«Γιάννης Σπανός: Πίσω απ’ τη μαρκίζα» του Άρη Δόριζα

Από την αριστερή όχθη του Σηκουάνα και τις συνεργασίες του με μεγάλα ονόματα του γαλλικού τραγουδιού, γράφοντας για την Ζυλιέτ Γκρεκό αλλά και τη Μπριζίτ Μπαρντό, μελοποιώντας Λουί Αραγκόν, Πωλ Ελυάρ, γράφοντας μουσικές για τον γαλλικό κινηματογράφο, αλλά και με πολλές άλλες συνεργασίες, βρέθηκε στις μπουάτ της Πλάκας δίνοντας τον τίτλο του νέου κύματος (επηρεασμένος από τη Νουβέλ Βαγκ στον κινηματογράφο που τότε ήταν πολύ της μόδας στο Παρίσι) στο καινούριο μουσικό είδος που προέβαλλε στην Ελλάδα εκείνη την εποχή, από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 60, όπου με μια κιθάρα, ένα πιάνο και έναν τραγουδιστή στήνονταν οι μουσικές παρέες που το κοινό συμπεριλαμβανόταν σε αυτές. Όμως η μουσική διαδρομή του Γ. Σπανού δεν σταματά εκεί. Πάντα αναζητά οτιδήποτε θα τον βοηθήσει στη σύνθεση των μουσικών του, θεωρώντας ως βασικό κριτήριο της μελοποίησής του, ό,τι ακούει το αυτί να το τραγουδάει και το στόμα. «Μουσική που δεν μπορείς να τη σφυρίξεις δεν υπάρχει» είχε δηλώσει κάποτε σε συνέντευξή του. 

Ο Σπανός μελοποίησε τραγούδια πολλών ποιητών αναζητώντας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στο ντοκιμαντέρ, μεγάλα ποιήματα και όχι μεγάλους ποιητές. Στα μεγάλα ποιήματα είχε το ταλέντο να ανακαλύπτει την εσωτερική μουσική, που έφεραν μέσα τους οι ίδιοι οι στίχοι αυτών των ποιημάτων, και να την αποδίδει μέσα από τις μοναδικές του συνθέσεις. Το ότι βέβαια μελοποιεί Λαπαθιώτη, Παλαμά, Μυρτιώτισσα, Καρυωτάκη, Καββαδία, Καβάφη, Σκαρίμπα, αυτό δεν αποτελεί εμπόδιο στο να συχνάζει στα «σκυλάδικα» της εποχής, αναζητώντας αυτό το κάτι παραπάνω που θα προσέθετε στις συνθέσεις του. Και αυτό το «κάτι» είναι το πηγαίο, το γνήσιο ειλικρινές συναίσθημα που μπορείς να το συναντήσεις οπουδήποτε, που δεν γνωρίζει φραγμούς και όρια.

Το ντοκιμαντέρ του Άρη Δόριζα μάς φέρνει πολύ κοντά στον άνθρωπο Γιάννη Σπανό, βοηθώντας μας να κατανοήσουμε το πώς τελικά αυτός ο συνθέτης δημιουργούσε τις τεράστιες επιτυχίες του, τα τραγούδια του, που τόσο έχουμε αγαπήσει. Ο Γιάννης Σπανός ήταν ο άνθρωπος που δεν δεχόταν τις ετικέτες, αλλά και που ο ίδιος δεν καλούπωνε τον εαυτό του σε αυτές, παρόλο που ενδεχομένως κάτι τέτοιο να ήταν πιο βολικό. Από τη φύση του, άνθρωπος που διαρκώς έψαχνε, διαρκώς αναζητούσε το γνήσιο αυτό που πηγάζει τόσο από τους απλούς ανθρώπους που το άκουσμα ενός οποιουδήποτε μουσικού κομματιού εγείρει και δίνει δίοδο στην έκφραση των συναισθημάτων τους, όσο και από τους δημοφιλείς ερμηνευτές του, που και οι ίδιοι μέσα από το πηγαίο τους ταλέντο νιώθοντας τον στίχο, χωρίς έξωθεν οδηγίες, κατάφερναν να τον ερμηνεύσουν και όχι απλά να τον τραγουδήσουν. Τον άνθρωπο που κράτησε ανοιχτούς τους ορίζοντές του μέχρι το τέλος της ζωής του, που δεν φοβήθηκε τη μοναξιά του που την έκανε φίλη του και συνοδοιπόρο του στις μεγάλες του δημιουργίες, μάς τον παρουσιάζει ο Άρης Δόριζας σε αυτό το ντοκιμαντέρ, όπως ακριβώς ήταν. Απλό, μέσα στην καθημερινότητά του και τις μεγάλες του αγάπες- πέρα από τη μουσική. Και μας τον συστήνει με έναν ιδιαίτερο τρόπο, με καινοτόμες τεχνικές, όπως η καλλιτεχνική του πορεία στην Γαλλία που παρουσιάζεται με animation, αποτίοντας έναν φόρο τιμής στον μεγάλο αυτό καλλιτέχνη που η γελοιογραφία ήταν η δεύτερη πολύ μεγάλη του αγάπη. 

