έκανε ένα φιλοσοφικό δοκίμιο, και μπορεί η τέχνη -όχι μόνο του κινηματογράφου- να έχει τεθεί στο μικροσκόπιο σχετικά με το αν υπολείπεται του μηνύματος, έτσι που να μην μπορεί να αποδώσει το μέγεθος αυτού καθιστώντας το ταυτόχρονα και αντιληπτό από τον θεατή, ωστόσο φαίνεται ότι διανύουμε εποχές που κατακλυζόμαστε από τόσο βρώμικα και ευτελή μηνύματα οπότε το βάρος πλέον πρέπει να δοθεί στο περιεχόμενο του μηνύματος και στη μετάδοση αυτού με τρόπο που να συλλαμβάνεται από τον ανθρώπινο νου. Η ταινία «Ένα όμορφο πρωινό» νομίζω ότι βοηθάει πολύ σε αυτό. Κρίνοντάς την αυστηρά ως δομική ολότητα, θα διαπιστώσουμε ατέλειες. Αυτό όμως που τη συμπεριλαμβάνει στις πολύ καλές, κατά τη γνώμη μου, ταινίες είναι ότι το μήνυμα που στέλνει είναι πολύ ηχηρό, κάτι που είναι απαραίτητο προκειμένου να λειτουργήσει ως αντίποδας στην έλλειψη ανθρωπιστικών μηνυμάτων και στη στροφή των ανθρώπων σε εγωιστικές και απάνθρωπες συμπεριφορές. 

Ο Γκεόργκ, καθηγητής φιλοσοφίας στην προηγούμενη ζωή του, πάσχει από ένα νευροεκφυλιστικό νόσημα που τον διαλύει κάθε μέρα όλο και πιο γρήγορα. Δεν έχει απώλεια μόνο της μνήμης του, έχει παραισθήσεις, δεν μπορεί να δει τα αντικείμενα που υπάρχουν μπροστά του, παρόλο που η όρασή του λειτουργεί. Εκείνος όμως είναι σαν να μην τα βλέπει και μέρα με τη μέρα απομακρύνεται από τους ανθρώπους, μένει πίσω από τη ζωή τους, εξέρχεται από αυτόν τον κόσμο. 

Ποιος είναι εκείνος που θα κρίνει αν αυτός ο άνθρωπος είναι τελειωμένος; Και αν η πνευματική μνήμη έχει χαθεί, με τη συναισθηματική τι γίνεται; Και αν μπορεί να μην καταλαβαίνει τίποτα πλέον, πώς μπορεί ο οποιοσδήποτε να γνωρίζει τι νιώθει ο ίδιος; Τι απομένει στους ανθρώπους που τον περιβάλλουν να κάνουν για αυτόν; Απομένει αυτό που κάνει η κόρη του, η Σαντρά. Παραμένει δίπλα του. Απλά. Ψύχραιμα και διακριτικά. Δίνοντάς του όσα μπορεί να δώσει. Και όταν αποτυγχάνει να επικοινωνήσει έστω και στοιχειωδώς μαζί του, δεν το βάζει κάτω. Ταυτόχρονα, μέσα στη μεγάλη της θλίψη αναστοχάζεται και προσπαθεί να ανακαλύψει την ουσία και της δικής της ζωής. Να ζωντανέψει και τη δική της ζωή όταν διαπιστώνει, συνειδητοποιεί το άδικο, το εφήμερο, το απρόβλεπτο που κυριαρχούν και ρυθμίζουν τελικά τις ζωές μας όσο κι αν πασχίζουμε να τις κρατάμε οριοθετημένες και υπό έλεγχο. 

Και εμείς παρατηρούμε μέσα από τα μάτια της Σαντρά την προσπάθεια του πατέρα της να επικοινωνήσει. Νιώθουμε το μαρτύριο που περνά, αλλά ταυτόχρονα μέσα σε αυτό το μαρτύριο προσπαθούμε μαζί του να βρούμε εκείνη την αχτίδα φωτός που αναζητά και ο ίδιος. Μέσα από τα μπερδεμένα λόγια του όπου υπάρχουν ψήγματα επαφής με την προηγούμενη ζωή του, μέσα από το ημερολόγιό του που πάσχιζε να γράψει μέχρις ότου η ασθένειά του του αφαιρέσει και αυτή τη δυνατότητα και κυρίως μέσα από το βλέμμα του, το βλέμμα ενός ανθρώπου που αντικρίζει άλλους άγνωστους κόσμους ζώντας ταυτόχρονα στον δικό μας κόσμο. 

Εξαιρετικές ερμηνείες και από πατέρα (Πασκάλ Γκρεγκορί) και από κόρη (Λέα Σεντού) απλή, απέρριτη, ήσυχη ταινία για τις μεγάλες απώλειες της ζωής μας όχι μόνο των ανθρώπων που φεύγουν εξαιτίας κάποιας ασθένειας, αλλά και των ανθρώπων που πολλές φορές αφήνουμε να φύγουν γιατί η αναποφασιστικότητά μας δεν μας επιτρέπει την υπέρβαση που αποτελεί προϋπόθεση για την αναζήτηση των στοιχείων εκείνων που προσεγγίζουν την ουσία των σχέσεων και της ύπαρξής μας. 

Έχοντας δανειστεί τον τίτλο της από το ομότιτλο ποίημα του Ζακ Πρεβέρ, η ταινία «Ένα όμορφο πρωινό», δίνει την πιο ηχηρή απάντηση σε όλους όσους θεωρούν τους μελλοθάνατους μια τελειωμένη υπόθεση. Όταν ένα όμορφο και συνηθισμένο για εσένα πρωινό, κάποιος μπροστά του αυτοπροσώπως αντικρίζει το τίποτα, τότε εσύ, ο άλλος όχι μόνο δεν θεωρείς ότι ο άνθρωπος αυτός αποτελεί βάρος, όχι μόνο δεν τον παρατάς στην τρομερή μοναξιά του εγκαταλείποντάς τον και βγάζοντας όλη σου την απανθρωπιά και σκληρότητα πάνω στην αδυναμία του, αλλά στέκεσαι με απόλυτο σεβασμό και θαυμασμό, όχι οίκτο, μπροστά στο τέλος του ανθρώπου που πολλά θα ήθελε να σου πει αλλά που ποτέ δεν θα τα μάθεις. Και δεν θα τα μάθεις γιατί η ανθρωποειδής σου κατάντια δεν σου επιτρέπει πλέον να νιώσεις, γιατί εσύ έχεις φύγει πολύ καιρό από αυτή τη ζωή, απλά δεν το έχεις καταλάβει. Και το δικό σου “τίποτα” δεν έχει καμία σχέση με το “τίποτα” του μελλοθάνατου. Το δικό σου “τίποτα” δεν έχει πριν. Γιατί όλη σου η ζωή υπήρξε ένα μεγάλο ΤΙΠΟΤΑ. 

Η ταινία «Ένα όμορφο πρωινό», προβάλλεται στους κινηματογράφους.