Ένας Γιος /A son/Un Fils

Τυνησιακο-γαλλο-λιβανέζικη ταινία, (2019) σκηνοθεσία Μεχντί Μπαρσαουί με τους: Σαμί Μπουαζιλά, Νάιλα Μπεν Αμπντάλα, Γιούσεφ Κεμίρι

Βρισκόμαστε στην Τυνησία το 2011 εφτά μήνες μετά την επανάσταση που έφερε την «άνοιξη»(που δεν παρέμεινε και τόσο «άνοιξη» τελικά) στον αραβικό κόσμο ( Αίγυπτο, Συρία, Λιβύη, Υεμένη) οδηγώντας τις χώρες αυτές σε εξεγέρσεις και διαμαρτυρίες που όλες είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: μετέφεραν το μήνυμα για ελευθερία, εκδημοκρατισμό, πάταξη της διαφθοράς και της οικογενειοκρατίας.

Μέσα σε αυτό το ιστορικοπολιτικό πλαίσιο συναντάμε τον Φαρές, διευθύνοντα σύμβουλο μιας επιχείρησης πωλήσεων, τη γυναίκα του Μεριέμ που έχει προαχθεί  σε διευθύντρια ανθρώπινου δυναμικού μιας μεγάλης εταιρείας στη Μέση Ανατολή και τον πολυαγαπημένο, χαριτωμένο τους γιο τον Αζίζ (Αζίζ στα αραβικά σημαίνει αγαπημένος). Τους συναντάμε μέσα στο ακριβό τους Range Rover, να διασχίζουν την έρημο της Τυνησίας κατευθυνόμενοι προς τα νότια, συνδυάζοντας ένα επαγγελματικό ταξίδι του Φαρές με λίγες ευχάριστες στιγμές ανάπαυλας και ξενοιασιάς για όλη την οικογένεια.

Και αν και η χώρα βρίσκεται σε μεγάλη αναστάτωση καθώς έχουν μεσολαβήσει λίγοι μόνο μήνες μετά το ξέσπασμα μαζικών διαδηλώσεων εξαιτίας του αυτοπυρπολισμού του πλανόδιου πωλητή φρούτων, Μωχάμεντ Μπουαζίζι, ο οποίος μέσω αυτής της ενέργειας του θέλησε να εκδηλώσει την  διαμαρτυρία του για την κρατική αυθαιρεσία, ωστόσο αυτή η αναστάτωση δείχνει να αφήνει ανεπηρέαστη την οικογένεια, με τον Φαρές να δείχνει μια μικρή ενόχληση αφού είναι υπαρκτός ο κίνδυνος της απώλειας της ιταλικής αγοράς που διευθύνει ως σύμβουλος στην περιοχή, εξαιτίας των απεργιακών κινητοποιήσεων που λαμβάνουν χώρα εκεί. Μόνο αυτή η σκέψη δείχνει να προβληματίζει τον Φαρές που κατά τα άλλα διάγει έναν αξιοζήλευτο οικογενειακό βίο που δεν απειλείται από τίποτα.

Και βέβαια από την πρώτη στιγμή αντιλαμβανόμαστε αυτό που αντιλαμβανόμαστε και στην πραγματική μας ζωή. Ότι οι οικονομικοπολιτικές  συνθήκες που υπάρχουν σε κάθε κοινωνία δεν μπορεί να αφήσουν ανεπηρέαστη την προσωπική ζωή των ατόμων που αποτελούν μέλη αυτής. Και γίνεται αντιληπτό επίσης ότι το απρόβλεπτο γεγονός που χαρακτηρίζεται ως τέτοιο εξαιτίας του ότι προκύπτει από ανώτερες δυνάμεις που καμία εμπλοκή δεν φέρουμε στο τυχαίο που τις χαρακτηρίζει, τελικά δεν είναι και τόσο απρόβλεπτο και στη δημιουργία του συμβάλλουμε και εμείς με έναν έμμεσο τρόπο και ενίοτε και μη αντιληπτό που ωστόσο δεν μας απαλλάσσει από το μερίδιο των ευθυνών που μας αναλογεί.

Κατά τη διάρκεια λοιπόν του ευχάριστου ταξιδιού τους, ο Αζίζ τραυματίζεται συμπτωματικά κατά τη διάρκεια ένοπλης επίθεσης, εναντίον στρατιωτικού οχήματος. Και από αυτό το σημείο ξεκινά η αντίστροφη μέτρηση. Ο πολύ σοβαρός τραυματισμός του γιου τους Αζίζ, θα φέρει στην επιφάνεια σκοτεινά οικογενειακά μυστικά που υπήρχαν κάτω από το πέπλο αυτής της φαινομενικά ευτυχισμένης οικογενειακής ζωής και θα φέρει τους δύο γονείς μπροστά σε τρομερά διλήμματα και αποφάσεις που πρέπει να παρθούν, μόνο που τη φορά αυτή οι ήρωές μας αναγκάζονται να λάβουν πολύ σοβαρά υπόψη τους το ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον που μέχρι τώρα αγνοούσαν την ύπαρξή του ή για την ακρίβεια θωρακισμένοι στην οικονομική ευμάρεια της ζωής τους αρνούνταν να δουν. Και ό,τι αρνείσαι, προβάλλει εμπρός σου. Πρώτος και καλύτερος ο ίδιος σου ο εαυτός. Και όλοι του οι ρόλοι. Στην περίπτωση του Φαρές, ο ρόλος του συζύγου, ο ρόλος του πατέρα, ο ρόλος του άντρα. Και σε μια πραγματικότητα που αρχίζει να ξεσκεπάζεται και να βγαίνει από το κουκούλι της επίπλαστης τελικά ευτυχίας, οι ανατροπές διαδέχονται η μία την άλλη και οι ρόλοι έρχονται σε σύγκρουση με τις προσωπικές αλήθειες που αναδύονται και αυτές σιγά σιγά στην επιφάνεια.