Γνωρίζουμε τον άνθρωπο πίσω από τη «μαρκίζα», ένα από τα ωραιότερα τραγούδια που έχουν γραφτεί στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού, έναν άνθρωπο που σε αντίθεση με τον ήρωα του τραγουδιού, όλα αυτά τα πολλά που γνώρισε και έζησε κατάφερε να τα φιλτράρει μέσα από την ειλικρίνεια του προς τον ίδιο του τον εαυτό και προς τους ακροατές του, αποδίδοντάς τα με γνησιότητα μέσα από τις μουσικές του. Τον άνθρωπο που σε όποιο μουσικό ταξίδι κι αν περιπλανήθηκε, φρόντισε πάντα «να κατεβεί στη σωστή στάση» γιατί αγάπησε τον ακροατή του, αγάπησε τους στίχους που μελοποίησε, αγάπησε τους ερμηνευτές του και αυτή την αγάπη την εξέπεμψε μέσα από έναν διαρκή ερωτισμό που διαπότιζε όλες του τις δημιουργίες. Αυτό τον ερωτισμό που μπορεί να τον συναντήσουμε παντού, είτε σε ένα βλέμμα είτε σε μία χειρονομία είτε σε έναν λόγο είτε σε ένα κείμενο και που στον Σπανό τον βρίσκουμε στις μουσικές του συνθέσεις. 

Ο σκηνοθέτης, Άρης Δόριζας δηλώνει από την αρχή του ντοκιμαντέρ ότι ο βασικός λόγος δημιουργίας αυτού του πονήματος ήταν να έρθει σε επαφή με τον συνθέτη που ο ίδιος λάτρευε. Ακόμη όμως και αν δεν μας το έλεγε, θα το καταλαβαίναμε, γιατί ο τρόπος που δημιούργησε αυτό το ντοκιμαντέρ μαρτυρά τη μεγάλη του αγάπη προς τα τραγούδια του Γ. Σπανού. Μια αγάπη που μάς αποκαλύπτει το εύρος μιας μεγάλης προσωπικότητας, που με τη σειρά της ξεδιπλώνεται μπροστά μας όχι μόνο από τα λόγια που ακούμε τον συνθέτη να λέει μπρος στην κάμερα, αλλά και από τα μουσικά κομμάτια που στις κατάλληλες χρονικές στιγμές συνοδεύουν αυτόν τον λόγο, καθώς και από τα λόγια σπουδαίων καλλιτεχνών που συνεργάστηκαν μαζί του. Μίας προσωπικότητας, που έντυσε με τη μουσική του κινηματογραφικές εικόνες και εικονοποιημένους στίχους και που ταυτόχρονα εικονοποίησε και ο ίδιος στίχους μέσα από τη μουσική του, ανασύροντας με τον τρόπο αυτό δικές μας εικόνες, όπου σε αυτές βρήκαν καταφύγιο τα δικά μας συναισθήματα. 

Συναισθήματα, που μπορεί «η λάμψη της ξενοιασιάς μιας εκδρομής» να συγκάλυψε, αλλά που συνθέτες σαν τον Σπανό και ποιητές σαν τον Ελευθερίου -και  όχι μόνο φυσικά- κατάφεραν να μας αποκαλύψουν το βαθύ σκοτάδι που κρυβόταν πίσω από αυτή τη λάμψη και ταυτόχρονα να μας κάνουν να νιώσουμε ασφαλείς σε αυτό, αφήνοντας ελεύθερη την ερμηνεύτρια να το εκφράσει χωρίς φόβο, προστατευόμενη κάτω από τη «μαρκίζα». Σε εκείνη τη «μαρκίζα» που όσοι την αγαπήσαμε, καταφύγαμε, αντικρίζοντας κατάματα τις δικές μας εσωτερικές καταιγίδες και που χιλιοακούγοντάς την, καταφέραμε να σπάσουμε τις δικές μας σιωπές. 

Ένα ντοκιμαντέρ όχι μόνο για όσους γνωρίζουν το έργο του Γιάννη Σπανού, αλλά και για όσους δεν το γνωρίζουν. Και οι μεν και οι δε θα βγουν κερδισμένοι από τη θέασή του. 

Προβάλλεται από αυτή την εβδομάδα στους κινηματογράφους.