Πόσο προοδευτικός είναι τελικά ο πετυχημένος Φαρές που μέχρι πριν λίγο διασκέδαζε με βρώμικα αστεία, έπινε αλκοόλ, και εξυμνούσε τον δυτικό τρόπο ζωής αντιπαραθέτοντάς τον με τις παραδόσεις και τις αρχές του Ισλάμ; Πόσο απέχει από το πρότυπο του άνδρα που δεν συγχωρεί ζητήματα που άπτονται της ανδρικής του τιμής και υπόληψης; Και πόσο εσωτερικευμένη έχει την έννοια του πατέρα, της πατρικής αγάπης ιδωμένης όμως σε ένα πανανθρώπινο επίπεδο όπου η αγάπη για τον γιο σου δεν απευθύνεται μόνο στον βιολογικό σου γιο αλλά σε όλους τους γιους αυτού του κόσμου; Τυχαίος άραγε ο τίτλος της ταινίας, «A son» και όχι  «My son»; Η σύγκρουση ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό αναφύεται με έναν εξαιρετικό σκηνοθετικό τρόπο που διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας. Και αρκούν άραγε οι βιολογικοί δεσμοί και οι σύγχρονες αντιλήψεις της ψυχολογίας και παιδαγωγικής που αναφέρονται στη σχέση γονέα- παιδιού να σε κάνουν να δημιουργήσεις ένα στέρεο υπόβαθρο μιας ουσιαστικής επικοινωνίας με το παιδί σου προκειμένου να καταστήσουν τον απόγονό σου ικανό να αντιλαμβάνεται ότι η προσωπική του ευτυχία εξαρτάται και είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ευτυχία και των υπολοίπων παιδιών αυτού του κόσμου;

Ο Φαρές  ύστερα από το συνταρακτικό και απρόσμενο γεγονός που συμβαίνει στη ζωή του αναγκάζεται να επαναξιολογήσει τους ρόλους του και το ίδιο κάνει και η γυναίκα του η Μεριέμ που διαπιστώνει ότι πίσω τελικά από τον ίδιο της τον εαυτό αλλά και από τον άνδρα της ζωής της υπάρχουν και άλλοι εαυτοί που οι δομημένοι και καλά χτισμένοι  επιφανείς κοινωνικοί ρόλοι λειτουργούσαν ως τέλειο καμουφλάζ μη επιτρέποντας έτσι στην αυτοεπίγνωση που είναι άμεσα συνυφασμένη με το εξωτερικό περιβάλλον «να κάνει σωστά τη δουλειά της». Η δραματουργική κορύφωση της ταινίας  λειτουργεί καταλυτικά στην αντίληψη του θεατή που βλέπει τους ήρωες να ξαναγεννιούνται και να επαναπροσδιορίζονται προσπαθώντας να σώσουν τα στοιχεία εκείνα του εαυτού τους που αν μη τι άλλο είναι αυθεντικά και πάνω σε αυτά να επιχειρήσουν να χτίσουν ένα καινούριο, πιο στέρεο οικοδόμημα της ζωής τους, όχι όμως αποκομμένο από την κοινωνία που μέχρι τότε περιοριζόταν στην ελίτ που τους περιστοίχιζε, αλλά ενταγμένο μέσα στην πραγματική κοινωνία που καταρρέει. Που όμως τα μέλη της αντιλαμβάνονται πλέον αυτή την κατάρρευση και δεν συναινούν σε αυτή αλλά αλλάζουν τα ίδια προκειμένου να συμβάλλουν και στην αλλαγή αυτής της κοινωνίας, παρεμποδίζοντας έτσι την κατάρρευσή της και χτίζοντας ένα καινούριο αύριο. Μιας κοινωνίας που για να ξαναστηθεί απαιτεί την άμεση εμπλοκή μας από όποια θέση κι αν βρισκόμαστε. Γιατί οι κοινωνίες στηρίζονται στην συμμετοχή των ανθρώπων και όχι στην επανάπαυση που τους παρέχουν οι θέσεις και οι ρόλοι που αποκτούν μέσα σε αυτές.

Η ταινία που αποτελεί την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Μεχντί Μ. Μπαρσαουί προβάλλεται από σήμερα, 15/7 στους θερινούς κινηματογράφους. Εξαιρετική η ερμηνεία του πρωταγωνιστή Σάμι Μπουατζίλα που δικαίως απέσπασε Βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου Φεστιβάλ Βενετίας 2019 και το César Καλύτερου Ηθοποιού,στα Βραβεία César 2021. Επάξια βέβαια και η ταινία αγαπήθηκε από το κοινό που της χάρισε το βραβείο Κοινού Fischer  στο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου 2021 αλλά και το Βραβείο Κριτικής Επιτροπής ΟΠΑΝΔΑ(Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων) στο ίδιο Φεστιβάλ.